Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 14]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Hij werkte bij de KPM, op een van de bovenste verdiepingen van het Scheepvaartgebouw aan de Prins Hendrikkade in Amsterdam, en was juist aan de beurt om ledig, met zijn handen in zijn zakken, uit het raam te staren. Er lag ijs op het water, een jongetje zakte er doorheen, niemand zag het behalve hij. Het verkeer daverde lawaaiig voort over de weg, die van het water gescheiden was door een talud en nog een kinderhoofdjesweggetje, ter bevoorrading van de binnenvaartschepen die aan de kade lagen. Het jongetje in zijn wak onttrok zich aan het oog van de verkeersdeelnemers. Wat te doen? De gang op rennen, op het knopje drukken van de lift (‘Omhoog’) en dan maar wachten tot deze eindelijk, na gebruik elders, als een slak omhoog kwam hijgen? De ettelijke trappen afrennen, wat ook eindeloos duurde? Hij rukte het raam open - papieren woeien van de bureau's - en schreeuwde met zijn handen als een toeter voor zijn mond: ‘Héééé, er ligt een kind in het water’. Radeloos zag hij auto's, brommers en fietsers onbewogen voortrijden. Hij keek om zich heen, op zoek naar iets dat hij naar beneden kon gooien om de aandacht te trekken. De prullenmand! Hoep, daar ging hij. De man die hem op z'n hoofd zou krijgen, zou in ieder geval niet meer tot redden in staat of geneigd zijn. Eerste reactie: hoofd op verdieping lager, gealarmeerd door prullenbak en rondwarrelende papieren. ‘Er ligt een kind in het water!!’ Gezamenlijk werd nu nogmaals naar beneden geschreeuwd. Dat hielp, iemand keek omhoog. Theatraal wijzend: ‘Er ligt een kind in het water!!!’ Op een sukkeldrafje begaf de man zich naar de wallekant, inmiddels gesecondeerd door twee jongelieden van de KPM, die toch maar de trap genomen hadden. De jongen werd druipnat gered en in triomf naar huis gevoerd. Reeds werd een houding van bescheidenheid en ‘all in the day's work’ aangenomen, toen de ontvangst anders uitpakte dan men verwacht had. De moeder had aan één blik voldoende, greep de jongen bij zijn lurven, gaf hem een ongenadig pak slaag en sloot hem op in de slaapkamer. Haar nat geworden handen afvegend aan haar schort zei ze verontschuldigend tot de heren: ‘Dat is al de derde keer van de week, ziet u. Hij moet het toch eens afleren.’

Een advertentie in de Colour Section van The Sunday Times: ‘Life in a Trappist Monastery. During a recent holiday in Rumania, photographer Joan van der Keuken visited a Trappist monastery where she was given permission to use her camera. The photographs she took in this strange, unworldly place are the first ever published of life in a Trappist monastery where the monks are vowed to silence. You can see her illustrated story in the January issue of Good Photography.’ De Angelsaksen schijnen in iedere Joan een vrouw te willen zien. Zie ook de volgende aantekening.

Er is een nieuwe Amerikaanse pocket uit. Met grote letters staat midden op het kaftje Pope Joan (‘Ah! Dat is leuk, de paus heeft al bij zijn leven een biograaf gevonden. Wie zou het zijn?’). Bovenaan het kaftje staat het, nog altijd met flinke grote letters: Lawrence Durrell, Author of ‘The Alexandrian Quartet’ (‘Een nieuwe Durrell! En dat nog wel over de paus, ik wist niet eens dat hij katholiek was!’). In aanzienlijk kleinere letters onder Pope Joan: ‘Was Pope Joan VIII an Englishwoman? Did he - or rather she - die giving birth to a child after ruling Christendom for two years? Durrell said the original was a masterpiece of irreverence, witty and a trifle improper in parts.’ (‘The original? Is dat niet een beetje onbescheiden van Durrell? Of bedoelt hij Pope Joan VIII? Even binnenin kijken’). Op pagina 5 leest men dan: Pope Joan - Emmanuel Royidis - translated by Lawrence Durrell.

Er zijn van die tijdschriften, waarvan een normaal mens zelfs het bestaan niet vermoedt. Dat hoeven geen eendagsvliegen te zijn, gelijk het Nieuw weekblad voor de cinematografie, 37e jaargang no. 12, uitbundig bewijst. Vakblad voor het film- en bioscoopbedrijf. Zeer fraai glad papier, 36 pagina's, kleuren: rood, geel, cyclaam en blauw. Pag. 2 bevat niet meer dan een getekend

[p. 15]

filmstrookje met de woorden: Grote films, Bronstonfilms. Idem dito op de pagina's 6, 10, 14, 22, 31 en 34. Op pag. 3: foto van een unknown person. Op pag. 5: ‘Na El Cid brengt...’. Op pag. 6: ‘Samuel Bronston...’. Pag. 8: ‘Charlton Heston, Ava Gardner, David Niven...’. Pag. 9: ‘55 dagen...’. Pag. 10: ‘in Peking.’ Zo. Dat is eruit! In deze trant gaat dit tijdschrift nog een tijdje verder. De Bronstontijd is weer aangebroken.

