Hollands Weekblad. Jaargang 4

Korte commentaren

Perspectief

Het laatste jaar is begonnen. Het kabinet-De Quay gaat zijn regeerperiode afsluiten en heeft nog een vrij ambitieus programma van wetgeving en sociale plannen ontworpen, dat natuurlijk niet meer in zijn geheel kan worden verwezenlijkt. Plannen zijn mooi, vooral wanneer Kamerverkiezingen in het nabije verschiet liggen.

In socialistische kringen kan men reeds de vaste overtuiging waarnemen, dat de PvdA weer in de regering komt - op de geliefde brede basis met KVP en protestants-christelijke partijen en met de liberalen in de oppositie. De socialisten zijn het oppositionele spel beu, het heeft hun tot nu toe niet het verwachte succes gebracht, feitelijk hebben zij zich met hun grote fractie nooit zo erg behaaglijk gevoeld in het isolement.

Als de socialisten echter terug willen komen in een kabinet, zullen zij in dit laatste jaar een verzoenende tactiek moeten volgen, waarmee zij de KVP niet voor het hoofd stoten. Dat kan, nu Burger is vertrokken en Vondeling als nieuwe fractievoorzitter ook een nieuwe beleidslijn kan volgen zonder zich te compromitteren. Trouwens, onder Burger bleek de verzoeningstactiek al overduidelijk bij de Mammoetwet, toen de socialistische Tweede-Kamerfractie (zoals zo vaak in de brede-basiskabinetten) marchandeerde met een stuk vrijzinnigheid, in dit geval het openbaar onderwijs.

Dan komt er nog iets kijken. Als de PvdA een sterke positie in een nieuw kabinet wil krijgen, zal zij bij de verkiezingen een veel grotere vooruitgang moeten boeken dan bij de Staten- en raadsverkiezingen. Men kan zich nu wel baseren op de ervaring, dat Kamerverkiezingen voor de socialisten altijd gunstiger zijn, doch die ervaring geeft geen enkele zekerheid. Er kan in zo een laatste jaar nog wel het een en ander gebeuren, dat het politieke beeld niet zo erg gunstig maakt voor de socialisten.

Maar veronderstel, dat de socialisten aan een nieuw kabinet zullen deelnemen - welke portefeuilles zullen zij dan krijgen en welke figuren zullen zij daarvoor beschikbaar hebben? Sociale zaken zal zeker niet worden prijsgegeven door de KVP, nu Veldkamp er zijn grootste projecten heeft ontvouwd. En wie is de voortreffelijke socialist, die op Financiën zou moeten komen of op Economische

[p. 8-9]

[p. 10]

zaken? De PvdA zit heus niet meer zo ruim in ministeriabele figuren als vroeger. En zelfs toen waren er al de nodige mislukkingen.

Het klinkt een beetje voorbarig, dit kabinetsgepraat. Maar binnenkort beginnen in de Tweede Kamer de algemene politieke beschouwingen, waarbij de nadruk meer op de politiek dan op het algemene zal worden gelegd. Voor de socialisten zal het niet zo een gemakkelijk jaar worden als zij denken. Misschien wordt het nog moeilijker dan voor Oud en zijn liberalen, bij wie de zelfkritiek op een begin van wijsheid duidt. Aan die wijsheid is de PvdA, ondanks de magere jaren, nog steeds niet toe.

A.F.L.

Afscheid

‘Een man van moed en doorzettingsvermogen’, ‘een tactisch onderhandelaar’, ‘een groot politicus’. Met deze superlatieven is mr Burger overladen bij zijn afscheid als socialistische fractievoorzitter en als Tweede-Kamerlid. Ik gun mr Burger de gebruikelijke hulde, die bij een afscheid past, maar een groot politicus is hij naar mijn mening toch nooit geweest. Grote politici zijn in ons land zo zeldzaam, dat men heel, heel zuinig behoort te zijn met deze eretitel.

Bij dat afscheid heeft mr Burger gesproken over misbruik van de persvrijheid als een van de oorzaken, dat grote politici verdwijnen. Dat is een kwalijke bewering. In totalitaire staten is het woord misbruik altijd een dooddoener om de persbreidel te rationaliseren, maar in een vrije staat moet de persvrijheid zo ruim blijven, dat kritiek op een minister of een Kamerlid volkomen normaal is. Een politicus, die daartegen niet bestand is, deugt niet voor zijn vak. Veronderstel, dat De Gaulle of zijn ministers zouden zwichten voor de wekelijkse satiren van Le Canard Enchaîné, waarvan wij (helaas) de weerga in Nederland niet kennen of dat Kennedy zou bezwijken voor de giftige aanvallen, die een deel van de Amerikaanse pers op hem richt, of dat Luns er het bijltje bij neergegooid zou hebben, omdat de socialistische pers zo onaangenaam over hem heeft geschreven.

