Hollands Maandblad. Jaargang 5

[p. 7]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Al het gehakketak in de affaire-Irene, zo hebben we in de kranten kunnen lezen, is te wijten aan de verkeerde adviezen die aan de Koninklijke Familie zijn gegeven. Dat staat wel vast. Maar je vraagt je wel af, waarom de Leden van het Koninklijk Huis worden behandeld als onmondig, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, ja zelfs in de natuur der dingen ligt, dat Zij ongeadviseerd of verkeerd geadviseerd uitsluitend tot de verkeerde en domme dingen in staat zijn. Ontbreekt dan ieder Fingerspitzengefühl?, worden er op Soestdijk geen kranten gelezen?, waarom wordt in Soestdijk niet aangevoeld wat ieder normaal denkend mens ogenblikkelijk aanvoelt zonder dat hij daarvoor denkrimpels hoeft te trekken?

Redacteur A.H. Boogerman van het Algemeen Handelsblad heeft een reeks artikelen geschreven over Zuid-Afrika. Ik licht er één ding uit. In 1962 werden er in Zuid-Afrika onder de blanke bevolking van drie miljoen zielen 1400 zelfmoorden gepleegd. Er mislukten 10.000 zelfmoorden. Dat is 1 op 2143, met de mislukte mee 1 op 263. Een onthutsend hoog aantal voor een zo bijbelvast volkje dat in zijn uitverkorenheid voor God gelooft. In 1962 werden in Nederland 800 zelfmoorden gepleegd op een bevolking van 12 miljoen, dat is 1 op 15.000. Men denke het zich in. Per jaar per huizenblok één zelfmoord in Zuid-Afrika. Als het Feyenoordstadion in Johannesburg stond (3000 km van Kongo en Kenya en meer dan 7000 km van Algerije) en er zaten 60.000 Zuid-Afrikanen naar Feyenoord - Ajax te kijken, dan kon de speaker al mededelen dat er het volgende jaar 28 toeschouwers wegens zelfmoord minder in het stadion zouden zitten en dat 228 toeschouwers een poging zouden wagen. Maar wat praat ik toch, waarschijnlijk mag er 's zondags helemaal niet gevoetbald worden in Johannesburg.

Close reading is altijd een hartstocht van me geweest. Beschouwen we de regel ‘Het Huis van Oranje’. Uit de taal waarin het geschreven is mogen we opmaken dat het een Nederlands huis, misschien zelfs wel een Hollands huis is. De hoofdletters wijzen er op dat we waarschijnlijk met een Heilig Huis te maken hebben. Bij een Nederlands huis denken we natuurlijk het eerst aan de, in de schilderkunst zo befaamde Hollandse Binnenhuisjes, en men kan zich dus afvragen waarom er niet ‘Het Binnenhuis van Oranje’ staat maar eenvoudig: ‘Huis’. Dat kan verband houden met het feit dat het bedoelde oranje huis in feite een Buitenhuis is. Moeten we ‘oranje’ echter in de letterlijke, kleurrijke betekenis opvatten? Blijven we even in de zo beroemde Nederlandse schilderkunst, dan dringt de associatie met ‘het huishouden van Jan Steen’ zich onweerstaanbaar op. Maar ook met het ‘Straatje’ van Vermeer. Was Oranje een schilder die naast Vermeers straatje een huis aan het nageslacht wilde afleveren? Maar een schilder genaamd Oranje is onbekend. Bij oranje denken we onmiddellijk aan sinaasappels, en bij sinaasappels denken we aan Spanje waar zoals bekend de ‘appeltjes van oranje’ vandaan komen. ‘Appeltjes van de bomen, Sinterklaas kan komen’. Maar wie er kwam, niet Sinterklaas. Het ligt daarom voor de hand, in de uitgang ‘je’ de verkleining te herkennen van het woord Oran. Oran, zo leert de atlas, is een stad in Algerije, en wie de kranten van de laatste tijd goed gelezen heeft weet, dat in deze stad onlangs relletjes zijn uitgebroken. Met Oran-je zal dus bedoeld worden: klein Oran. ‘Het Huis van Klein Oran’, een opstandig huis, een huis waarin het soms vreemd kan spoken, - q.e.d.

In De Telegraaf is niet zonder welbehagen een tijdje geleden bericht over de marihuanaperikelen van de Haagse Post-medewerkers Vinkenoog en Reineke. De Haagse Post heeft op zijn beurt artikelen geplaatst waarin met veel liefde werd geschreven over Amsterdammers die aan de rand van de onderwereld bivakkeren. Namen van Telegraaf-medewerkers die daarbij genoemd konden worden werden niet geschuwd. Naar men zegt hebben de hoofdredacteuren Hiltermann en Stokvis daarna na telefonisch overleg besloten, elkaars krant niet langer in als ongunstig bekend staande artikelen te noemen. Een gentlemen's agreement, bij wijze van spreken.

[p. 8]

Het Guggenheim Museum in New York gaat van zijn 170 Kandinsky's er 50 verkopen bij Sotheby. Aangenomen dat ze de beste wel zelf zullen houden, kan men deze verkoop bestempelen als een verstandige, immers van het geld kan men andere schilderijen kopen die ontbreken aan de collectie, en bovendien: wat moet je als dynamisch museum met 170 Kandinsky's, je kan moeilijk ieder jaar een Kandinsky-retrospective houden. Plant je deze situatie echter over naar Nederland, dan begin je toch te twijfelen. Mr. de Wilde heeft verklaard dat er aan het bezit van het Stedelijk het nodige ontbreekt, en hij wil de lege plekken aan zijn wanden door aankopen opvullen. Akkoord! Maar hoe komt hij aan het geld? Van de gemeente, maar zo erg scheutig is de gemeente nu ook weer niet. Waarom zou het Stedelijk niet net als het Guggenheim-museum vijftig van zijn Van Goghs verkopen om met het geld de ontbrekende stukken aan te zuiveren? Een van de redenen is ongetwijfeld dat het niet kan en mag van ir. Van Gogh, Vincents oppassende neefje. Maar zelfs al zou deze niets in de melk te brokken hebben, dan nog is het ondenkbaar dat het Stedelijk ook maar iets zou kunnen verkopen van de Van Goghs. Alle Nederlandse aardappeleters zouden onder auspiciën van het Openbaar Kunstbezit in opstand komen!

