Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 16]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Bij de televisiedebatten had ik vanaf de publieke tribune een mooi gezicht op freule Wttewaal van Stoetwegen. Wie bij het woord freule aan frêle denkt, kan misschien beter Jonkvrouwe Wttewaal van Stoetwegen zeggen, zoals ook gebeurt in de verslagen van de Parlementaire Enquêtecommissie. Mijn vrouw en ik hebben in ons hart nog steeds een warm plekje vrij voor de freule, dat dateert uit de dagen dat wij vredig ondergedoken zaten in de verhoren inzake het zogenaamde Englandspiel. Die verhoren werden tadellos geleid door ‘de heer Donker’, bijgestaan door uiteenlopende leden van de plenaire commissie, van wie Jonkvrouwe Wttewaall van Stoetwegen zelden een zitting oversloeg. Wat ons - moeizaam ontbijtend, lunchend en avondmalend met de topzware boekwerken op schoot, en voortdurend de delen uitwisselend, als postzegelverzamelaars: ‘Heb jij daar Tazelaar? Dan kan je van mij Vorrink krijgen!’ - zo voor de Jonkvrouwe innam, was dat zij temidden van alle strakke, to the point gestelde vragen (die ook zij stelde, begrijp mij wel!) af en toe van een onzakelijke, vrouwelijke belangstelling blijk gaf, met een nieuwsgierige voorkeur voor adressen, namen en taalmoeilijkheden, maar ook als typerend voorbeeld, op Tazelaars beschrijving: ‘Ik was helemaal set om eerst Wiardi Beckman en Tielens weg te werken. Ik heb eerst niet anders gedaan. Ik had Alblas nodig. Wij zaten al maar op die pier en er kwam niemand. Dat begon pijnlijk te worden,’ jonkvrouwe Wttewaall van Stoetwegens aanvulling: ‘En koud’. Daar zat ze dus, de freule. Wat kon ik voor haar doen? Op dat ogenblik niets, maar ik besloot een volgende keer, als er weer eens iets in de Kamer te doen was, tevoren een bloemist opdracht te geven een ruiker bloemen af te geven aan het Binnenhof, met als kaartje erbij: ‘Van een bewonderaar op de publieke tribune’. Ik zag al voor me hoe het zou gaan. De bode komt binnen, en overhandigt haar de in papier gewikkelde bloemen. Lichtelijk verrast pakt de freule ze aan, wikkelt met veel gekraak ondanks de spreker van dat ogenblik het papier eraf, en kijkt fronsend op het kaartje. Blij kijkt zij vervolgens omhoog naar de publieke tribune, maar natuurlijk geef ik geen draad sjoege. Ik zie haar peinzen: zou het die oude man daar links zijn, die in zijn neus zit te peuteren? Of die blonde jongeman met dat baardje? Dat kan haast niet, dat moet een PSP-er zijn. Die lichtelijk kalende jongen dan met die bril? Een grote verwarring maakt zich langzamerhand van haar meester. Maar wat zou ik moeten doen (ik bedacht de mogelijkheid met schrik), als ik de enige bezoeker op de publieke tribune zou blijken te zijn? Mijn god! Dat zou maar verplichtingen scheppen. Haastig repte ik mij naar de telefooncel, gaf mijn gironummer op en bestelde nog enkele boeketten bij de bloemist, met gelijke tekst op de kaartjes, en geadresseerd aan Haya, mevrouw Stoffels-van Haaften, en alle andere dames in de Kamer. Dat zou een rel geven, in de wandelgangen! ‘En stuurt u ook nog een ruikertje aan de heer Kodde, met op het kaartje: ‘Van een bewonderaarster!’, riep ik door het dolle heen in de telefoon. Daar zat ik, in mijn eentje op de publieke tribune, en ik zag blijdschap veranderen in nijd - al naar gelang wie de volgende bloemen kreeg uitgereikt - en een geur van hoger honing verbitterde de bloemen. Tegen alle verwachtingen in werd daarop de ingediende motie verworpen, waarbij vooral de stemmen van de vrouwelijke Kamerleden (zoals een van de parlementaire verslaggevers kundig constateerde) merkwaardig disharmonieerden met de partijstandpunten.

