Hollands Maandblad. Jaargang 6

[p. 6]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Omdat het van weinig tact zou getuigen nu nog zonder meer over Irene door te meieren (zelfs het NTS-journaal, om maar iets te noemen, arrangeert het zo dat berichten over haar en haar gemaal ergens onopvallend middenin de stroom worden vermeld), veroorloof ik mij de kunstgreep eerst over Beatrix te beginnen, en dan gaandeweg... U kent dat wel. Beatrix dan, gaat trouwen met de prins van Hessen, ik neem aan dat u dat al weet. Het heeft al in verschillende van die Duits- en Franstalige schandaalweekblaadjes gestaan, met van die enge advertentiekleuren op krantepapier, zoals trouwens ook de Vlamingen twee van die blaadjes uitgeven. Ik las dat van prinses Beatrix en de prins van Hessen voor het eerst in een Duits blad, waarvan de naam mij jammerlijk ontschoten is. Omdat ik het artikel staande aan de tapkast las in de tijdschriftenhandel Bruins in de P.C. Hooftstraat, waar ik een zo vertrouwde figuur ben geworden dat men mij niet alleen al van naam kent, maar af en toe zelfs mijn raad inroept voor het thuisbrengen van een zeldzaam tijdschrift of pocket (soms lukt het mij dan feilloos aan te wijzen waar het staat), voelde ik mij niet geroepen het ook nog te kopen, temeer niet omdat men mij daar (ik zei het al) van naam kent, en ik mij dus geneer om Playboy en boulevardbladen juist daar te kopen. Wat diepe indruk op mij maakte, was de grote pertinentie waarmee in dat artikel gesproken werd over de verhouding tussen prinses Beatrix en die prins van Hessen, een jongeman die geregeld over de vloer zou komen en een vondst van prins Bernhard zou zijn. Zoals het daar stond geloofde ik het wel, maar tot mijn stomme verbazing moest ik gedurende de daaropvolgende dagen constateren, dat bij mijn weten geen enkele Nederlandse krant melding maakte van deze berichten alias geruchten. Stomme verbazing, omdat we van de kwestie-Irene hebben kunnen leren, dat in zaken het koninklijk huis betreffende, de buitenlandse bladen aanzienlijk beter op de hoogte zijn dan de Nederlandse. Wat was er niet een rumoer, toen prinses Irene's overgang naar het roomskatholicisme via een buitenlands persagentschap in Nederland bekend moest worden? Ook het bezoek aan de paus werd uit buitenlandse bron bekend, en zo gaat het eigenlijk al jaren. Vóór de kwestie-Irene kon men het nog billijken dat de krantenredacties het standpunt ‘Niet op reageren, Lena!’ huldigden, omdat veel van die berichten inderdaad uit de lucht gegrepen zijn, maar ik dacht dat men nu toch wel zo wijs zou zijn geworden het onzekere voor het zekere te nemen en tenminste melding te maken van de geruchten (nog beter zou zijn ze te onderzoeken, maar ja, we zijn een klein landje, alleen De Telegraaf onderhoudt nog enkele razende reporters). Maar nee, wij weten van niets, en als straks blijkt dat prinses Beatrix al maanden geleden haar lidmaatschap op Vrije Geluiden heeft opgegeven voor een abonnement op de Hessische Rundfunk, is Holland weer in last. Eenzelfde preutse berichtgeving treffen we alweer aan rond de inmiddels getrouwde Irene. De Sunday Mirror, het boulevaardigste boulevardblad van Engeland en kennelijk de beste betaler voor de mémoires, heeft nu al drie weken achtereen de nog verse herinneringen van ‘Prince Carlos of Borbon Parma, as told to Serge Fliegers’ aan zijn verovering gepubliceerd. Alleen Het Parool en het Algemeen Handelsblad schijnen geciteerd te hebben uit de eerste aflevering, bij de tweede en derde aflevering (‘The secret days of our love’ en ‘The Faith of my bride’) lieten ook zij het afweten. Terwijl er toch interessante dingen in te lezen stonden, zoals: ‘When we went sailing, she became a truly fabulous figure. Clad in her bikini or T-shirt, she would unconsciously strain her magnificent body against the wind, her wild hair flying, her eyes the colour of the whipping sea, her skin shining like Viking bronze.’ (...). ‘In the afternoon Irene would get into one of her “p.m.” outfits smart narrow-cut slacks and one of those Italian pullovers of knitted silk that cling so bewitchingly and casually to the female figure.’

