Hollands Weekblad. Jaargang 4

De schoolstrijd
F.W.N. Hugenholtz

Gedurende de afgelopen week is de schoolstrijd weer in volle hevigheid losgebrand. In de Tweede Kamer heerste nu en dan een duidelijk geprikkelde stemming en links en rechts stonden fel tegenover elkaar. Aan de orde was allereerst nog de beslissing over de mogelijkheid van geestelijk vormingsonderwijs op de openbare scholen. Nieuwe gezichtspunten kwamen niet naar voren. De K.V.P. bleek in grote meerderheid bereid de wens van links, dat het vormingsonderwijs naast het godsdienstonderwijs in de wet zou worden opgenomen, te steunen. Het was te mooi om waar te zijn, want werkelijke verdraagzaamheid was bij de K.V.P. niet aanwezig. In de wet zou immers duidelijk moeten uitkomen dat het vormingsonderwijs op een heel ander plan staat dan het godsdienstonderwijs: er werd een voor de humanisten sterk discriminerende formule bedacht, en deze wilden velen van rechts dan nog wel steunen. Links heeft nog een verwoede poging gedaan de discriminatie ongedaan te maken, maar vond toen een gesloten rechts tegenover zich, dat over enkele stemmen meer beschikt. Nadat op deze wijze aan de heidenen was duidelijk gemaakt dat Nederland nog steeds een Christelijke natie is, waren K.V.P. en A.R. wel zo grootmoedig om op de openbare scholen onder zekere voorwaarden geestelijk vormingsonderwijs in niet godsdienstige zin mogelijk te maken.

Met grote felheid wierpen de partijen zich vervolgens op het deel van de wet, genaamd: ‘Aanvang, wijze en beëindiging der bekostiging’. In die hoofdstukken heeft de minister de zgn. Planprocedure neergelegd. Jaarlijks voor 1 oktober stelt hij, volgens dit hoofdstuk, ‘een plan van scholen vast, die in de drie kalenderjaren, volgend op het jaar van de vaststelling, voor bekostiging uit 's Rijks kas in aanmerking zullen worden gebracht.’ Dat lijkt redelijk. Volstrekt onredelijk is echter de zeer duidelijke discriminatie tussen openbaar en bijzonder onderwijs. Volgens art. 58.3 kan een openbare school niet buiten de planprocedure om worden opgericht. Hieruit volgt dat een bijzondere school dat wel kan, weliswaar voorlopig zonder subsidie, maar die subsidie volgt binnen enkele jaren min of meer automatisch. Een vrij opgerichte bijzondere school wordt m.a.w. tenslotte

[p. 7]

toch in het Plan opgenomen. Een openbare school daarentegen mag niet worden gesticht vóórdat zij in het Plan is opgenomen en het valt te vrezen dat het Plan meer dan eens geen plaats of geen geld heeft voor het openbaar onderwijs. Immers de bijzondere scholen hebben recht op geld van de overheid en het openbaar onderwijs zal moeten wachten tot er wat over schiet. Met verbetenheid heeft de linkerzijde gepoogd het derde lid van art. 58 weg te amenderen, maar de uitslag van deze stemming, waarin rechts en links als gesloten formaties tegenover elkaar zouden staan, stond bij voorbaat vast. Met zeer geringe meerderheid werd het amendement van links verworpen. Eens te meer was in de wet vastgelegd dat de zogenaamde gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs werkt ten detrimente van het openbare. Wij zijn dan ook een Christelijke natie en ‘de door de zonde verduisterde rede’ (Van Dis) heeft daarin geen plaats.

Donderdag a.s. heeft de eindstemming plaats. De in de afgelopen week verhitte gemoederen zullen dan weer wat zijn afgekoeld; ik verwacht dat de wet zal worden aangenomen. Ik hoop ongelijk te krijgen. En zulks vooral op grond van drie argumenten. Ten eerste zal de Mammoetwet leiden tot een ongewenste nivellering van ons middelbaar onderwijs en tot een verlaging van het peil der abituriënten. Vooral dat laatste kan ons kleine land zich niet permitteren. Onze internationale positie eist van ons en onze vertegenwoordigers onder meer een talenkennis, d.w.z. een kennis van minstens drie moderne talen, die zodanig is dat wij kunnen blijven meepraten. Onze Nederlandse cultuur zal stellig verarmen, indien wij ons moeten gaan afsluiten voor een der cultuurgebieden waaraan wij grenzen.

Ten tweede: Men behoeft bepaald geen conservatief te zijn om te constateren dat een beproefd (let wel: niet onverbeterlijk) onderwijssysteem wordt afgebroken terwille van een ongemotiveerde drang naar vernieuwing (d.w.z. naar verlaging van de eisen) die ten departemente heerst. Na inwerking treden van deze wet gaat ons middelbaar onderwijs een volstrekt ongewisse toekomst tegemoet.

Ten derde: De Mammoetwet gaat, alle fraaie woorden van de minister ten spijt, uit van het beginsel dat de bijzondere school iets beters is dan de openbare. De gelijkstelling is in wezen bevoordeling van de bijzondere school; dat is niet nieuw, maar het is funest dat een wet die voor lange jaren het onderwijs zal regelen, nog weer van dit principe uitgaat. Het belang van ons onderwijs is met het aannemen van de Mammoetwet niet gediend, het belang van het openbaar onderwijs wordt er stellig door geschaad.