Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 8]

Korte commentaren

Der Spiegel

In zijn extra-dikke feestnummer t.g.v. de aanhouding van de hele staf en de overhoop haling van alle bureaux door de politie, heeft Der Spiegel ook aan de reacties in binnen- en buitenland aandacht besteed. Twintig, soms gedeeltelijke, bladzijden, geven een opsomming van de opvattingen van andere kranten over de Spiegel-affaire. Zeer veel kranten vinden een plaatsje. Vierendertig keer wordt daarbij een Duitse krant aangehaald, zesentwintig keer een buitenlandse krant. Die buitenlandse kranten zijn: The Times, Sunday Telegraph, The Times, Daily Telegraph, The Guardian (Engeland), Le Monde, Le Figaro, Parispresse, France Observateur, L'Express, France-soir, L'Aurore (Frankrijk), Die Tat, Neue Zürcher Zeitung, National-Zeitung (Zwitserland), Dagens Nyheter, Stockholms-Tidningen (Zweden), Il Messaggero, La Stampa (Italië), Berlingske Tidende, Information, Politiken (Denemarken), Newsweek (Verenigde Staten), Pravda (Rusland), Nachrichten (Oostenrijk) en Dagbladet (Noorwegen). Dat is wel een klap voor ons nationale bewustzijn. Waar blijven we nu met al onze invloedrijke bladen? Het is niet de eerste keer na de oorlog dat uit bepaalde symptomen is op te maken dat vooral de Skandinavische landen een grotere invloed hebben in de wereld dan Nederland. Ondanks ons verleden van ‘wereldrijk’. Of juist tengevolge van dat verleden.

N.S.

Lachen, lachen, lachen

Hoewel alles verinternationaliseert (de kunst, de handel, zelfs de politiek) er blijft toch nog altijd zoiets als een eigen volksaard die zich niet verloochent of een andere volksaard des te harder verloochent. Als wij in The How-to Christmas Book onder het hoofdje tips voor het schoonmaken van het huis te lezen krijgen:... and for a final festive touch take a tip from the Dutch - scrub the frontsteps and shine up the knocker... dan kunnen we er ons alleen maar hoofdschuddend over verbazen dat zoiets vanzelfsprekends als een raffinement van de Nederlandse huisvrouw wordt beschouwd. Op alle gebieden zijn er zulke verschillen in volksaard, maar dat van de humor spant de kroon. Pension Hommeles van Annie Schmidt viel reeds in Vlaanderen als een verbaasd ontvangen baksteen, en wat betekenen in onze ogen zulke vermaarde humoristen als Art Buchwald en George Mikes als we ze vergelijken met onze eigen Carmiggelt en Bomans? Een sterk staaltje van aan grenzen gebonden humor treffen we voorts aan in de Spaanse film Het Wagentje (El Cochecito). Een oude man die vereenzaamt in het gezin van zijn zoon (advokaat van beroep) heeft zijn zinnen gezet op een invalidenwagentje om met zijn vriend en diens invalide vrienden gezellige uitstapjes te kunnen maken. Omdat zijn benen nog best zijn, weigert de zoon aan de gril van de oude man gevolg te geven, maar op een zeurderige wijze drijft de oude als een koppig kind via allerlei foefjes zijn zin tenslotte door. Waarbij hij en passant, in een nukkige bui, het grootste deel van het gezin vergiftigt door arsenicum in de soep te doen. Wat ziet nu een normale Hollander, met gepoetste deurknop, in zo'n film? Een enigszins schrijnend portret van een onbegrepen oude man, dat wel, maar toch ook wel de schets van een wat irritante, zeurderige en egocentrische oude baas die zijn zin wil doordrijven. We zijn desnoods bereid dat laatste met onze mantel van begrip liefdevol te bedekken, maar één ding staat in ieder geval vast: leuk vinden we dit filmpje niet, al kunnen we bij enkele voorbeelden van kleine tragiek inderdaad een glimlach met moeite onderdrukken.

