Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 9]

Korte commentaren

Frustratie en fraude

De burgemeester van Nijmegen heeft een aanklacht wegens gemeentelijke fraude trachten te weerleggen en daarbij heeft hij de klager gekenschetst als: een ‘gefrustreerde’ voormalige ambtenaar.

In de officiële argumentering van het merendeel der gezagsdragers, hun liefhebbende pennevoerders en andere supporters staan psychologische kwalificaties als ‘gefrustreerd’ en ‘querulant’ hoog genoteerd. De redenering is aldus: een man, die wantoestanden of fraudes openbaart is niet normaal. Hij is, volgens het argot van de Psychologie, een man met psychische mankementen, zo een man kan men niet au sérieux nemen. In een fatsoenlijke en hygiënische maatschappij, waar gezag = gezond en kritiek = ziekelijk, is het arsenaal van psychologische cliché's even onmisbaar geworden als het pakket voor het levensonderhoud. Het schenkt de nodige objectiviteit, die b.v. het woord ‘ploert’ niet bezit.

De vraag, hoeveel ‘gefrustreerden’ tot de studie van de psychologie komen of hoeveel ‘gefrustreerden’ met hun reine schema's op de maatschappij worden losgelaten, getuigt natuurlijk van querulantie. Evenzo de vraag, hoeveel ‘querulanten’ via de politiek tot hoge ambtelijke functies komen - en dan helaas nog ‘querulant’ blijven, wat de Psychologie ten slotte weer voor een nieuw probleem zou stellen.

De burgemeester is een mooie casus. De man heeft publiekelijk ontkend, dat er fraude in zijn gemeente zou zijn gepleegd en de klager (gefrustreerd) beschuldigd van diefstal van een document. Maar even publiekelijk heeft hij weer erkend, dat er wel degelijk fraude was gepleegd en dat de klager (nog steeds gefrustreerd) géén document had ontvreemd. Nu heeft die klager (gefrustreerder dan gefrustreerd) een aanklacht wegens smaad ingediend.

Het lijkt mij redelijk, dat men de burgemeester niet voor onbekwaam uitmaakt, doch dat men hem als ‘gefrustreerd’ kwalificeert. De centrale overheid hoeft hem dan niet zo erg au sérieux te nemen. ‘Ach, die man is gefrustreerd door die gefrustreerde oud-ambtenaar.’

Het is niet altijd Vierdaagse in Nijmegen. Anders zou de heer Breunese, eens hoofd van de Nederlandse ‘Arbeitsdienst’, de burgemeester in een paar stevige dagmarsen alle narigheid kunnen doen vergeten. Maar misschien wil ons onvolprezen departement van maatschappelijk werk deze gezagsdrager als ‘individu in de samenleving integreren’ (zie begroting 1963). Door dit precedent zou minister Klompé haar arbeidsveld kunnen verruimen. Een volledige lijst van ministers, Kamerleden, burgemeesters, e.t.q. is spoedig samengesteld.

En waarom ook geen maatschappelijke werkster ingezet voor die gefrustreerde oud-ambtenaar. Frustratie is van voorbijgaande aard. Eén hygiënische staatsburger meer, het is altijd winst.

Maar laat geen enkele KVP'er vragen stellen aan de minister, dat zou de zaak slechts erger kunnen maken!

A.F.L.

