Hollands Maandblad. Jaargang 5

[p. 31]

Het nachtelijk telefoongesprek
Raoul Chapkis

Vannacht zat ik weer over mijn gebogen, toen de telefoon ging.

‘Met Chapkis’. Geen antwoord. ‘Wilt u het dubbeltje laten vallen door het hendeltje over te halen. Maakt u zich niet ongerust. Ik wacht wel even. Pakt u maar rustig uw dubbeltje en laat het in het gleufje vallen’. Maar nog steeds niets te horen. Opeens krijg ik het déjà-vu, of liever het déjà-pasentendu gevoel en ik vertel het zwarte oortje aan mijn kin:

‘'t Moet in 1937 geweest zijn. De telefoon bestond in ieder geval al, de psychiaters ook, en het boek ‘Memento Mori’ van Muriel Spark ook. 't Was een rare tijd. Al een hele tijd niet meer aan die kwestie gedacht, omdat ik er zo'n onschuldige rol in speel, dat je er niet met goed fatsoen over kan beginnen. Maar ik wil het u, arme hoorndrager, wel vertellen.

Het was de tijd van de zwartomrande ogen en ik, net 23, vond meisjes heel griezelig. Het ‘aan’ krijgen kostte me in die dagen al veel moeite, het ‘uit’ maken nog veel meer. Ik deed het dan ook niet op tijd, en Webylle, mijn verloofde, was me net voor. Wat zelfgedaan een opluchting had kunnen zijn werd nu een zware klap, een autentieke ongelukkige liefde. Nu is het met ongelukkige liefde als met een luie stoel: niet die stoel is lui, maar wie er in zit, niet die liefde was ongelukkig, (integendeel nogal vrolijk en zonnig) maar ïk die er niet uit kon opstaan. Zelfmoord was aan de orde van de dag. Hoe zit dat nu met die makabere plannen, Raoul? Was je dat echt van plan? Ja. Deed je het? Nee. Zo zit dat met die zelfmoordplannen. Webylle werd er zenuwachtig van. Ze stond me zusterlijk terzijde, wat het natuurlijk alleen maar erger maakte. Tot die verschrikkelijke sneeuwdag, ik weet het nog goed, dat ik met haar telefoneerde en zij na mijn bijdrage in de dialoog lange tijd stil bleef. Ik begreep er niets van. Ja, zei ze tenslotte, nou doe ik het een keertje, ontken het maar niet, jij belt me elke nacht om 12 uur precies op, om dan niets te zeggen. Het geeft niet hoor, Raoul, je bent natuurlijk nog een beetje in de war, je wilt natuurlijk graag mijn stem horen, maar van nu af moet het uit zijn. Nee, ontken maar niet, ik weet dat jij het bent. Ik ontkende toch. Pas na een tijdje begreep ik hoe vervelend die beschuldiging was. In het begin zou ze het niet erg vinden, maar als het doorging, zou ze het me toch kwalijk gaan nemen. En ik had, zoals dat gaat, nog hoop om haar weer terug te krijgen. Geen ogenblik dacht ik dat het misschien wel eens helemaal niet waar kon zijn. Ik bezon me op mijn verdediging. De PTT deelde me (telefonisch) mee dat ik, als ik werkelijk zo stelselmatig gestoord werd, een brief moest schrijven, waarna zij mijn nummer in de gaten zouden houden, zodat het nummer waarvandaan gebeld werd, opgespoord kon worden. Ik verzocht Webylle dat te doen. Verder verzamelde ik door allerlei bezoeken bij nietsvermoedende kennissen een serie alibi's: nachten, waarin ik beslist niet opgebeld kon hebben. Het maakte op Webylle weinig indruk. Al haar vrienden, zei ze, geloofden dat ik de schuldige was. De PTT wilde ze niet waarschuwen, omdat ze niet de politie op me af wilde sturen. De alibi's interesseerden haar niet. Het was duidelijk dat al mijn argumentatie het alleen maar erger maakte, dat ik er beter over kon zwijgen.