Lubberhuizen heeft het gezegd: het is toch geen boekenbal zonder schrijvers, maar een schrijversbal zonder boeken geworden. Alleen de beheerders van de consumptietentjes leefden nog in de veronderstelling dat er alleen uitgevers zouden komen. Een Wimpy (kadetje met gebakken tartaartje plus wat uien en een lik tomatenketchup;

[p. 17]

‘Wimpy’ is inderdaad korter) kostte f 1,50. Menige schrijver liet zich, met de beloften van Scholten in het achterhoofd, een Wimpy goed smaken. Aan ieder toegangsbewijs waren twee bonnen gehecht, goed voor twee glazen sherry, gin en dat soort dranken. Wij namen twee jus d'orange en moesten 3 5 cent bijbetalen, want de bonnen waren exclusief (zei althans de kelner).

Uit het ongerijmde kan worden aangetoond dat onze justitie niet kunstgevoelig is. In de rechtszaal worden wel tekenaars, geen fotografen toegelaten. Het verouderde argument tegen de laatsten schijnt te zijn, dat het geklik van de toestellen en het geflits van de lampen afleidend werken. Maar de moderne foto-apparaten klikken niet meer en de films zijn tegenwoordig zo lichtgevoelig dat er ook zonder flitslicht kan worden gefotografeerd. Welke andere argumenten kan de justitie nog tegen de fotografen te berde brengen? Een foto kan de verdachte schaden na zijn vrijlating. Niet voor niets ziet men vaak foto's van verdachten die uit ‘gezichtsbescherming’ (om even een voetbalterm te gebruiken) de handen voor het gezicht slaan of de hoed tot op de neus drukken. Ook de kranten helpen wel eens een handje, door een zwart strookje over het gezicht te monteren zoals ook te doen gebruikelijk is bij bepaalde tijdschriften in bepaalde tijdschriftenwinkels, maar dan wit en lager. Herinnerd mag daarbij worden aan de provocerende foto op de omslag van Der Spiegel, waarop men de hoofdredacteur tussen twee rechercheurs gevankelijk zag wegvoeren. De redactie had de gezichten van de beide rechercheurs met een zwart strookje onherkenbaar gemaakt! Maar laten we niet afdwalen. Wat is het verschil tussen de fotograaf in de rechtszaal, en de tekenaar? De tekenaar, halfwas-kunstenaar die hij vaak/soms is, zal licht geneigd zijn zich niet te beperken tot de gelijkende weergave van de fysionomie der verdachten, maar er in het voorbijgaan ook ‘het innerlijk’ in willen vastleggen, zoals het goede kunstenaars betaamt. Men heeft het kunnen zien. In de Haagsche Courant heeft een zeer duidelijke foto gestaan van Boudewijn, welke foto afkomstig was uit het beruchte, in beslag genomen fotoapparaat. Zonder onvoorwaardelijk mee te willen gaan met Karel Appel, die zich in een van zijn meest literaire buien tegenover Jan Vrijman over Boudewijn liet ontvallen: ‘Deze jongen is door een daad aan het daglicht getreden om zijn schoonheid te tonen’, kan toch gezegd worden dat de foto in de Haagsche Courant ons een andere Boudewijn toont dan het gemiddelde van de getekende portretten. Minder misdadig, om het maar even samen te vatten. De tekenaars zijn natuurlijk geneigd hun onderwerp te ‘vertekenen’. Dat heeft voor de verdachten het voordeel, dat zij na vrijlating minder gemakkelijk herkend zullen worden. Maar aan de andere kant beïnvloeden ‘gekleurde’ portrettekeningen ongetwijfeld het lezerspubliek, dat de z.i. (altijd) te lage straffen vergelijkt met de misdadigerssmoeltjes uit de kranten en dan van klassejustitie spreekt en met ingezonden, protesterende brieven meehelpt het gevoel van onbehagen in bepaalde kringen tegenover justitie, psychiatrie etcetera te vergroten. Ware de justitie kunstgevoelig, dan zou ze dit gevaar beseffen. Dan zou ze zeggen: òf in het geheel geen fotografen en tekenaars in de zaal (waar de NRC voor pleit), òf alleen de fotografen, die met hun subjectieve gestolde momenten tenminste de werkelijkheid niet kunnen vertekenen.