Coïncidentie

Twee middelgrote provinciale steden staan momenteel in de belangstelling. In Deventer blijkt men vijf jaar lang geworsteld te hebben met een directeur voor openbare werken die niet voor zijn taak berekend was. De enige manier om hem weg te krijgen was blijkbaar met een zoet lijntje: 100.000 gulden plus. De schade die deze man zijn gemeente heeft toegebracht moet wel groot zijn dat men hem geen half jaar langer wilde hebben, ook niet als dat een schepel geld kostte. De andere provinciale stad die de belangstelling waard is blijkt Nijmegen. De situatie ligt daar echter anders dan in Deventer. De gemeenteambtenaar die in Nijmegen opzien heeft verwekt (men is nog op zoek naar de best vervolgbare) heeft zijn gemeente niet benadeeld, maar integendeel op frauduleuze wijze bevoordeeld. Men kent de geschiedenis. Het feit doet zich dus voor dat beide stadjes een gemeenteambtenaar herbergen met wie er iets mis is. Een coïncidentie. Beiden werden er zelf geen cent wijzer van. Toch is er een verschil. De een benadeelde zijn gemeente - ongewild en onbewust, zullen we aannemen. De ander bevoordeelde zijn gemeente - bewust, ongetwijfeld. De eerste wordt naar huis gestuurd met 100.000 gulden smartegeld, de tweede zal hoogstwaarschijnlijk worden vervolgd en de cel ingestuurd worden of anders een boete krijgen. Zo zien we weer. En over duizend jaar zal een hoogleraar in het recht de gevallen van Deventer en Nijmegen aanhalen als typische staaltjes van het zogenoemde ‘theoretische recht’, dat in de twintigste eeuw nog opgeld deed.

N.S.

[p. 10]

Ambtenaar

Het aangekondigde heengaan van de heer D. Spierenburg als lid van de Hoge Autoriteit der Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal heeft enkele reacties veroorzaakt in parlementaire kringen. Het wordt onjuist geacht, dat de Nederlandse regering een beleidsman uit de Hoge Autoriteit naar Nederland terugroept alsof hij daar slechts als ambtenaar zat. De indruk van de overgeplaatste ambtenaar wordt nog versterkt doordat het in de bedoeling schijnt te liggen de heer Spierenburg te belasten met de vertegenwoordiging van de Nederlandse regering bij de Commissie van de Europese Economische Gemeenschap in Brussel. Uit de vragen hieromtrent van Nederlandse parlementariërs, die zich tevens met Europese zaken bezig houden, en uit perscommentaren kreeg men de indruk, dat deze zaak niet ‘lekker’ zit en dat er op zijn minst enkele min of meer tactische fouten zijn gemaakt, vermoedelijk door de Nederlandse regering, wellicht ook door de heer Spierenburg, want wat deze laatste betreft, behoeft men nog niet zonder meer te doen wat de regering zo ineens aan u vraagt.

Zal echter de methodiek van de ‘verplaatsing’ van de heer Spierenburg de gemoederen nog geruime tijd bezig houden - en zulks wellicht terecht uit een oogpunt van zuiverheid der supranationale goede zeden - op de achtergrond raakte hiermede het verdwijnen van de heer Spierenburg van het Luxemburgse toneel. En dan ontkomt men niet aan de veronderstelling, dat de ietwat eigenaardige methodiek iets te maken heeft met de positie, waarin de heer Spierenburg allengs was geraakt. Dat was inderdaad de positie van de ambtenaar, maar daarin heeft de heer Spierenburg zichzelf niet gemanoeuvreerd.

Van huis uit was de heer Spierenburg een Nederlandse ambtenaar, die uit hoofde van zijn positie betrokken werd bij de realisering van het Schumanplan. Hij was daarbij bepaald geen slechte keus en toen hij na het tot stand komen van het Verdrag op de EGKS lid werd van de Hoge Autoriteit sloeg hij in het eerste en in de latere gezelschappen geen slecht figuur. Ondanks zijn goede wil, onuitputtelijke werklust en grote toewijding was de heer Spierenburg in de EGKS nergens populair en dat is wellicht juist het gevolg van het feit, dat hij in de grond van de zaak altijd een ambtenaar is gebleven, die er maar één ambitie op na hield: het Verdrag strikt uit te voeren. Dat was - zal men zeggen - zijn heilige plicht, dus wat zeurt ge. Toegegeven. De ontwikkeling in de Gemeenschap met name ten aanzien van de steenkolenindustrie is echter een geheel andere geweest dan ten tijde van het sluiten van het Verdrag werd voorzien. Daarmede is een deel van het reële economische fundament van het Verdrag essentiëel veranderd. Bij enkele leden van de Hoge Autoriteit en bij sommige leden van de raad der ministers bestond de neiging om bij de uitvoering van het Verdrag terdege rekening te houden met de sterk gewijzigde omstandigheden. De aanpak van de concentraties en de kartelpolitiek zijn daarvan de voor de hand liggende voorbeelden. De heer Spierenburg heeft voortdurend het accent op het Verdrag laten vallen en de sterk veranderende omstandigheden, hoewel vermoedelijk deze erkennend - niet of te weinig laten gelden. Daarbij werd hij ten volle gesteund, om niet te zeggen ‘gedekt’ - het woord voor een ambtenaar - door de Nederlandse vertegenwoordigers in de raad der ministers. De kwestie van de Ruhrkolenverkoop is daarbij uitermate illustratief. Nu de kwestie van het onderhandelen met Engeland voor de deur staat en het Nederlandse standpunt daarmede afgedaan heeft, kunnen die onderhandelingen moeilijk worden gevoerd door de heer Spierenburg, die functioneerde als ‘minister van buitenlandse zaken van de Hoge Autoriteit’ en die voor Engeland moest aanvaarden, wat hij voor West-Duitsland nimmer aanvaard had. Gezien deze ontwikkeling zat er voor de Nederlandse regering een element van trouw in de verdienstelijke heer Spierenburg een correcte uitweg te bieden.