In mijn krant verscheen iedere zaterdag een gezinsrubriek van een dame, die de lezers steeds interessante doorkijkjes bood op haar liefdesleven. We vonden het een aardige rubriek, al was er altijd hilariteit bij elke nieuwe mannennaam. Net in die dagen begon ze echter te schrijven over een geheimzinnige man die haar elke nacht om

[p. 32]

twaalf uur opbelde zonder iets te zeggen (dat het een vrouw kon zijn, kwam niet bij haar op). De ‘zwarte pestdoos’ zoals ze de telefoon noemde kwam geregeld in de stukjes terug. Was hier een maniak die om twaalf uur een hele lijst afwerkte? Mijn verbeelding liep steeds warmer. Schreef Webylle misschien die rubriek? Een beziehungswaan bezette me. Elke letter van haar pagina werd als een astrologische rubriek uitgeplozen. Wat moet ik doen, lieve Webylle, nu je weigert de PTT in te schakelen, wat moet ik



in godsnaam doen om me te verdedigen? Haar antwoord klonk als een klassieke orakelspreuk, en bleef nog lang in me doorklinken: ‘je kunt je verdedigen door er mee op te houden!’, waarna ze de hoorn op de haak wierp (zo heet dat tenminste, maar waarom die twee inzinkinkjes ‘de haak’ heten, is alleen historisch te verklaren). Daar zat ik. Jan Beuk bracht uitkomst. Hij genoot het vertrouwen van Webylle en zou mij van half twaalf tot half één bij zich thuis houden, om zo mijn onschuld vast te stellen. De middag voor het experiment deelde Webylle mij echter mee, dat zoiets misschien Jan Beuk zou overtuigen, maar haar zeker niet: ik kon immers best iemand voor een kwartje laten opbellen. Bovendien verklaarde ze sinds enige tijd een stekker te hebben, waarmee ze 's nachts de telefoon uitschakelde. De kennelijke tegenspraak tussen die stekker en haar bewering dat de zwijgende beller zijn werk voortzette, ontging haar kennelijk.

Elke zin uit de gezinsrubriek, elke telefoon, brachten me dichter bij de afgrond, en ik begreep dat de beurt aan vakmensen was. In mijn artikel ‘psychiaters die ik gekend heb’ zal ik nader deze vaklui beschrijven. Het Vondelpark te Amsterdam is omgeven door een ceintuur van psychiaters en ik maakte in enkele maanden de volledige ronde van Vondelstraat tot Oranje Nassaulaan. Ik leed nu aan een acute angst: misschien doe ik het inderdaad wel. Ik woonde alleen op een kamer. Wie zegt dat ik niet om 12 uur de straat opging om in een cel 37019 te bellen, of was het 37190? In ieder geval geen priemgetal. Ik zorgde geen enkel dubbeltje bij me te hebben. Wie zegt dat ik dat in trance niet wisselde? Ik deed de kamerdeur op slot en legde de sleutel op de bodem van een emmer koud water. Wie zegt dat ik door een natte arm uit die trance zou ontwaken? Ik kon toch niet elke nacht zorgen in gezelschap te zijn? Het werd angstig. Ik ging niet meer naar mijn werk, viel van 75 kilo af tot 65, kreeg grijze haren, en de psychiater vond dat er een E.E.G. moest komen. Nu, met de Europese Economische Gemeenschap zal dat wel anders heten, maar in die tijd was dat de naam voor een electroëncefalogram, een registratie van hersenstroompjes. Dus zat ik om 7 uur 's morgens met electroden in het hoofd geschroefd en keek naar mijn gedachten. Dacht ik sterk aan W., dacht ik aan de integraal die me toen bezig hield (die van vandaag is een generalisatie daarvan), dacht ik helemaal niets te denken, het maakte niets uit: de golfjes stroomden rustig door. Ik werd dan ook gezond verklaard. Maar wat hielp dat? Ik moest me voortdurend beheersen om niet een cel binnen te stormen, haar op te bellen en te schreeuwen: O.K. ik ben het! Maar wat hielp zoiets, als het daarna weer gewoon doorging? Ik controleerde de telefoons bij Américain, Schiller, Hoppe, Eylders, Reinders, maar zag niets verdachts.