Het derde artikel is minder interessant, al geeft zo'n zinnetje te denken: ‘In fact, her conversion took place in Holland, before her last trip to Spain during which we be-

[p. 7]

came engaged.’ De tegenkanting die hij en zijn familie ondervonden wijt Don Carlos uiteraard aan de 80-jarige oorlog waarmee wij nog zouden zitten te tobben, maar liefde zal alles overwinnen, voegt hij er aan toe. Het artikel besluit met een ontroerende anekdote. In Parijs kocht hij op straat een roos van een bloemenmeisje. Irenes vreugde daarover bracht hem ertoe het bloemenmeisje een hoge fooi te geven, en zij zei: ‘Merci, mon Prince’. ‘I pinned the rose to Irene's lapel and she gazed into my eyes and said: “Merci, mon Roi” - Thank you, my King’. (Het laatste voor de lezers van Sunday Mirror. N.S.)

Weinig Nederlandse dichters kunnen bogen op een zo fraai uitgegeven bundel als Sybren Polet, van wie onder de titel ‘Organon’ een keuze uit zijn gedichten in ‘Geboortestad’, ‘Lady Godiva op scooter’ en ‘Konkrete poëzie’ bij de Clou Verlag, Egnach, Schweiz is uitgekomen. 114 bladzijden, genummerde oplage van 500 exemplaren, prijs DM 14.40. De vertaling is van Heinrich G. Schneeweiss, er is een voorwoord bij van Piet Calis, en Eduard Flor droeg vijf linoleumsneden bij. ‘Der niederländische Dichter Sybren Polet - seine Werken wurden bisher ins Dänische, Englische, Schwedische und Ungarische übertragen - ist eine der stärksten Potenzen der heutigen Poesie’, zegt de begeleidende folder. Nu horen we het eens van vreemd! Het gedicht Organon staat voor de aardigheid ook in het Nederlands afgedrukt, de overige honderd bladzijden zijn gevuld met Duitse vertalingen. Het drukken heeft heel even moeilijkheden opgeleverd. Omdat de zetter ziek was, moest de drukkerij een ander mannetje huren. IJverig als Zwitsers zijn, nam deze het manuscript vast 's avonds mee naar huis, misschien om zich vast wat in te werken, weten wij veel hoe serieus zetters hun werk opnemen? De volgende dag bracht hij het manuscript weer terug en zei dat hij weigerde dit te zetten. Hij kon dat niet in overeenstemming brengen met zijn eigen levensopvattingen. Zo zien we weer. Algra strijdt op alle fronten.

De natuur lijdt aan zelfvernietigingsdrang, is een kamikazepiloot. Neem de lammetjes. Iedereen zal het met me eens zijn, dat niets zo vrolijk is als het gezicht van lammetjes in de wei, als satellieten rond het moederdier cirkelend. Kuikentjes zijn ook aanbiddelijk, maar zij hebben het nadeel dat je ze van korte afstand moet gadeslaan, terwijl lammetjes al hetzelfde effect sorteren vanuit een trein of auto bekeken. Goed, het wordt voorjaar, de eerste lammetjes springen rond, je kijkt er vertederd naar, de volgende weken komen er steeds meer bij, het wordt een rage, maar opeens houdt het op, er verschijnen geen nieuwe, onhandige, maar wollig afgeronde lammetjes meer, integendeel, die er al waren worden door het zelfvernietigingsmechanisme van de natuur binnen het tijdsbestek van een week lijkt het allemaal weggevaagd, worden groot en stompzinnig, de witte vacht vergrauwt, er zijn geen lammetjes meer, alleen nog maar grote en kleine schapen. Waarom, zo zal men zeggen, daarover zo'n drukte gemaakt? Dat is de natuurlijke gang van zaken, niet alleen bij lammeren maar ook bij mensen en andere dieren. Inderdaad. Daarom juist.

