Hollands Maandblad. Jaargang 5

[p. 34]

De pad II^*)
D. Hillenius

Ik zou graag meer bijdragen ontvangen over ervaringen met padden, associaties, dromen, verwijzing etc. Voorlopig het volgende:

11. Dr. H.H. Zwager: ‘Koning Clovis' wapen bestond uit drie padden (Oudfrans “botes”). Toen hij na zijn katholieke doop weer eens tegen een ariaanse koning vocht, kreeg hij een vizioen van zijn eigen wapen, waarvan de padden veranderden in drie gouden lelies op een azuren veld. Hij maakte er een vaandel van, de oriflamme, en toen de vijanden dat zagen, vielen ze morsdood neer.’

12. Dr. H.H. Zwager: ‘Hangt botes niet samen met batrachos? En hangt pad daar ook niet mee samen? Een bezwaar is, dat het woord “kikker” betekent.’

Dit lijkt mij geen bezwaar, omdat zelfs Linnaeus padden en kikkers in het zelfde geslacht (Rana) stopte. Dat pad van batrachos zou stammen lijkt ook niet onmogelijk, maar waar komt batrachos vandaan?

13. Chr.J. van Geel vertaalde uit het Journal van Renard: ‘Ik luister naar de pad. Regelmatig ontsnapt een sonore druppel, een trieste noot. Het schijnt niet van de aarde te komen. Men zou eerder zeggen de klacht van een vogel in een boom. Het is het hardnekkige gerucht van het wijde platte land dat ruist van regen. Hondengeblaf, het geluid van een deur doen hem zwijgen. Dan herneemt hij oeh oeh oeh, maar dat is het niet, er is een medeklinker voor die syllabe, ik weet niet welke keelklank, een beetje aangeblazen H, een beetje het geluid van een luchtbelletje dat aan de oppervlakte van een moeras uiteen komt spatten. Het is nog anders, het is de zucht van een kleine ziel, het is eindeloos zacht. En omdat niemand hem ooit antwoordt, geen enkele zusterziel, zwijgt hij tenslotte geheel.’

14. A. Nuis in Tirade (78/79): ‘Marianne Moore eist van gedichten dat ze zijn ‘imaginary gardens with real toads in them’. Er is juist de laatste tijd nogal wat gepubliceerd over de betekenis van padden voor de literatuur, maar voor mij lijkt een pad het meest op een naakt, kloppend hart.

... Een groot dichter is iemand die een grote tuin kan aanleggen voor een grote pad.

[Elly vindt een pad maar een koud hart.]

*) De pad I stond in Hollands Maandblad van april 1963.

[p. 35]

15. Enige verzen van K.M. Derjugin: (vertaling Leo Kroppers)

pad, oude moeder van het paradijs
de engel was jaloers
toen hij met slang en vurig zwaard
ons uit uw tuin verdreef

niet vrouw was het verderf

*

Kathedralen zijn grote padden
met dikke armen en benen
leunend op de heuvels

als hongerige vliegen
verdwijnen gelovigen
in hun muilen
gelokt door belgeklok

kathedralen zijn monumenten van Venus
O moeder van Willendorf
Uw woud van borsten
rotsen van billen
stenen tepels zijn kathedralen
van de groter moeder
met haar vraatzuchtige zeeën en kloven

16. In 1957 was ik in de buurt van Fontibre, Noord-Spanje. Ik vroeg aan de dorpelingen of ze padden voor mij wisten te vinden. In tegenstelling tot gewoonlijk reageerden ze vriendelijk en gretig, alsof ik naar familieleden vroeg. In de avond bracht men mij naar een breed dal, misschien was het wel het brondal van de Ebro. Hier en daar waren nisvormige holten aangebracht. Ik neem tenminste aan dat ze niet natuurlijk waren, te regelmatig.

In elk van de nissen zat een - voor Europese maatstaven - monsterlijk grote pad, breed als een brede hand, ongestoord door onze aanwezigheid. Het dal bleek van oudsher de ontmoetingsplaats van gelieven. De padden werden ook door de oudere mensen beschouwd met iets van vertedering, als medeplichtigen in zaken van liefde.

Later ontdekte ik dat in een streek die er hemelsbreed een kleine 600 km van verwijderd ligt in de 15e eeuw (dat is dus ongeveer 1 km per jaar) ook iets met padden aan de hand geweest was.

Tijdens de regering van Alaron de Vera, over het gebied ten zuidoosten van Salamanca tot en met de Gredos, werden een man en zijn jonge vrouw gewurgd en verbrand omdat ze padden in hun tuin zouden hebben ‘aangemoedigd’.

In de verdere motivering van het vonnis vinden we voor de eerste maal een directe etymologische verwijzing voor een woord voor pad: zoals het Spaans meer bewaard heeft van het Latijn dan Frans of Italiaans, is in sapo de stam bewaard van sapiens. (Bij de verbuiging van het tegenwoordige Spaanse werkwoord saber (weten) wordt de b vaak

[p. 36]

vervangen door een p.) De pad was het dier van de (verboden) wijsheid.

In dit verband enige verhelderende zijpaden. Voor velen geldt de uil als het dier van de wijsheid en embleem van Pallas Athene; de steenuil dankt er zelfs zijn naam aan (Athene noctua). Waarschijnlijk werd een andere uil bedoeld, de dwergooruil. Deze fluit 's nachts kleine, zachte tonen. Toen ik ze voor het eerst hoorde dacht ik vroedmeesterpadden (Alytes obstetricans of A. cisternasii) te horen (cris d'azur, Apollinaire, zie ook noot 13) en ik zocht tot ik als een gek schaap in kringetjes rondliep. Ik werd pas bevrijd toen een onbevooroordeeld iemand opmerkte dat het geluid van boven kwam, uit een boom. In het Spaans heet de uil buho, in het Latijn heet de pad Bufo.

