Hollands Maandblad. Jaargang 5

[p. 11]

Coq-au-Hollandais
E. Damen

De Belgische provincie Luik is in veel opzichten een spiegel van het hele land, in veel opzichten een spiegel van de Europese Economische Gemeenschap en in veel opzichten een spiegel van menselijke deugden en zwakheden. Van de negen Belgische provincies is alleen het Belgische Luxemburg in oppervlakte groter. De bevolkingsdichtheid van Luik komt ongeveer overeen met die van heel België. De economie is zelfs een nauwkeurige afspiegeling van Belgische welvaart, Belgische werkzaamheid en spaarzin, Belgisch vernuft. Als er in België door een of andere oorzaak een nationaal conflict ontstaat, wordt het in Luik feller uitgedragen dan in Brussel. Als België aan de Franse cultuur een van de grotere auteurs van deze tijd levert, komt deze uit Luik (Georges Simenon). Nabij Luik is volgens de overlevering Karel de Grote geboren (in Jupille, waar nu het Piedboeuf bier wordt gemaakt) en via Luik kwam de grootindustriële staalindustrie op het Europese continent. Volgens de Parijse politie komt een meerderheid der plaatselijke prostituées uit Luik en op elke achthonderd Parijzenaars is er één in of nabij Luik geboren; niet, uiteraard, als noodzakelijke consequentie van opgemelde prostituées. Van Luik uit is een belangrijke culturele invloed uitgegaan op de Nederlandse cultuur in de provincie Limburg, ten dele via de katholieke kerk, ten dele via de muziek, ten dele door het onderwijs niet alleen op academisch niveau, maar vooral door de pensionaten van geestelijke organisaties, kostscholen, nonnenkloosters e.d. Luik is de meest noordelijke voorpost van de Franse cultuur en zich als zodanig van een zekere exclusiviteit bewust. Er zijn geen protestanten, slechts zeer liberale katholieken, er zijn zeer weinig rijke lieden en wel overwegend arbeiders, maar de meerderheid heeft enig bezit. Luik is een typisch Belgische aangelegenheid en als zodanig geeft het geen pas er een Nederlands oordeel over te vellen. Hetgeen tevens kan gelden voor de nieuwe taalwetten, die op 1 september het aanzien hebben gegeven aan een nieuwe vaststelling van de taalgrens in België en de daarbij onvermijdelijke administratieve reorganisatie.

Na zeer langdurige en niet onbewogen voorbereidingen werd de officiële grens tussen Vlaams en Waals herzien in 49 gemeenten. De meerderheid van deze gemeenten lag in de provincie Luik. Afgestaan werden 15 gemeenten aan het tweetalige Brabant in het kanton Landen. Toegevoegd aan Luik werden zeven gemeenten in het Jekerdal tussen Maastricht en Tongeren. Afgestaan aan Belgisch Limburg moesten worden zes gemeenten ten noorden van Visé, de z.g. Voerstreek ('s-Gravenvoeren, Sint Maartenvoeren, ofwel Fouron-le-Comte en Fouron-Sint-Martin, met aangrenzende gehuchten als Moelingen e.d., alles bijeen nog geen 5000 inwoners omvattend). Omtrent de overgang van Luiks provinciaal gebied naar Brabant werd in Wallonië geen moeilijkheid gemaakt. In de eerste plaats was de overheersende invloed van het Vlaams in dat gebied evident. In de tweede plaats waren er geen economische belangen mee gemoeid en in de derde plaats is Brabant met de strakke verhouding tot Brussel nog iets anders dan Limburg, dat van alle Belgische provincies het sterkst op Nederland lijkt te zijn georiënteerd. Evenmin zijn er moeilijkheden gemaakt over de overgang van Limburg naar Luik van door overwegend economische oorzaken sterk op Luik en het Waalse gebied georiënteerde gemeenten langs de Jeker. Conflicten zijn er van den beginne af geweest over de z.g. Voerstreek. Al eerder is er tegen de overgang van deze gemeenten betoogd, en het argument van de Walen is dat het tegen de wil van de plaatselijke bevolking in de betrokken dorpen en gehuchten geschiedt. Het betreft hier, als gezegd, een binnenlandse Belgische aangelegenheid. Een zaak van een bevriende mogendheid waarin wij Nederlanders ons niet moeten mengen, alleen al uit hoffelijkheid. Maar het is wellicht beter om in Nederland de dingen toch maar bij de naam te noemen onder gelijktijdige erkenning van de Belgische fijngevoeligheid, die de werkelijke achtergrond van het hele Voerstreek-

[p. 12]

verzet nooit in de officiële openbaarheid heeft willen brengen.

De nieuwe regeling van de taalgrens en de daaruit voortvloeiende administratieve verandering was in Brussel wel-doordacht en opgezet na ruim overleg met daarvoor redelijkerwijs in aanmerking komende Waalse en Vlaamse instanties, ook en niet in de laatste plaats het episcopaat. Het behoort bij het Belgische temperament dat er dan enige strubbelingen zijn. Deze hebben zich op niet al te hoog niveau uiteraard overwegend in Brussel voorgedaan en daarmede was de zaak eigenlijk af. Nog een andere reden om de werkelijk goede bedoelingen van Brussel niet te zeer te dwarsbomen was het inmiddels opgetreden begin van een economisch herstel in Wallonië en de erkenning van Brussel dat aan de economische structuur van bepaalde gebieden in Wallonië wat te verbeteren viel.