[p. 33]

Het werd steeds erger. Men nam mij ter observatie op. Helaas niet aan het Vondelpark, maar in het Stads- en Akademisch Ziekenhuis in Utrecht. Een Utrechtse vriendin kwam op bezoek met een boekje ‘Memento Mori’ van Muriel Spark. Ik vond het geen geschikte titel voor een ziekenhuisbed. Maar de inhoud kwam goed van pas. Mevrouw Spark beschrijft een geval van een groep oude mensen die opgebeld wordt door een geheimzinnige stem, die alleen maar ‘Memento Mori’ zegt. Later blijkt dit op een hallucinatie te berusten. Tegelijk las ik in de krant die rubriek, waarin door de schrijfster openhartig haar werkwijze werd bekendgemaakt. Niets van wat ze schreef, was waar, zei ze. Gold dat ook voor deze rubriek? Onderaan stond dat eigenlijk alles wat ze schreef toch waar was.

Na allerlei testen werd ik als kerngezond ontslagen. De rekeningen waren zo opgelopen, dat ik, ook al omdat ik mijn baantje kwijt was, met de psychiatrie ophield. Dit bleek een goed idee. Niet dat ik psychiaters niet competent acht. Maar opgestaan van hun divan kwam ik bij een meisje dat, enfin ik zal dat aan een wildvreemde aan de telefoon gaan vertellen. Het komt erop neer dat de hele kwestie me niet meer intereseerde.

Maanden later zag ik Webylle weer. Ik was niet van plan over die telefonade te praten. Maar zij wel. Ze had nu een mooie theorie, zei ze, die was zo: Raoul laat iemand opbellen, terwijl hij zelf voor sluitende alibi's zorgt, en de PTT hem ook niet kan vinden, met de bedoeling dat Webylle hem dan gaat beschuldigen, zodat Raoul haar weer als vals individu aan de kaak kan stellen. Ik was er even stil van. ‘Maar de PTT zou toch tenminste mijn handlanger kunnen opsporen? En ik heb het er toch nooit met iemand over gehad, de psychiaters uitgezonderd?’ En werd er nu, na haast een jaar, nog steeds gebeld?

‘Ach meneer, houdt u toch op’, zei opeens de telefoon, ‘zo'n lang verhaal maakt u alleen maar verdacht. Was dat nummer misschien 73910? Ja, ziet u wel. Ik neem altijd gewoon het omgekeerde jaartal met een nul erachter, u bent toch 36910? Nou, dat probleempje is dus weer opgelost. Ik was de schurk. Ik ben namelijk bezig met een studie naar de reacties van mensen die lange tijd worden opgebeld, zonder dat ze iets horen. Ze zeggen vaak de gekste dingen. Maar uw verhaal is wel heel mooi, om mijn eigen experiment van 25 jaar geleden nog eens zo te horen beschrijven. Wie zei u dat u in Utrecht behandelde, misschien zijn die papieren nog op te vragen...’

Ik wierp de telefoon neer, en rende naar de slaapkamer om Webylle het eigenaardige voorval te vertellen.

Nou, 't is een mooi verhaal, liefje, zei ze, maar echt te lang voor de gezinsrubriek, die ik morgen moet hebben. Trouwens, is die man nog aan de telefoon? Nee, he? Waarom geef je niet gewoon toe dat jij het wel degelijk was?

Wurgen? Gif? Mes? Maar als ik eens een formele machtreeks nam en de y zo koos dat ik naar onderen kon afschatten, ik rende weer terug naar mijn integraal. De hele nacht werd er zenuwslopend niet opgebeld.