Het wordt hoog tijd dat er eens stringente onderlinge verkeersregels worden opgesteld Wat is kwetsend?, wat is blasfemie?, wanneer trap je op iemands tenen?, en hoe hoog dient, bij een bloedproef, het promille gevoeligheid in de tenen te zijn om nog au sérieux te worden genomen? In St.-Maartensdijk werd de naam van Prinses Irene van de school afgeschroefd. Afgezien van ‘the slap in the face’ die dit voor de Koninklijke Familie moet hebben betekend, is het duidelijk dat van alle Goden die aanbeden worden die van St.-Maartensdijk de kinderachtigste is. En wat te denken van de kerkdienst die op het massamedium de televisie op zondag 2 februari werd uitgezonden vanuit de gereformeerde Bloemcampkerk te Wassenaar-Zuid? Op een gegeven moment vouwde ds. P. de handen en zei: ‘Wij bidden nu voor Prinses Irene die deze week een groot deel van het Nederlandse volk bedroefd heeft’. Is dat geen misbruik maken van het gebed?

Voor de stadsverfraaiing wordt al veel gedaan, in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Er worden krokusjes geplant, bloembakken buiten gezet en gevels met floodlight overgoten. Vroeger werd er zelfs niet voor teruggedeinsd (ik spreek nu even over Amsterdam) om ontwerpers van boekenballen kartonnen vissen e.d. te laten fabriceren die dan in de bomen werden opgehangen, maar sindsdien is de roep om terug te keren naar de natuur zo sterk geworden, dat de stadsverfraaiing voor het grootste deel in handen van stadsbeplantingen is gelegd. De vrees is echter gewettigd, dat teveel aandacht wordt besteed aan de flora en te weinig aan de fauna. Men begrijpe mij niet verkeerd, ik pleit niet voor het laten grazen van een geit in het perk voor Americain of een koe temidden van de duiven op de Dam, ik ken mijn beperkingen. Maar ik denk in de eerste plaats aan de vogels. Ik weet niet precies hoe het met Den Haag en Rotterdam zit, maar in Amsterdam is de mus de meest in het oog springende vogel, hij beheerst, bij wijze van spreken, het stadsbeeld. Op zichzelf is daar niets op tegen, integendeel, ik heb een warm plekje in mijn hart voor deze Volkswagens onder de vogels, maar uitgesproken mooi en versierend zijn zij natuurlijk niet. Zij passen meer in de hoogtijdagen van de bourgeoisie dan in deze moderne, kleurige tijd en daarom zou ik willen voorstellen dat de afdeling stadsbevogeling van Amsterdam een begin zou maken met het vangen en verplaatsen van alle mussen en daarvoor in de plaats de koolmees zou introduceren. Deze witzwart-grijs-groene mussen met hun uitgesproken kleurengamma zijn aanzienlijk fraaier en ook moderner van snit dan de mussen, en verder bezitten zij ook alle goede eigenschappen van de bruine behangetjes, zoals mij gebleken is in de zogenaamde Engelse tuin in München. Wij liepen daar wat te lopen toen wij, op een stil pad, een meter of twintig voor ons, een oud, bespinragt vrouwtje roerloos zagen staan met uitgestrekte hand. Voorzichtig kwamen we naderbij, en toen we dicht genoeg genaderd waren zagen we dat er een koolmeesje op haar hand zat te pikken naar wat wij vermoedden dat kruimeltjes waren. Dat mussen zich wel eens zover vergeten dat zij op de hand komen zitten hadden wij wel eens vernomen maar nooit zelf meegemaakt, en wij beseften dus hoeveel jarenlang geduld dit tovervrouwtje had moeten opbrengen om het zover te brengen. Tenslotte liep zij door, de koolmeesjes trokken zich terug in de boom, en plotseling werd onze aandacht getrokken door een eekhoorntje dat een boom inklom. Bewegingloos stonden wij daar te kijken, onwillekeurig stak ik mijn hand uit zoals het vrouwtje dat had gedaan,

[p. 9]

alleen lagen er helaas geen kruimels op, en wie schetst mijn verbazing toen er in een mum van tijd twee koolmeesjes enigszins afwachtend op de lege hand zaten, de ragfijne teentjes om mijn vingers geklemd. Proeven wezen uit, dat we onze hand slechts hoefden uit te steken of er kwamen koolmeesjes op zitten. Daarom is de koolmees, voor vermoeide, bestofte stadsmensen voor wie de enige aanraking met de natuur het moment is waarop zij in de tram rond het Leidsebosje draaien, een levensnoodzaak. In Zuid-Limburg, zo heb ik met eigen ogen geconstateerd, zijn er meer koolmezen dan mussen, het ligt dus voor de hand dat er desnoods met bijbetaling een inruil plaats vindt tussen de Amsterdamse mussen en de Limburgse koolmezen tot verfraaiing van de hoofdstad, - wat de Limburgers, wier hoofdstad het ook is, toch evenzeer ter harte moet gaan.