Briefje gekregen van een meneer die samen met zijn collega, leraar Nederlands, een bloemlezing wil samenstellen om de leerlingen uit de middelklassen van de scholen voor v.h.m.o. in te leiden tot de moderne poëzie, opdat literatuuronderwijs niet alleen literatuurgeschiedenis zal omvatten. Acht jaar geleden, zo vertelde prof. Garmt Stuiveling op een persconferentie in Kras, is een ontwerp-auteurswet ingediend waarin allerlei verbeteringen voor de schrijvers zijn opgenomen, o.a. wat betreft schoolboeken waarin werk van Nederlandse auteurs is opgenomen. In die acht jaar is er echter niets gebeurd. De samenstellers van bovengenoemde bloemlezing hadden zich voorgesteld zeven gedichten van me op te nemen. ‘Het spreekt vanzelf’ - zo eindigt de brief - ‘dat we u na het verschijnen van het boekje gaarne een exemplaar zullen toezenden.’ Royalty.

Mijn goede vriend D. is tv-criticus. Onlangs is hij een week met vakantie naar Oostenrijk geweest, een week extra vakantie, die hem toekwam omdat hij de volle 23 uur van de marathonuitzending van Open het dorp had uitgezeten. 23 uur is ongeveer zeven gewone kijkavonden in tijdsduur. Geniale vondsten munten altijd uit door eenvoud.

De regering is niet bereid ook aan de CPN zendtijd in verband met de komende verkiezingen toe te wijzen. Men kan niet spelen met iemand die zelf het beginsel van eerlijk spel niet erkent, heeft dr. Vondeling gezegd. Daar zit iets in. Afbraakvoetbal dient met afbraakvoetbal beantwoord te worden. Of het voetbal daarmee gebaat is, is een tweede. En hoe zit het eigenlijk met die ene wang en die andere, die toegekeerd moet worden. ‘Alles goed en wel,’ zegt de christen, z'n linkerwang wrijvend die nog nagloeit van de klap, ‘maar als ik hem nu mijn andere wang toekeer geeft hij me nog zo'n mep!’ So what, zegt de bijbel.

Het Frans Hals Museum heeft winst geboekt met de Frans Hals-tentoonstelling. Van die winst is nog een ton over om aan moderne kunst te spenderen. Zodra dit bekend werd, werd het museum overstroomd met aanbiedingen, van kunsthandels maar ook van particulieren. Een Breitner, twee Mondriaans, en iemand zich noemende ‘commissio-

[p. 16]

nair in de kunsthandel’ schreef: ‘Wat kan ik u leveren?’. Appels, Nanninga's, Alechinsky's - ze vlogen de pan uit. Een kunstschilder belde op en zei: ‘Jullie hebben poen, ik heb een stel jonge kinderen, koop wat schilderijen van me.’

Charles B. Timmer heeft de Nijhoffprijs gekregen voor zijn vertalingen uit het Russisch. Op zichzelf een markante eer voor de vertaalkunst uit het Russisch, nadat nog niet zo erg lang geleden (op 26 januari 1955) de eerste Martinus Nijhoffprijs werd uitgereikt aan Aleida G. Schot, de ‘doyenne’ van onze literaire vertaalkunst. Afgezien van de kwaliteit, is vooral Timmers productiviteit verbluffend. Zijn eerste vertaling was Afgunst, van de sovjet-schrijver Oljesja, een heel appetijtelijke roman die ten onrechte geen best-seller is geworden in Nederland. Dat was in 1947. Na zes jaar stilte (Timmer schreef overigens ook nog een roman en gedichten) begon het grote werk: zes dundrukdelen Tsjechov in Van Oorschots Russische Bibliotheek, Vrijgeleide en Gedichten van Pasternak, De Idioot van Dostojevski, samen met Leerink een deel Poesjkin, toneel en verhalen van Gogolj, het onlangs uitgekomen, verzamelde werk van Babel, een verzameling verhalen, 43e April, over krankzinnigheid, en als tussendoortje een vertaling uit het Engels van Nabokovs Bastaards. Gerekend vanaf 1953, in tien jaar tijds dus, een productie van naar schatting 7000 bladzijden, voor een deel bevochten op de avonduren, na het dagelijkse werk op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Dat wil zeggen, bijna twee bladzijden per dag, zonder aflaten, ook op de dagen dat hij: hoofdpijn had, op visite moest, geen zin had, een mooi boek wou lezen, vergeten had nieuw papier te kopen, naar een toneelvoorstelling wou, een prijsuitreiking moest bijwonen, of de e van de schrijfmachine had lamgeslagen.