E.D.

Limburg

Op dezelfde dag, waarop organisaties van in het mijnbedrijf werkzamen zich tot de openbare mening wendden om te doen uitkomen hoe hard Limburg achteruit gaat, verscheen de vorige week het jaarverslag van de Oranje Nassaumijnen, waarvan het kapitaal in buitenlandse handen is (Wendel Groep). In verband met de relatieve beslotenheid van de NV is deze vier mijnen exploiterende onderneming tamelijk summier met de verslaggeving. Niettemin blijkt bij een dividend van 8 pct nog een zeer behoorlijke rentabiliteit. In de tweede helft van de vorige eeuw reeds aangevangen, hebben de Oranje Nassau Mijnen (ruim 8000 werknemers) zich door een harmonische ontwikkeling gekenmerkt. Er werd in 1961 aan directe lonen hier circa zestig miljoen betaald, zodat het directe geldinkomen per man in de buurt van achtduizend gulden per jaar ligt. Rekent

[p. 11]

men de sociale voorzieningen mee dan krijgen 8000 man meer dan tachtig miljoen, neerkomend op circa f 10.000 per werknemer. Dat is duidelijk nog geen stervende industrie en ook nog een heel dragelijk bestaan. Als de mijnwerkersorganisaties en hun intellectuele gangmakers spreken van het verschijnsel, dat de meeste mijnen onrendabel zouden zijn geworden, relativeren zij de kolenprijzen wellicht aan de brutoproduktie, maar zij nemen kennelijk niet in aanmerking wat de industrie voor een inkomen heeft uit de veredelde kolen. Men heeft gelijk, indien men in Limburg bewaard wil worden voor de industriële eenzijdigheid van Wallonië, maar dan is een ander soort acties nodig als die men nu voert. Behalve dat het mijnbedrijf kennelijk nogal meevalt, is er een toenemende mobiliteit van de beroepsbevolking naar het aangrenzende buitenland. Er is dus reden om op de toekomst gerichte acties met wat meer omzichtigheid te voeren zo lang Limburg nog duidelijk een zeer welvarende provincie is.

E.D.

Metaalfilm

Hoe ver moet de industrie gaan bij het bevorderen van kunst en cultuur? De representatieve ‘Federatie voor de metaalindustrie en de electrotechniek’ heeft een film laten maken met de titel ‘Bestemming toekomst’ die volgens allerlei vaklui op dit gebied een filmartistiek meesterwerk is. De film is de vorige week in Den Haag en in Berlijn voor het eerst vertoond en zelfs uit Berlijn hebben terzake van film deskundige collega's mij verzekerd, dat het iets bijzonders is. Bovendien drong het zelfs tot mijn onculturele hersenen tijdens de première wel door dat ik iets moois te zien en niet minder te horen kreeg. In toon, beeld en beweging verbeeldt deze film stellig iets van de emotie van het nimmer aflatende, ingespannen produktieproces met zijn mensen, zijn vernuftige machines, zijn spanningen, zodat het geheel een kunstzinnige weergave werd van de onderwerping van de materie aan het constructieve denken. Alles regt sich, alles bewegt sich, een stukje filmkunst, waarvan ik geen verstand heb, maar dat ik wel kan waarderen. Dat is de ene kant.