Wat leert nu het buitenland? De N.V. Filmtrust, die deze film uitbrengt, heeft de Nederlandse filmcritici aan zich verplicht (en moreel min of meer het mes op de keel gezet) door een stencil uit te reiken waarop de lof van de Franse pers staat uitgemeten. En wat blijkt? De Fransen hebben zich een rolberoerte gelachen! Roche schrijft in France Soir: ‘Het is een komische film. Zo komisch, dat ik me niet herinneren kan sinds Noblesse Oblige zo gelachen te hebben.’ (...) ‘Ga El Cochecito zien, u zult lachen, lachen, lachen over een wereld nauwelijks lelijker en treffender dan de onze, een gelach dat u zal bevrijden, zonder dat u er zich los van kunt maken.’ (de vertaling is niet van mij. N.S.). In Le Figaro schrijft Chauvet: ‘Men vindt hier plotseling de evenknie van Noblesse Oblige in de zin van “ouderdom verplicht”: het is een tragedie, die een storm van gelach veroorzaakt.’ In Le Canard Enchaîné schrijft Duran: ‘Deze Spaanse film is van een afschuwelijke komiekheid, een vrolijke wreedheid en getuigt van een ongewone smaak.’ L'Express meent: ‘Men zal kennis maken met een komisch, hoogst origineel acteur, die - eindelijk! - iets te zeggen heeft. En die het ook zegt.’ Jeander in Libération: ‘Want wij lachen bijna zonder ophouden en zonder de minste schaamte.’

[p. 9]

Lachize in L'Humanité: ‘De uitdrukking: zich tranen lachen, is nog nooit zo goed van toepassing geweest als op deze film...’

U ziet, een roerende eensgezindheid. Wat is daar nu van waar? Voor ons Nederlanders niets. Althans heel weinig. Ik herinner me bij Bunuels meesterwerk Viridiana achter een viertal Spanjaarden te hebben gezeten die als enigen in de zaal een onbedaarlijk plezier hadden tijdens de schranspartij van de bedelaars in het huis van hun weldoenster. Noch wat er gebeurde (iedereen in de zaal vond dit bijzonder pijnlijk, ieders hart kromp, bij het zien van de verwoestingen die werden aangericht, bij wijze van spreken in elkaar), noch wat er kennelijk gezegd werd blijkens de onderschriften, gaf ook maar enige reden tot vrolijkheid, althans in onze ogen. De Spanjaarden echter lachten zo onbedaarlijk, dat het tenslotte gênant werd. Als we nu nagaan wat de vrolijkheid van de aan Spanjaarden grenzende Fransen kan hebben gaande gemaakt, dan denken we in de eerste plaats aan het langdurige gesol van de huisknecht met de verlamde en imbeciele zoon van de gravin. De onnozele streelt een kreeft en zegt: Lief beestje!, de huisknecht zet z'n hoed op het hoofd



van de man bij wijze van kapstok, en ga zo maar door. Ik moet de Nederlandse bioscoopzaal nog zien die daarvoor in schateren uitbarst. Is het onze Engelse huiver die zegt: ‘It's not done!’, is het onze hekel aan ‘orde’-verstoring, of alleen maar een groter gevoel voor fatsoen die ons belet hierom te ‘lachen, lachen, lachen’? De derde mogelijkheid, dat we gewoon niet lachen omdat het hier niet zo'n goede film betreft waarom niet zo hard gelachen hoeft te worden, mag ook niet uitgeschakeld worden gezien de dubbele Franse verwijzing naar Noblesse Oblige. In alle objectiviteit immers kan men vaststellen dat Het Wagentje zelfs niet in de verste verte iets met Noblesse Oblige te maken heeft. Weliswaar worden op de valreep enkele mensen op sullige manier vergiftigd door de ouwe, maar hij doet dat niet uit scherpzinnige, koele berekening, maar zomaar, omdat het op een gegeven moment in zijn aderverkalkte hoofd opkwam. De intentie, de uitvoering en het resultaat zijn zo verschillend, dat iedere reminiscentie aan Noblesse Oblige (waarin Alec Guiness acht maal vermoord wordt) moet worden vermeden.

N.S.