Bij nationale gebeurtenissen citeren de kranten altijd braaf wat de andere kranten ervan gezegd hebben. De Volkskrant citeert het Algemeen Handelsblad, de NRC, Het Parool en De Telegraaf; Het Vrije Volk citeert De Tijd, Trouw, Het Algemeen Dagblad en Het Vaderland, enzovoort. Bijna steeds dus landelijke dagbladen, die landelijke dagbladen citeren. Slechts zelden valt er ook eens een citaat uit een provinciaal dagblad door de mand, maar dan moet het wel een zeer afwijkend, bijna folkloristisch standpunt zijn, dat alleen als verschijnsel de moeite waard wordt geacht. Er zit wat onrechtvaardigs in, in dit kleinhouden van de provinciale dagbladpers. Er zijn uitstekende kranten onder. Grote kranten ook, zo groot, dat het kleinsteedse in de term ‘provinciaal’ er niet meer op van toepassing is. Neem bijvoorbeeld de Haagsche Courant, het grootste blad van de Grote Provinciale Dagbladpers, tevens, naar men mompelt, de rijkste krant van Nederland. Het is ook de dikste krant van Nederland. Landelijke dagbladen zijn al heel tevreden als zij op zaterdag, met het bijvoegsel mee, tegen de 40 pagina's aanlopen, maar meestal blijven zij daar nog onder. 24 of 28 pagina's is al een mooie score voor de vrijdag. De Haagsche Courant zit daar geregeld boven. Haar maandagkrant, in potentie nooit een dikke krant, telt toch nog altijd 28 pagina's. 40 pagina's op woensdag, 40 pagina's op zaterdag, 40 pagina's is een geregeld terugkerend getal bij de paginanummering van de Haagsche Courant. Op vrijdag 1 mei bereikte de krant een mijlpaal. In een hoofdartikel werd geschreven: ‘De dag van heden zal bij de “Haagsche Courant” staan aangetekend als een historische dag. Een hoogtepunt! De “Haagsche Courant” zal een omvang hebben, zoals zij nog nooit heeft gekend. De grote stroom advertenties voor heden noodzaakte de redactie hiertegenover ook een groter aantal redactionele pagina's te

[p. 8]

stellen. De omvang van de “Haagsche Courant” werd hedenmorgen vastgesteld op 56 pagina's. Het grootste aantal pagina's voor een dagelijks nummer dat van onze persen rolde was tot heden toe 48. Deze dag wordt dus als een bijzondere aangeschreven. Wij nemen zelfs aan, dat dit in de Nederlandse dagbladwereld - jubileumnummers, extrabijlagen e.d. uitgezonderd - nog niet is voorgekomen, dat het gewone, dagelijks verschijnende nummer op 56 pagina's werd gesteld.’ De dikte van de krant had ook nog consequenties voor de bezorgers, die eerst het derde katern, later de twee andere delen moesten bezorgen. Schier Amerikaanse toestanden! Ondertussen is het wel duidelijk, dat althans sommige kranten van de zgn. ‘provinciale dagbladpers’ waard zijn serieuzer te worden genomen door hun landelijke collega's dan tot nu toe gebeurt. Met haar ruim 130.000 abonnees bestrijkt de Haagsche Courant tenslotte meer lezers dan de NRC en het Algemeen Handelsblad samen.

Nergens kan men de sensatie van ‘de vervreemding’ zo sterk voelen als in Americain op Koninginnedag. Je komt er, je van geen kwaad bewust, binnen en wordt al meteen pijnlijk getroffen door een orkestje, dat midden in de heilige hal onheilige muziek uitbraakt. Maar goed, men denkt: het is feest, niet zeuren, anderen zijn ook vrolijk, maar alras blijkt dat de ‘anderen’ de anderen niet meer zijn, maar anderen zijn geworden. De enige bekende gezichten die je zag behoorden aan de obers toe. De gasten, doorgaans getekend door de aanwezigheid van beroemde televisiepersoonlijkheden als Mulisch, De Gooyer etcetera, zoals beelden in een kerk door het diffuse licht veel mooier schijnen dan zij buiten, voor de stoep, zouden blijken - de gasten dus droegen papieren hoedjes, zongen luidkeels ‘Piet Hein’ en ‘Geen woorden maar daden’ mee, en gingen op den duur zelfs tot de polonaise over, bevreesd nagestaard door de tientallen kleine, met elkaar sjouwende kinderen, die mee hadden gemogen en een oranje puddinkje toe hadden gekregen. Op de eettafels lagen ansichtkaarten met het portret van Americain erop en de woorden: ‘Wij waren in Americain - Carte Postale’. Verder sierde een oranje kroontje de te beschrijven kant van de kaart, en de historische zinsneden: ‘Getrouw aan de traditie’ (in rode letters gedrukt) ‘oranjebitter met een klont f 0,70.’ (in blauwe letters) Aan een tafeltje, ongelukkigerwijs midden in de kring, zat een oud echtpaar, bijzonder zwijgzaam, hij somber, zij opgewekt want het was feest voor zich uitkijkend. Hij liet zich de spijskaart aanreiken, tuurde er langdurig in, ook zij nam alle spijzen nauwlettend in zich op, waarna zij iets als een Russisch slaatje bestelde en hij een spiegelei op twee boterhammen. Daar deden zij zeer lang over, want het was feest.