De andere kant is, dat deze film niet werd gemaakt uit het altruïsme der industrie om de cultuur te verrijken, maar om in het buitenland te laten zien, dat we in Holland industrieel wat voorstellen. Waarom dat ‘Bestemming toekomst’ moet heten, is dan in de eerste plaats niet duidelijk, maar of men een commerciële of zelfs technische boodschap kan overbrengen op de manier waarop men een vrouw door haar aan te zien iets duidelijk kan maken, betwijfel ik. Walsstraten, draadtrekken, precisie-meten, boren en tewaterlatingen zijn hier fascinerend weergegeven, maar met zulk een overmaat van abstractheid, dat er m.i. geen andere indruk van de film kan achterblijven dan dat er in Holland knappe artiesten zijn en of je bij dat soort lui nou aan het goede adres bent met orders voor industrieel vervaardigde produkten, weet men niet zo. Het is ook stellig niet zonder betekenis, dat de scheepsbouw met zijn au fond nog heel sterke ambachtelijke karaktertrekken in de film vrij sterk op de voorgrond en uit de verf komt. De ambachtelijke activiteit is van de kunstzinnige emotie immers nog het minst ver verwijderd, hoewel al vrij ver toch. Een progressieve daad zo'n film, indien het belangeloos bedoeld is. Uit een oogpunt van verkoopbevordering evenwel een volslagen raadsel. Idealisme? Hoed u voor de grieken als zij met geschenken komen. Naïveteit? In zaken is er voor de naïeven geen plaats. Zoals gezegd: een raadsel.

E.D.

Commissies

De televisiemedewerker van de NRC heeft, zonder veel hoop op een bevredigend antwoord neem ik aan, zich afgevraagd of de Commissie voor de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek nu evenveel televisiezendtijd zal krijgen ter verspreiding van haar mooie denkbeelden, als de Commissie Collectieve Grammofoonplaten Campagne dezer dagen gekregen heeft. Twee volle avonden immers werden daarvoor uitgetrokken, een voor de klassieke platen, een voor populaire. Een zilverige grammofoonplaat (niet op ware grootte) kregen de populaire musici als steuntje in de rug, en als de ruimte het toeliet mochten zij gaan staan op een als stapel grammofoonplaten gecamoufleerd podiumpje. Het verband tussen muziek en televisie, zo schreef de NRC ongeveer, is niet bewijsbaar groter dan dat tussen literatuur en televisie. Men moet er daarbij natuurlijk van uitgaan dat literatuur op televisie niet beperkt is tot interviews met Harry Mulisch of forums met of over Harry Mulisch. Ook toneel is letterkunde, ook aan een televisiespel kwam een schrijver te pas. Telt men het televisietoneel bij de specifieke literatuuruitzendingen op, dan blijkt dat de Nederlandse televisie minstens zoveel aandacht besteedt aan ‘de literatuur’ als aan ‘de muziek’. Nochtans krijgt de Commissie Etcetera Boek niet dezelfde faciliteiten als de Commissie Etcetera Campagne. Omdat de

[p. 12]

muziek meer aanslaat bij het publiek? Dat ligt er maar aan wat je opwoelt. Als de Commissie Boek Art Buchwald uit Amerika, George Mikes uit Engeland, Gregor von Rezzori uit Duitsland (of is het Zwitserland?) en Jean Dutourd uit Frankrijk laat overkomen, ze aaneen laat praten door Carmiggelt en de prijsuitreiking aan Godfried overlaat, dan kan je best een aardige avond creëren, temeer als daar de première van een Achard-stuk in ideale bezetting mee gepaard gaat. Voor de klassieke avond kan men dan Hamlet laten opvoeren, door een keuze uit onze topacteurs; enkele Nobelprijswinnaars en zij die het om politieke redenen niet werden geven acte de présence en lezen iets voor uit hun nieuwste werk, en de prijsuitreiking hier laat men door Bomans geschieden, dat kan best aardig zijn. Als Geert O. Lubberhuizen daar eens zijn schouders onder zette?