Het was een slecht afscheid van mr Burger. Vermoedelijk zal hij zelf niet vaak meer in de pers worden genoemd. Men beschouwe zijn opmerking dus meer als een altruïstisch gebaar ten opzichte van de zwakke broeders.

Wat moeten de rechtse politici toch ijzersterk zijn geweest, toen de socialist A.B. Kleerekoper zijn Oproerige Krabbels schreef!

A.F.L.

Hele vinger

Reisredacteur Brugsma van de Grote Provinciale Dagbladpers heeft terecht gewezen op het grote gevaar van de interimperiode in Nieuw-Guinea. Nu moet er twee keer een administratieve en machtsoverdracht plaatsvinden, wat de chaos natuurlijk in de hand werkt. Bovendien zal de V.N. in de luttele maanden dat ze daar zitten hoogstens de mouwen wat opstropen, zonder er hun handen uit te steken, want wat kunnen ze, zonder de minste ervaring, beginnen in zo korte tijd? Had Nederland Nieuw-Guinea direct aan Indonesië overgedragen, dan zou dat vooral voor het land zelf bekwemer zijn geweest. En niet alleen voor Nieuw-Guinea, maar ook voor Nederland. Als er nu iets mis gaat (en de kans daarop is niet denkbeeldig met al die wegtrekkende ambtenaren en functionarissen) zal alleen Nederland daar de schuld van krijgen. Gebrek aan loyaliteit, sabotage van de overeenkomst, onwil en al dat soort dingen zullen ons, als voormalige kolonialisten, worden verweten. Men zal tegenwerpen, dat die zeven maanden interimperiode noodzakelijk waren, omdat een directe afstand van Nieuw-Guinea aan Indonesië ‘niet haalbaar’ was in Nederland, met name in het Nederlandse parlement. De geschiedenis schijnt zich dus te moeten herhalen. Eerst konden we Indonesië niet afstaan zonder Nieuw-Guinea te houden, ook al om die haalbaarheid. Nu kunnen we Nieuw-Guinea niet afstaan zonder zeven maanden te traineren, alweer vanwege de haalbaarheid. Geeft Nederland een hand, dan houdt het nog altijd een vinger in reserve voor zichzelf.

N.S.

Zweefmolen

Prof. Kronig, de aftredende rector magnificus van de Technische Hogeschool in Delft, heeft zoals dat heet behartigenswaardige woorden gezegd over de ruimtevaart. Wat me altijd opvalt bij de kritiek die geleverd wordt op de kosten die met de ruimtevaart gepaard gaan, is de simpele wijze waarop men daarbij rekent. Als zo'n ruimtevaartuig een miljard gulden heeft gekost, betekent dat dan dat een miljard guldens ins Blaue hinein wordt weggeschoten? Nee natuurlijk. Duizenden mensen hebben er hun boterham mee verdiend. De fabriek voor de precisiewerktuigen, het laboratorium voor dit en het instituut voor dat, al die instellingen kunnen mede bestaan door de ruimtevaart. Aan een zweefmolen worden ook heel wat kosten gespendeerd. Maar de mensen die er resp. het hout, het metaal en de motor voor leverden, kunnen er hun gezin van on-

[p. 11]

derhouden, de juffrouw aan de kassa en de man die de kettinkjes dichtmaakt kunnen er ook door in leven blijven. Maar wat levert het op, zo'n zweefmolen, zal men zeggen. De gewone man kan er voor een kwartje enkele minuten in draaien, duizelig worden, en het is voorbij! Het antwoord is, dat hij het plezierig vindt. Ook de ruimtevaart heeft een soortgelijke functie. De mensen lopen ervoor te hoop (zie het Rode Plein en Cape Canaveral), televisie en radio houden de spanning erin, de kranten warmen de mensen ervoor op. Dat is belangrijk. In Manchester is enige jaren geleden nagegaan, dat de arbeidsprestaties op de fabrieken 's maandags beduidend kleiner waren als Manchester United verloren had. Alleen al uit dit morele oogpunt doet Kennedy er verstandig aan de ruimtestrijd met Rusland energiek aan te pakken.

N.S.