Hollands Maandblad. Jaargang 6

Vier gedichten
J. Bernlef

er zijn tekens, zeker, maar het gaat
om de interpretatie. uit de weke
consistentie van de keutel af te leiden
dat hij zich eenzaam voelt

minaretten, heupwiegende torens
- die hele sprookjesarchitectuur -
te herzien als een hasjisvizioen
in nuchtere toestand nagebouwd

er zijn tekens, zeker, maar waar
wijzen zij op?
na een interpretatie
telt toch slechts hun manier van verdwijnen.

Notities. ‘Hoewel chimpansées veel emotioneler zijn dan gorilla's en op de minste opwinding reageren met diarrhée, kon Schaller bij zijn uiterlijk onbewogen gorilla's toch van tijd tot tijd een wat wekere consistentie van de keutel vaststellen. Dat was dan b.v. bij een eenzaam jong mannetje dat hij een tijd lang achtervolgd had.’ D. Hillenius in een bespreking van The mountain gorilla door George B. Schaller, Het Parool, 18.1.1964.

‘Hemp made the “minarets”.’ H. Michaux: Light through darkness, Bodley Head Ltd, London.

[p. 26]

Wat wij nodig hebben

 

Men hoeft geen hond te zijn om belangstelling

 

voor bomen te hebben noch een koe om te weten

 

dat gras smaakt naar gras;

 

specialisme is prachtig maar wie

 

vertaalt dit voortdurend knagen van muizen

 

die onbestemde transistor-muziek, stemmen

 

 

 

die fluisterend bedoeld op het water plotseling verder dragen.

 

‘Wat wij nodig hebben is een van nature

 

melancholiek proefkonijn, wiens treurigheid

 

op de een of andere manier gemeten kan worden’.

 

zodat ik eindelijk te weten zou kunnen komen

 

hoe triest precies het Warschau-concert door een buurman gespeeld

 

op zijn franse piano mij stemt terwijl toch hetzelfde werk

 

in een perfekte vertolking slechts mijn woede opwekt.

 

 

 

Men hoeft geen dichter te zijn om belangstelling

 

voor zijn eigen melancholie te hebben noch een

 

psychiater om te weten dat men zelf een muis is, vaak te hard en

 

overtuigd spreekt in lege kamers die allesbehalve leeg zijn,

 

dat men in alle misgrepen de eigen struikelende melodie herkent.

Notitie: ‘Wat wij... kan worden’. Drugs and the mind by Robert S. de Ropp, Grove Press.

De twee apen aangekleed tegenover elkaar aan tafel
het ontbijt gebruikend strelen ons gevoel van eigenwaarde
wij zouden de deksel van de jampot niet met zulke
krachtige gebaren zulke jammerlijk vertrokken smoelen losschroeven
maar mogen dan ook niet van elkaars uitwerpselen proeven.
De oppasser die als reddende mens het dekseltje
voor de twee tenslotte bedaard losmaakt draagt vreemde lappen
om het lijf zijn vingers onbehaard en stijf
zijn hoewel triomferend niet fijner dan die van Dodo en Jojo.

Het lijkt zo eenvoudig: de gems trots op zijn rots
de krokodil loerend achter zijn bril, de op het land
zo logge penguin onder water plotseling een pijl,
elk dier is zichzelf genoeg; tot je een hoek omslaat
en een beer ziet bedelen, log dansend in zijn kooi,
terwijl er niemand staat.
Je gaat, vooral als dichter, al gauw vergelijken
maar nu voor de kooi staand laat je dat: zowel
op zijn pels als op jouw pak valt de schaduw van tralies.

[p. 27]

In de manier van verliezen

 

welke eieren voor mijn geld te kiezen

 

of helemaal geen eieren, geen struif

 

geen schalen om te breken

 

 

 

verliezen, geen dier dat

 

het niet doet, zelfs de duif

 

taal en teken der vrede

 

 

 

maar in de manier van verliezen vind ik verwanten

 

daarom is de olifant het dier van mijn keuze

 

niet door zijn grootte

 

(die men berekent door

 

een meetlint te werpen over zijn schouders;

 

raken beide einden de grond trek dan 40

 

centimeter af voor de boog van zijn rug en deel

 

de uitslag door 2)

 

die zegt niets

 

 

 

dol op baden is de olifant meest opgewonden

 

wanneer hij slaapt hoewel in de couveuse

 

van zijn kop geen droom ontstaat

 

(langzaam van begrip

 

daarna steeds bereid op een bal te staan

 

over een draad te lopen of in een speciale trein

 

te reizen uitgerust met douche en air-conditioning

 

maar geen naam)

 

die hem iets zegt

 

 

 

naamloos en droomloos komt hij dichterbij

 

zijn huid van stof en grote droogte en ook

 

wat hij ziet is niet veel

 

(Maar dah! dah! opzij

 

als hij musth heeft, de slapen zijn opgezwollen

 

en het donkere vocht als olie hem aankleeft

 

en gek maakt of bewegingloos, moroze stookolifant,

 

ervaart hij...)

 

meer dan zijn schaduw

 

 

 

wees maar gerust dunkt mij

 

niets is voor de olifant in rook vervlogen

 

bijna alles kwijt is hij

 

(die met een dosis gelijk aan het wekelijks verbruik

 

van een opiumkit zich nog niet in een andere wereld

 

eet maar al etend zijn laatste stel tanden verslijt

 

tot hij van honger sterft)

 

ook zijn schaduw.

Notitie: Musth. ‘Midway between the elephant's eye and ear is a slitlike orifice communicating with a gland, known as the temporal gland, lying just beneath the skin. This gland is of great interest because of its connexion with the strange emotional state, known as musth, with which all male and some female elephants are periodically afflicted. Musth may occur in both wild and domestic elephants after they have reached the age of maturity, and is accompanied by great activity of the temporal glands, which become highly inflamed. At this stage a considerable puffing up of the temples takes place, followed by the exudation of a dark strong-smelling oily substance from the gland which stains much of the lower part of the face. Elephants on musth either suffer from violent paroxysms of excitement or become unusually dull and morose. When the madness is at it's height the worst afflicted animals are often extremely dangerous...’ R. Carrington: Elephants, Chatto & Windus, London.