[p. 9]

Vervolgens bestudeerden zij opnieuw de kaart en bestelden nog iets na: een puddinkje en een schaaltje compote, in vergelijking met de hoofdmaaltijd dure uitgaven, maar goed, het was feest. Door langdurig door mijn oogharen naar ze te gluren, wist ik tenslotte wat zij waren. Jarenlang in Indië gezeten, een welvarende plantage bezeten, veel blootvoetig personeel en vreemde vogels als huisdieren, daarna de oorlog, kampen, terug naar Nederland, weg plantage, karig pensioen of zoiets. Maar in hun hart nog altijd oranjegezind, en daarom lieten zij één dag van het jaar de oude glorie nog even herleven: op koninginnedag! Dan werd er niet zo maar een broodje bij Kootje gegeten, nee, dan werd er pontificaal, net als toen, plaatsgenomen in een grote en dure gelegenheid in het centrum van de stad, en dan liet men zich de strijkages van obers en musici rustig welgevallen net als vroeger. Armoede dwong weliswaar tot eenvoudige consumpties, maar het decorum bleef bewaard, en de illusie ook! Bij het afrekenen bleek hij Engels te spreken. Enfin, de Engelsen zijn hun Indië tenslotte ook kwijt geraakt, het doet aan de geldigheid van mijn betoog niets af.

De gebroeders Van het Reve hebben in ieder geval één ding gemeen: hun bewondering voor Toergenjev. Karel heeft heel wat werkjes van deze bekwame, rustige stylist vertaald, waaronder zijn stuk ‘De klaploper’, een uitgewerkte eenacter, waarvan zelfs regisseur Sjarov geen waarlijk avondvullend stuk kon maken. Omdat Karel zei dat je Croiset in de hoofdrol niet mocht missen, en omdat hij van de opbrengst steeds 1% als honorarium ontving, besloten we de duurste plaatsen te nemen die er waren: f 7,50, op de tweede rij, ‘pal achter Rika Hopper’ dacht je dan vroeger, maar dat is voorbij. Karel leverde het evengoed nog 30 cent op voor twee plaatsen, en geheel afgezien van het feit dat we hem die misschien beter in postzegels hadden kunnen sturen, moet ik toegeven dat ik liever te zijnen koste wat meer naar achteren had gezeten. De eerste twee rijen immers werden voornamelijk ingenomen door wat ik zou willen omschrijven als onvolwaardige landgenoten. Er waren enkele blinden onder, die behalve bij het in- en uitschuiven van de rij geen enkel probleem opleverden, maar er zaten ook eenvoudigen van geest bij die zich de hele avond kostelijk geamuseerd hebben, dat wel, maar onder wie enkelen het niet konden nalaten om, niet al te zacht fluisterend, elkaar opmerkzaam te maken op de figuren op het toneel, zoals je op de voetbaltribune wel eens de pech hebt achter de man te zitten die als een radioverslaggever steeds de namen opsomt van de spelers die de bal in hun bezit hebben. Ik moet het natuurlijk niet overdrijven, en tenslotte smaakte ik het genoegen Karel achteraf te kunnen vertellen dat deze mensen het meest genoten hadden van zijn Toergenjev, maar afgezien van het onderling gebabbel dat nog wel te dragen was, was er ook nog de man die vast besloten was voortdurend met een driftig hoofdgebaar naar links te sissen als zijn buurvrouwen weer begonnen met hun commentaar. Ssst!, deed hij dan nijdig, om vervolgens weer in grote apathie te vervallen. Gelukkig kon al dit rumoer (ik overdrijf nog steeds, merk ik, niks aan te doen) niet verhinderen dat we het valsspelende orkestje nog goed konden horen. Ik heb me (door Karel) laten vertellen dat dit effect van het valsspelen op geraffineerde wijze bereikt werd. De voortreffelijke muzikanten die ervoor moesten opdraaien, speelden allemaal bijzonder zuiver en muzikaal, behalve de violist die zorgde er steeds even naast te zijn. Zo bereikte men, met een minimum aan frustraties van de kant van de musici, dat het totaalgeluid toch uitermate vals klonk, alsof geen van de musici in staat was geweest ook maar één behoorlijke toon voort te brengen. Dat is net als met melk. Eén klein scheutje zure melk erdoorheen, en in een minimum van tijd is de hele melk zuur. En omgekeerd natuurlijk (met muziek).