Vogels zijn over het algemeen mannelijke dieren, dit zal de reden zijn geweest waarom men de vrouwelijke pad door de mannelijke uil verving.

17. O.a. in de Pyreneeën vindt men zeer grote padden, terwijl men in de beken larven en zeer kleine, pas gemetamorfoseerde padjes ziet. Het is practisch uitgesloten dat men een pad in een van de tussenmaten vindt. Drs. P.J.H. van Bree (Zoölogisch Museum, Amsterdam) heeft eens in een bepaald areaal avonden en nachten lang alle padden verzameld die hij tegenkwam, en ze tijdelijk opgeslagen in emmers. Toen hij geen pad meer zag mat hij de lengte van de gevangen padden, waarna ze vrijgelaten werden.

Normaal vindt men een groot aantal kleintjes en dan een steeds afnemend aantal naarmate de dieren groter en ouder zijn. Bij de padden van de Pyreneeën vond van Bree inderdaad een zeer hoge top voor de jongste padjes, dan absoluut niets en een tweede top voor de allergrootste maten. Zoiets als wanneer men in een oud beukenbos wandelt, men ziet uitsluitend hoge, dikke bomen en kiemplanten, maar geen struiken en jonge bomen van de tussenklassen. Bij de beuk kan de kiemplant door gebrek aan licht niet tot ontwikkeling komen. Bij de pad vermoedde van Bree kannibalisme. En inderdaad vond hij in magen een groot aantal pas gemetamorfoseerde padjes. Deze practijk is misschien algemener dan men tot nu toe vermoedde. In een artikel in The British Journal of Herpetology wordt de hypothese geopperd dat de klauwkikker, Xenopus (beroemd als eerste zwangerschapskikker), in voor voedsel ongunstige terreinen bij de eerste regenval zijn eieren zou leggen (die na 24 uur uitkomen) en dan zou leven van de jongen, die immers in staat zijn - in tegenstelling tot de volwassen dieren - om zich te



voeden met het zich direct in plassen ontwikkelende plantaardige plankton. De larven zouden dienen als de kleinveestapel der volwassen dieren.

(Dit sluit mooi aan bij de opvatting dat God de mensen maakte om het kwaad te overwinnen.)

18. Over de liefde nog deze aardige mededeling, die helaas aan Poe niet bekend was: het Zoölogisch Museum te Amsterdam ontving een aantal parende kikkers op alcohol. De mannetjes waren gezonde, krachtige dieren. De wijfjes waren in verregaande staat van ontbinding. Het mannenoverschot is bij padden en kikkers zo groot, en de paringsdrift eveneens, dat een dode partner, of de hand die ze vangt, of een rotte aardappel, of een veel grotere vis met de klemreflex gegrepen wordt, en zelfs alcohol is niet in staat deze omhelzing te verbreken.

19. De term paradijs is kennelijk een verbastering onder latere patriarchale invloed. Het was oorspronkelijk maradijs. Dit woord werd tot een slechte klank: matrijs, marais, moeras.

Het is niet voor niets dat de vele convergerende paradijsbeelden een waterrijk gebied betekenen, met in het midden een echte pad (zie Graves, noot 9. Zie Marianne Moore, noot 14. Moor is ook moeras).

Dat het paradijs oorspronkelijk gedacht werd als een soort moeras is ook wel voor te stellen, ontstaan als het is in droge streken van Klein-Azië. (Met de hel een dergelijk misverstand. Allicht was in een aride gebied hitte het ergste wat men zich kon voorstellen. In onze streken mist hitte elk afschrikken. In de hel gelooft men bij ons niet erg meer.)

Er is trouwens ongetwijfeld samenhang tussen moeras, moer, moeder, modder. Zie Marie Bonaparte in het stuk over Muddy, de verzorgster van Poe. De appel van het paradijs was zonder twijfel een pad (al is er ook iets voor te zeggen - zie Graves - dat het een paddestoel was).

[p. 37]

20. Chr.J. van Geel vond in spreekwoordenboek:

-	Daar zijn geen padden in klaar water.
-	Als padden: altijd aan de beste bloemen.
-	Die om padden ter markt gaat, is wel belust op vlees.
-	Zelfs de kikkers en padden beten, zo zij tanden hadden.
-	Die een pad het hoofd afbijt, trooste zich het venijn.
-	Hij zit in de veren als een pad in de kleren.
-	Haak (hadde ik), zei de puit, en hij zat vast op 't ijs.
	Ook: Daak, zei de puit, en hij vroor met poten aan het ijs.
	(A. Joos. Schatten uit de volkstaal. Gent 1887).

21. Chr.J. van Geel uit eigen tuin:

Zijn ster is schaduw tegelijk,
Hij kijkt zijn ogen uit in ringetjes van goud,
Hij denkt, knoopt licht aan licht, hij zit,

hij leunt op korte armen,
zijn knieën vouwen poten onder hem
op blinde grond,
stappen van de gebogen wind op zijn gezicht.

*

De padde rust, een moslim op de knieën,
de handen op de dijen voor hij bidt,
het oosten toegevend: El Allah's put.

*

Van stilzitten is angst, van doen
is moord het hoogste goed, zijn werkwoord
is eten als hij zit.

*

Pad, een vrolijk stuk verdriet.