N.S.

Franz Petri

Er wordt de laatste tijd geen congres gehouden, dat over de verhouding van de Duitse en de Nederlandse geschiedenis gaat, of we zien er prof. dr. Franz Petri uit Münster optreden.

Zo werd er nog niet zo lang geleden een conferentie van Duitse en Nederlandse historici in Aken gehouden, waar prof. Petri weer dapper over versteviging der vriendschapsbanden sprak. Dezer dagen wordt er in Erkelenz (D) weer een historisch congres



belegd. Ook daar is Petri naast o.a. prof. Jappe Alberts, bijzonder hoogleraar in de regionale geschiedenis te Utrecht, één der inleiders. Prof. Petri schreef ook het voorwoord voor de bundel Diskussion ohne Ende (1958) van prof. Geyl. Hij is buitenlands lid van het Historisch Genootschap te Utrecht, waarvoor hij enkele jaren geleden ook als spreker optrad.

Wat is er tegen, dat deze man zo enthousiast de culturele banden tussen beide landen poogt te onderhouden? Waarom gaven we deze opsomming? Omdat het weer het oude liedje is, omdat zich hier weer een Duitser cultureel op- en indringt, die dat al eens eerder gedaan heeft, in voor ons en andere landen nogal trieste jaren. We doelen hier niet in de eerste plaats op zijn werk Germanisches Volkserbe in Wallonien und Nordfrankreich (1937, 2 delen), waarin de omvang van de Germaanse cultuur in genoemde gebieden zo breed mogelijk wordt uitgemeten. Zijn thesen over de taalgrens zijn stringent weersproken door de Belgische historici Verlinden en Dhondt. Dat Petri door dit werk o.a. de aangewezen man was (met Reese) om in België het Hoger Onderwijs te komen regelen, was al bedenkelijker.

Maar wat voor ons belangrijker is, is dat hij pas enthousiast werd - hij was dat nog steeds niet - toen de grote Duitse overwinningen begonnen. We lezen hierover in de dissertatie van prof. Schöffer, Het nationaal-socialistische beeld van de geschiedenis der Nederlanden (1956) op p. 327: ‘Hij (Petri) is verrukt over het correcte optreden der Duitsers in België en zoekt contact met Duits-gezinde Vlamingen en Walen, komt onder invloed van de n.s.-gezinde Reese en wordt inderdaad aanhanger van het N.S. Zijn bewondering voor het “Völkische”, zijn geloof in de Germaanse kracht en grootheid, dat alles spitst zich nu toe in zijn redeneringen, artikelen enz.’.

Schöffer besluit ironisch: ‘Met de terugtocht der Duitsers uit België is ook Petri naar Duitsland teruggekeerd’. Dit laatste is nu dus nog maar gedeeltelijk waar; daarvoor zit hij te vaak in Nederland.

Ongetwijfeld zal ook deze man, nu hoogleraar in Münster, wel vinden dat Hitler fout is geweest; waarin, laten we in het midden.

Maar deze figuur is toch in ieder geval niet de geroepene om met zijn ‘Belgisch’ verleden een rede voor het Historisch Genootschap te houden, waar steeds veel Belgische historici deel van uitmaken. En ook waren we pijnlijk verrast, toen we zagen, dat hij Geyl in Duitsland inleidde en daarbij o.a. wees op diens Vrijheidssonnetten. Dat we Geyl's oorlogsverleden hierbij geenszins in twijfel trekken, behoeven we niet te herhalen, sinds hij er ons zelf uitgebreid op wees tijdens de discussie in Vrij Nederland over het Duitse vraagstuk.

Onze vraag is alleen maar: waarom steeds deze man hier te voorschijn komt, van wie toch wel zeker is, dat hij niet tot de beteren van zijn land behoort, althans in onze ogen.

M.C.B.