Hollands Maandblad. Jaargang 5

[p. 42]

Valse parels
Alain Teister

De Volkskrant is heus wel een aardig blad. Je kunt er Tom Poes een tiental uren eerder in lezen dan in je eigen krant, en samen met Trijntje Fop's berijmde beesten is dat al haast een reden de tien-veertig per kwartaal neer te tellen voor een abonnement. Politiek zit het niet in de meest onaangename der katholieke hoeken; de culturele afdeling is wisselend van kwaliteit: Daniel de Lange voor toneel schijnt wel goed te zijn, bij de film is Bertina (door Skoop de Borgia der Nederlandse filmcritiek genoemd) reactionair en onbetrouwbaar maar de jongere Hans de Witte schrijft menige zinnige beschouwing. Tegenbosch krijgt weinig ruimte voor zijn beeldende kunst, maar bespreekt mijns inziens voortreffelijk; over wat de engel Gabriel Smit boodschapt naar aanleiding van door hem gelezen boeken hoeft niets meer gezegd, maar door de band genomen is het werkelijk wel een leesbare krant.

Van tijd tot tijd wordt er wel eens wat tendentieus voorgelicht. Ik schreef al eens een nijdig stukje toen Henry Miller bij de lezers werd geintroduceerd als vooral bekend om zijn reisverhalen en van Mary McCarthy als enige boek de Memoirs of a Catholic Childhood werd genoemd. Ach, heel erg is dit niet, en het volgende ook niet, maar het is aardig om te signaleren.

Kort geleden schreef de Parijse correspondent Cor de Groot, een ijverig man die menig gebied bestrijkt, een artikel onder de nies mis te verstane koppen: Jong (en soms schaamteloos) zijn in 1964 - Wat is de kortste weg naar geld en liefde?’ Het betrof hier een boek Les Perles de Vénus, recueillies par Alexis Large, uitgegeven bij Denoël in Parijs. De parelen zijn brieven, door meisjes, jonge, middelbare en oude vrouwen geschreven aan journalisten, radiosprekers en volksvertegenwoordigers. Voor ik het boek zelf las (het bevat fascinerende lectuur) leek het stuk van De Groot me al wat suspect, daarna wist ik dat het zo was. Les Perles de Vénus is verdeeld in vier leeftijdscategorieën: 13-20, 20-30, 40-60 en boven de 60. Uit de eerste kop al blijkt, dat De Groot de twee laatste groepen vrijwel heeft weggelaten. Bovendien, al schrijft hij het niet met zoveel woorden, suggereert hij dat deze brieven tekenend zijn voor het jonge meisje of de jonge vrouw van deze tijd, en roept in een witgeel gestreepte toeter ach en wee omdat ze zo cynisch en harteloos zijn. Hij citeert (en hoe! dat komt nog) een aantal brieven, bijvoorbeeld van een meisje dat informeert naar een jonge man die ze in Saint Tropez heeft gezien: ‘hij zou mij kunnen zeggen met wie ik naar bed moet gaan, want ik wil ook slagen bij de film’.

Niemand behoeft dit een aardig meisje te vinden (maar misschien is het bèst een aardig meisje), alleen, de fout die De Groot opzettelijk of onbewust maakt is dat hij haar en enkele tientallen die soortgelijke brieven schreven doet doorgaan voor het jonge meisje anno 1964. Hij vergeet dus, dat deze briefschrijfsters maar eeen deel van de tieners en twens (wat een vrolijke woorden eigenlijk) zijn, hoe 'n groot deel kan ik niet beoordelen, en bovendien, dat de in dit boek gepubliceerde brieven weer een kleine selectie zijn uit die groep, een kennelijk zelf tendentieuze selectie, doelbewust beperkt gericht op sexualiteit en min of meer sensationele openhartigheid. Goed, als de heer de Groot het hierbij gelaten had, zou menig K.A.B.er met wat verstand nog wel bedacht hebben dat het hier niet over het moderne meisje gaat; en hij had zich toch nog wel wat kunnen verbazen, indien gewenst, of kunnen opwinden van boosheid of likkebaardije, laat ons maar doorstrepen wat niet wordt verlangd.

