Hollands Maandblad. Jaargang 6

Wij Jan Cremer
Alain Teister

The inevitable best-verkoper Ik Jan Cremer, uitgave van de inderdaad voortdurend Bezige Bij, zet op vrijwel alle 343 bladzijden een grote bek op. Dat klinkt alsof je het daarom onherroepelijk wilt veroordelen, maar schreeuwers kunnen vaak heel amusant zijn, al worden ze op de duur erg vermoeiend; bekwaam pochen is geen kleine kunst. Jan Cremer is soms leuk, maar zijn boek is wel honderden bladzijden te lang: als miniem pocketje zou het wel niet onverbiddelijk naar de grote oplagen gereclameerd zijn, maar in ieder geval een beperkt aantal vrolijke en wat plusminus aangrijpende bladzijden hebben bevat.

Ongeveer alles wat zorgelijke ouderen aan de moderne jeugd whatever that may be toeschrijven heeft Jan Cremer uitvoerig uitgesponnen in een incohaerent geheel dat op een autobiografie lijkt, maar het alleen is als men daaronder ook het verslag verstaat van alles wat men dagdroomt en overdrijft en opschept in de kroeg. Een aantal dingen die hij beschrijft zal Cremer zeker beleefd hebben, een aantal misschien wel en misschien niet, een derde categorie zéker niet, anders zou men hem nu niet af en toe bij Scheltema kunnen ontmoeten. Dat doet er verder niet veel toe, het gaat er natuurlijk om hoe hij het geschreven heeft.

Dat is heel ongelijk. Meestal heeft het een ruwe, wat onbeholpen praat-toon, die eigenlijk wel spontaan en echt aandoet; soms plotseling een heel literair accent, met overdadige, gezwollen beeldspraken; dat doet denken aan de geruchten die circuleerden, dat Vinkenoog, Vaandrager en nog iemand wiens naam ik weer vergeten ben stukken

[p. 37]

zouden hebben gecshreven of beschreven. In de case-history van het boek, die de Haagse Post publiceerde, wordt het ontkend, en omdat de krant een meneer is weet je niet of je het nu wel geloven moet. Op grond van de erg opvallende stijlverschillen heb ik meer zin in Wij dan in Ik te geloven, maar ook dat doet er niet toe - als het een geweldig boek was had van mij alles gemogen, tot een complete samenschrijving door de hele Vereniging van Letterkundigen toe (wat een fantastische streekroman zou dat worden).

Maar nee, het is echt geen geweldig boek, volgens mij. Er zijn nogal wat mensen, die zich hebben geërgerd aan het expliciete gepraat over schijten, naaien, moord en doodslag en onophoudelijke botsingen met welk gezag dan ook, (interessante onderwerpen zonder twijfel, die je kunnen aanspreken of niet) maar ik kreeg voornamelijk de indruk van verveling doordat van het totaal aantal bladzijden er maar enkele tientallen zijn die iets vertellen wat of op een manier verteld die je niet had verwacht. Van de vele beschrijvingen van sexcessen waren een of twee voldoende om je de overige helemaal te laten voorspellen, en zo gaat het met alles: een overvloed van veel te gelijksoortige sterke verhalen, met krachttermen maar zonder veel kracht verteld.

Nogmaals: er staan erg aardige passages in, naast erg vervelende, en als het al niet waar is dat Cremer medewerking van zijn vrienden gehad heeft bij het schrijven zou je het hem alleen maar willen toewensen. Een aardige, maar ook slimme en ruwe vriend met een krasserig rood potlood zou een eventueel ‘wordt vervolgd’-boek heel wat kunnen opknappen. Moge God, die waarlijk de Almachtige is, hem zo'n soort engelbewaarder geven, dan kan een tweede werkje een heleboel leuker zijn.

Bernlef, Charles, en jazeker ook de Sol Iustitiae vonden het eerste erg slecht, om er maar een paar te noemen, en iedereen kan nu bedenken of en waarom hij het ook slecht of zelfs goed wil vinden. Ik houd de veilige kant door het voorlopig vooral vervelend te vinden, met de al gereleveerde uitzonderingen. En soms waanzinnig amusant. Met de uitzonderingen.

Zo zij het. Door schade en Buizing wordt men wijs, zoals de voorpagina ons al leert. Tot wordt vervolgd.