Alleen die Voerstreek bleef een bron van herrie met grote Waalse hanen op de asfaltwegen en kreten langs het veld. Op welke wegen? Op alle wegen die naar Nederland voeren. Afgezien van één niet geheel onredelijk argument, dat de Voerstreekdorpen die naar Limburg overgingen slechts via Luiks gebied de Limburgse provinciale hoofdstad Hasselt kunnen bereiken en dus in zekere zin een enclave vormen, is het onuitgesproken bezwaar tegen de vervlaamsing van de Voerstreek de relatie die er tussen Limburgs/Vlaams en Nederlands nu eenmaal bestaat. De Belgisch-Nederlandse staatsgrens in het zuiden van Limburg wordt als een langzamerhand historisch geworden en onvermijdelijke zaak geaccepteerd. Maar tegen een element van ‘vernederlandsing’ van een gebied onder de rook van Luik hebben de Walen zich min of meer instinctief verzet. Men accepteert langs Maas, Ourthe en Amblève een pover Nederlands toerisme, maar men ‘mag’ ons er niet, zoals we ook in Luxemburg geaccepteerd worden, maar echt niet moeten denken dat we er gezien zijn. Want dat zijn we beslist niet. De winkeliers verdienen (een beetje) aan de Nederlanders, maar contact tussen brede lagen van de bevolking is er niet. We zijn er precies even weinig populair als de Duitsers hier, maar om andere redenen. Bij de Duitsers is het hier en in België het politieke verleden, maar voor ons is het ons gedrag. De Ardennen zijn voor veel Nederlanders aantrekkelijk, maar de Belgen niet. Nederland is voor de Belgen niet bijzonder aantrekkelijk, al is het wat goedkoper in enkele sectoren, en omdat ze ons niet zo bar mogen, kómen ze ook niet. De weg van Maastricht naar Maaseik en van Maaseik naar Stamprooy behoorde vanwege het verkeer eigenlijk door de Nederlandse waterstaat te worden onderhouden, maar als een Belg van Antwerpen naar Dortmund moet, rijdt hij via Luik en Aken. De hele Beneluxpolitiek heeft niet kunnen bereiken dat er een vriendelijke omgang tussen Belgen en Nederlanders ontstond. Luxemburgers komen hier helemaal niet. De onkunde en het gemis aan inzicht in de Belgische cultuur, levensgewoonten en zeden zijn in Nederland enorm. Het minste misverstand bestaat er nog aan beide zijden van de grens in Limburg, en juist omdat de Belgische Limburgers het minste afwijzend tegenover de Nederlanders staan, waren de Walen er het sterkst op tegen dat sommige van ‘hun’ dorpen naar Limburg werden overgeheveld. Dat is niet van vandaag of gisteren, hoewel tegenwoordig het erger is dan vroeger toen het internationale contact minder was. Toen in de periode na de eerste wereldoorlog in Nederlands Limburg een soort afscheidingsbeweging de kop op stak, waren ze tegen annexatie van een stuk Nederland in Wallonië even hard gekant als in Den Haag.

Wat hier feitelijk in het geding is, is de verdraagzaamheid die gebaseerd is op begrip en redelijkheid. Het aanvaarden van ‘smaken verschillen’ is er voor de Nederlander in België niet bij. Dat de Waalse Belgen het begrip ‘ons’ niet kennen vindt de doorsnee Nederlander stom, en de heer die in Nonceveux om ‘twaai ons gestampte muissies’ vraagt, legt zijn echtgenote uit dat ‘die lul het best begrijpt assie-maarcente-ziet’. De Nederlander in de Ardennen en elders in het Luikse is onzeker en blijkbaar daarom uitgesproken onhebbelijk. Als de Belgen zaterdags niet voor een hele week jus koken of bij kalfsoesters geen groente opdienen in de hotels, zijn ze ànders dan wij, maar daarom nog niet gek. En als zij eieren prefereren van kippen die niet met vismeel zijn opgefokt zijn die eieren wellicht (drie francs) wat duurder dan hier, maar mógen ze misschien? Hun godsdienst, hun woon- en leefgewoonten verschillen van de onze, speciaal in een zo lang betrekkelijk geïsoleerd gebied als de Ardennen en het Luikse. Het openbare leven is anders en de bezoeker heeft dat te accepteren, maar dat is het nu net met ons Nederlanders: we ‘nemen’ niets, en er zijn er die denken dat de Belgen

De tekeningen in dit nummer zijn van Peter Vos (The quick brown fox jumps over the lady hop) en Chris van Geel (padden).

[p. 13]

ons nodig hebben. En onze culturele specialisten lopen met paardevoeten door de politieke problemen heen. Van Belgische zijde heeft men in ons land een ambassadeur geplaatst die zich met een niet onbelangrijke staf alle mogelijke moeite geeft het wederzijdse begrip te bevorderen, maar de overwegend protestantse Nederlandse dagbladcorrespondenten in Brussel beperken zich tot wat politiek nieuws en hebben in het algemeen weinig op met de Belgen. Intussen kruipt het bloed waar het niet kan gaan: de Belgen kopen ons op. Het zou heel interessant zijn eens uit te zoeken hoeveel procent van de Nederlandse grond in Belgische handen is. In Limburg wel de helft. In Brabant stellig meer dan een derde. In Zeeuws-Vlaanderen een nog groter percentage. Voor onze nationale zelfoverschatting, onaangepastheid en onverdraagzaamheid kopen we niets. Dat de manifestaties met de Waalse hanen tegen de afstand van de Voerstreek in de grond van de zaak een afwijzing van ‘Nederland’ was, hebben de meesten niet begrepen. Waarom zouden we ook: we zijn veel beter dan de Belgen.