W.F. Hermans heeft het Nederlandse volk getreiterd door voor de tv de omnibus ‘De grote vier’ aan te vallen. Een van de schrijvers in die omnibus was Johan Fabricius, die door De Telegraaf geregeld wordt aangezocht om diepere drijfveren bloot te leggen. Laatst nog de Elfstedentocht, en pas weer de Baarnse moordzaak, al ging hij na de eerste twee verdedigers weg en miste hij daardoor mr Dietz, wellicht op weg naar diens etentje. Tòch een groot schrijver. Ik citeer: ‘De hagelwitte pochette en de glanzende, zilvergrauwe krulletjes van Samson, wiens tekeningen men in dit blad kan bewonderen, en in schrille tegenstelling tot zoveel uiterlijke verzorgdheid de warrelige haardos van Peter van Straaten, die het hoofd naar achteren werpt om onder zijn bril heen te kunnen kijken. Ongeveer zoals Michelangelo, “de man met den opgerichten hoofde” achterover ging lopen toen hij - maanden aan één stuk - zijn fresco's op het plafond van de Sixtijnse kapel schilderde.’

Een van de pijnlijkste facetten van het Baarnse proces was het inadequate woordgebruik van twee van de drie verdedigers. Mr François Pauwels, schermend met bon mots, had er blijkbaar niet het minste besef van dat men uitdrukkingen als ‘Kijk eens wat een monsterlijk kopje’ en ‘het kleine monstertje’, betrekking hebbend op het vermoorde slachtoffer van (indertijd) 14 jaar, eenvoudig niet gebruikt. Niet omdat het immoreel zou zijn of zoiets (het is het zeker!), maar omdat een advokaat zou moeten beseffen dat zulke uitdrukkingen een volkomen averechtse uitwerking hebben. Mr Dietz maakte het nog veel bonter, maar te zijner

[p. 18]

verdediging kan worden gezegd dat hij kennelijk over zijn toeren was. Maar zelfs iemand die over zijn toeren is, had moeten beseffen dat een woord als ‘boetseerwerk’ om het inslaan van de schedel te karakteriseren, evenals zijn herhaalde vermelding van het ‘etentje’ dat op hem te wachten stond, stomweg voorbeelden waren van krankzinnig taalgebruik. Dat geldt ook voor zijn karakteriseringen van de beide broers (hij trok zich in één moeite door ook maar het lot aan van de oudste broer): ‘Arme kleine Ewout’, ‘die arme kleine aap van een jongen’, ‘de kleine schlemiel’, zelfs ‘de arme sokken’ volgens één krant, maar dat lijkt al te dol. Advokaten, had ik altijd begrepen, zijn de grootmeesters van het woord. Deze beide advokaten hebben zich, blijkens de door hen gedane uitlatingen, als valszingende operazangers laten kennen.

Niet de vragen zijn intelligent, maar de antwoorden zijn zo dom dat de vragen erdoor in aanzien stijgen.

De Haagse Post heeft de eerste brief afgedrukt die Henny W. aan zijn ouders vanuit de gevangenis schreef. Niet afgedrukt (wegens plaatsgebrek) werd het laatste gedeelte, waarvan de tekst echter wel ernaast stond vermeld. Dankzij een te ijverige corrector kwam de zin: ‘Doe de familie de groeten maar van mij en ik zeg dan maar op hoop van zegen’ correct in de krant. Maar Henny W. schreef: ‘op hoop van zege’. Freud? Of gewoon Van Dale?

Hij is weliswaar Amsterdammer, maar heeft zich een Engelse auto aangeschaft met het stuur rechts om gemakkelijker te kunnen onderhandelen met de trottoirhoertjes.

Niet iedereen die bij de spoorwegen in Birma heeft gewerkt zal het ermee eens zijn, maar een feit is dat we weer goede maatjes zijn met de Japanners en hun nauwelijks meer een kwaad hart toedragen. Als symbolische uitdrukking daarvan is Prinses Beatrix naar Japan gegaan, waar ze keizer Hirohito een zwarte schildpadden wandelstok cadeau heeft gedaan die sinds lang in het bezit was van het huis van Oranje-Nassau. Geen stok dus om een hond te slaan. Zou Hitler, als hij zich omstreeks dolle dinsdag onvoorwaardelijk overgegeven had en daarmee de Russen de pas naar het hart van Duitsland had afgesneden, nu, in 1963, ook een gewaardeerde figuur zijn geworden naar wie we Prinses Beatrix zouden afvaardigen met een geschenk? Met een tapijt bijvoorbeeld?