Maar hij gaat nog even verder. Wetend dat de gemiddelde Volkskrantlezer het boek zelf niet zal lezen, kan hij met zijn citaten wel een beetje rommelen, waarbij hij natuurlijk zorgvuldig verzwijgt dat hij niet volledig citeert (ik ga dat straks ook niet doen, men zij gewaarschuwd). Welaan dan, beminde gelovigen, een citaat van Cor de Groot, in zijn vertaling, waarna ik zal aangeven wat hij heeft weggelaten; waarom blijkt dan vanzelf.

‘Als u wist, mevrouw, hoe droevig het is te mooi, te rijk en te elegant te zijn. Ik ben nu vijfenveertig, en ik heb nooit langer dan twee weken op een kantoor kunnen zijn. Dan werd ik steeds onder een of ander voorwendsel aan de dijk gezet, maar u begrijpt wel dat de employés elkaar mijn gunsten van de eerste dag af betwistten. Op een dag dat ik een enigszins nauwe pullover aanhad ben ik bijna aangerand door mijn patroon terwijl deze mij de post dicteerde. Denkt u dat ik nu moet proberen in te treden in een kloos-

[p. 43]

ter voor personen van adel? Er zijn er waarvan het kostuum heel goed staat en de slankheid van de taille op zeer kuise wijze doet uitkomen’.

Na de eerste zin heeft De Groot er een heleboel weggelaten, waarin le désir bestial des hommes wordt behandeld, waarin zij zich schaamt over l'état physiologique van een jongeman met wie zij danst, en zich beklaagt over les choses choquantes die zij ziet waar ze haar ogen maar wendt. Maar na de kuise nonnenkleding komt nog een saillante passage als zij zich afvraagt of ze in dat klooster wel de zo gewenste rust zal vinden: ‘Oui me dit que toutes ces saintes femmes sans hommes ne me sauteront pas dessus? Et puis aussi, dans les couvents, viennent quelquefois des curés et pour ces hommes assoiffés de passion, je serai une proie toute trouvée sans pouvoir me plaindre!’

Een dergelijk beeld van hartstochtelijk zich vergrijpende religieuzen kan in de Volkskrant natuurlijk niet gedrukt worden, daarmee wil ik het wel eens zijn, maar waarom dan juist dit citaat gekozen terwijl er tientallen andere zijn die hij integraal had kunnen citeren, en die even vreemd zijn als dit: het is typerend katholiek - kleine grapjes over geloof e.d. mogen en zijn zelfs bon ton (non ton) en progressief en ruim, maar meer mogen wij onze lezertjes niet aandoen.

Gekker dan dit alles is, dat De Groot zijn sensatie vooral heeft gevonden en doorgegeven bij de jonge vrouwen. Wie het boek leest zal zich wel wat verbazen over de jonge meisjes die per brief al naar bed willen met filmers en soortgelijke idolen, maar zo erg veel te verbazen valt er toch niet; ze willen dat een paar jaar, en hoera, hoe heerlijk is het jong te zijn - we weten het wel, en persoonlijk vind ik Brigitte Bardot ook bijzonder aardig, om het eens euphemistisch uit te drukken. Eigenaardiger wordt het als de oudere vrouwen aan het woord komen, en vooral ook tragischer en onthutsend. Want waar de jeugd een en al openhartigheid is beginnen de meeste briefschrijfsters van boven de veertig hun frustraties arglistig te vermommen, zoals al blijkt uit het citaat hier boven. Een vrouw b.v. tussen 45 en 55 die walgt van de mannen, hun saletés immondes en hun sale mécanique, maar wel graag een kind wil, vraagt op gebiedende toon om inlichtingen over de kunstmatige inseminatie, en stelt o.a. de volgende vragen, waarbij de verachtende cursivering van haarzelf is:

‘L'insémination artificielle est-elle douloureuse ou voluptueuse?’ - ‘Peut-on faire, avant l'opération, la connaissance du Monsieur qui fournit le produit?’ - Combien coûte, au total, cette petite opération, tout



frais compris, et à qui devrai-je payer le produit: au Médecin ou au Monsieur producteur?’ En men vraagt zich af of de kennis nu gemaakt wil worden met het product of de producent.