Menige Nederlandse krant of weekblad is niet op z'n eerste plagiaatje of gepikt ideetje doodgevallen. Neem het Algemeen Handelsblad van 5 januari 1963. Op de voorpagina van het supplement zien we een twaalftal vreemdsoortige auto's, resp. van het merk Waterman, Vissen, Ram, Stier, Tweelingen enzovoort tot en met de Boogschutter en de Steenbok. ‘Welke auto past bij u?’, is de vraag. Wat lezen we bij de Schorpioen? De Schorpioen, zegt het Algemeen Handelsblad, kan het best volstaan met een zogenaamde Zwemwagen, behangen met waterplanten, lissen, wieren enzovoort. De Marie Claire van juni 1962 schotelt ons ook een twaalftal vreemdsoortige auto's voor onder de titel: ‘Choisissez la voiture de votre signe.’ Bij de zogenaamde Scorpion lezen we: ‘Sa voiture idéale: Auto-amphibie camouflée en forêt aquatique.’ De ideale auto voor de stier is een kruising tussen een bulldozer en een vrachtauto. De voiture idéale daarentegen voor de taureau blijkt ‘un tracteur type bulldozer’. De tweelingen moeten een ‘klein, handzaam voertuig’ hebben, les jumeaux een ‘petite, maniable’ wagentje. Volgens het Handelsblad heeft de kreeft behoefte aan een auto die van voren op een turbine-auto lijkt en van achter op een ouderwets koetsje. Marie Claire raadt echter aan: ‘Une voiture commençant en bolide de course et se terminant en torpédo 1900.’ Wat de boogschutter betreft, beveelt de Marie Claire ‘un autocar, avec, pour le conducteur, une place surélevée’ aan, en het Algemeen Handelsblad ‘een ruime autobus met verheven stuurstoel (voor zichzelf)’. Idem dito met een sterretje voor de rest. De bijschriften zijn in het Algemeen Handelsblad wat uitvoeriger. Ook de tekeningen zijn doorwerkter, getuige het feit dat de Franse boogschutter-autobus twee paar achterwielen heeft, en de Handelsbladige drie. Ueberhaupt maakt het Algemeen Handelsblad een gründlicher indruk, en dat is ook geen wonder. Bekijkt men de tekeningen goed, dan ziet men namelijk her en der Duitse woordjes op de automobielen staan, zodat de veronderstelling gewettigd is dat het Algemeen Handelsblad een Duitse versie heeft overgenomen van een Frans idee. Plagiaat in de hoeveelste graad inmiddels?

[p. 17]

Ik heb mr. Jan Derks niet gekend. Ik zal wel eens iets van hem gelezen hebben, maar dat ben ik dan vergeten. Toch trof zijn dood me, harder dan de dood van andere bekende persoonlijkheden pleegt te doen. Was het omdat ik zelf die avond op het Damrak had gelopen, zij het twee uur voordat hij het ongeluk kreeg? Of was het de ‘domheid’ van dit ongeluk, die zo'n diepe indruk maakte? De kranten schreven dat hij overstak, halverwege aarzelde, kennelijk niet besefte dat hij vlak voor de rails stond en dat er een tram aankwam, een stap achteruit deed en onmiddellijk door de tram gegrepen werd. Er zijn van die ongelukken, waar je niets aan kunt doen. Een band kan springen, een ketting kan van het wiel aflopen, er kan een dakpan op je hoofd vallen. Het extreemste voorbeeld van ‘dood zonder schuld’ greep een jaar of tien geleden plaats op de hoek van de Scheldestraat en de Churchilllaan. Een bromfietser verleende geen voorrang, een autobus die hem probeerde te ontwijken raakte uit de baan en reed de telefooncel plat waarin een vrouw stond te telefoneren. De vrouw was op slag dood. Zij had geen enkele kans. Kan men zich anders nog redden door een noodsprong, zij kon nergens naar toe, het overviel haar als een noodlot. Mr. Jan Derks had duizend mogelijkheden tot zijn beschikking, hij



koos, in een moment van onachtzaamheid, omdat hij elders was met zijn gedachten, God weet waarom, de enig fatale. Ik heb die nacht gedroomd dat er, geheel toevallig, een filmpje was gemaakt van het ongeluk. Vanuit een hoog raam aan het Rokin had men de camera laten draaien, je zag een groepje mensen oversteken, er kwam een tram aan, de rails gingen daar waar overgestoken werd in enkele nutteloze bochten verder, de tram reed door die bochten, de mensen staken over, alles leek normaal, maar plotseling zag men dat een van die mensen op de grond lag, niemand wist waarom, de camera haalde de gevallene naderbij, het was mr. Derks. Een dom ongeluk. Niemand begreep er iets van. Niets is zo beklemmend als een ongeluk dat duizend mogelijkheden tot ontsnapping bood.

De weerrecords zijn niet van de lucht. ‘De koudste nacht sinds 10 januari 1849. Het koudste nieuwejaar sinds 1941. Een nieuw absoluut Fries vriesrecord sedert 1894. De dikste sneeuwlaag in Engeland sinds 82 jaar’. Zo kan men nog uren doorgaan, ook in de zomer, als de warmterecords (hier of op IJsland) worden gebroken. Wat het bewijst? Dat de statistieken steeds beter en vollediger worden, meer niet.