Er is een mevrouw die vraagt, hoever apothekers mogen gaan met handtastelijkheden (de hare gaat haar gelukkig wat te ver), terwijl ze wel weet dat tandartsen nog erger zijn: cloroform om de pijn te stillen, alors ils font basculer le fauteuil, tout est dit et aucun recours de la loi! Een ander schrijft, dat zij een fabelachtig philtre d'amour heeft ontdekt. Toen zij een bepaald parfum ophad werd ze letterlijk overvallen door een huisvriend (‘il me fait subir par deux fois, je crois, les derniers outrages, et cet éminent magistrat a dépassé la septentaine!’) Vervolgens, tot haar verbazing, kreeg haar echtgenoot een volslagen aanval van wellust. Ze heeft daarna proeven genomen met allerlei heren buitenshuis, die zonder uitzondering een prooi werden van haar parfum. Ze stelt nu een journalist voor, samen het aphrodisiaque te gaan produceren, om er een fortuin mee te verdienen, en om hem de bekoring en de werkzaamheid ervan te bewijzen stelt ze zich tot zijn beschikking op zijn kantoor, opdat hij aan den lijve ondervinding zal opdoen.

Een zestigjarige vraagt zich af, welke dubbelzinnige maar aantrekkelijke bedoeling een nog oudere heer kan hebben gehad toen hij een toespeling maakte op haar en zijn vogeltje (een vrouwtje en een mannetje). Een andere beklaagt zich over haar schoondochter, die met de enige zoon in de kamer naast haar slaapt, dat wil zeggen niet slaapt maar walgelijke practijken uithaalt, hijgend

[p. 44]

Leo Vroman

Waarachtig! Het eerste groen.
Overal wordt gespriet.
En als zij dat kunnen doen
wat kan ik dan wel niet!

en schreeuwend: de evidente jalousie blijkt behalve uit de brief zelf uit de ondertekening: La maman Rirette de son grand Riri. Er staat een volslagen deerniswekkende brief in van een vrouw van over de zestig, die wel naakt van de Eiffeltoren zou willen schreeuwen dat Jean-François haar aanbidt en dat verscheidene keren daags bewijst. Met fantastische naiveteit vermeldt ze van haar zeer jonge, aan de Riviera opgedane amant dat hij gaarne de kleur van haar ogen vergelijkt met die van haar saffieren, en dat (als het gigolo-schap hem waarschijnlijk toch even te machtig wordt) hij haar in plaats van Mamie Douce en Mamie Belle soms wel eens Mamie Atroce noemt...

Kortom, de eenzaamheid, de heimelijke sexuele verlangens, de wensdromen, vaak als afschuw en ethische verontwaardiging vermomd, spreken vrijwel uit iedere brief, en maken de lectuur heel wat boeiender dan die der jonge meisjes. Ik merkte trouwens, dat ik er meermalen sentimenteel van werd, medelijden ging voelen, maar volgens mij mag een boek best zo werken. Overigens - ik betrap mezelf ook wel op wat onbehagen: je vraagt je af of de samensteller wel zo onbescheiden mocht omspringen met dergelijke wel erg persoonlijke uitbarstingen, terwijl ik de gêne daarover toch ook wel vermengd merk met enige gulzige nieuwgierigheid. De Groot heeft er de hem wel passende morele verontwaardiging bijgehaald, daarbij niet nalatend zijn kerkje - dat er trouwens maar zelden in voorkomt - te sparen. Maar het boek is gekker en afschuwelijker dan hij in zijn stuk durfde schrijven. Ik weet niet of hij jong is, maar soms een beetje schaamteloos lijkt hij me wel.