Hollands Weekblad. Jaargang 4

Portretten van buitenlandse kranten (III)
De krant is geen meneer
P.M. Reinders

De dingen zijn hier anders dan in Holland, ook de kranten. Dat begint al met de manier waarop ze afgeleverd worden. Men verwacht ze door de brievenbus, maar zo gaat het niet. We hebben hier allemaal in het tuinmuurtje een rond gat zitten, dat bij het bouwen uitgespaard is en dat soms versierd wordt met een klein nephuisje in frisse tinten. In dat huisje kan dan de post of de melk, in het gat de krant. Een dergelijke gedachtengang moet er tenminste achter deze constructies gezeten hebben. De hier prevalerende neiging om het leven terug te brengen tot alleen de meest essentiële handelingen heeft dit gat in het muurtje echter allang overbodig gemaakt. Om er een doelmatig gebruik van te kunnen maken, zou de

Brief uit Australië

krantenjongen immers van zijn fiets moeten afstappen, de krant oprollen, in het gat duwen, weer op zijn fiets stappen en misschien nog meer handgrepen uitvoeren die ik niet zo gauw kan overzien maar die in elk geval een ernstig verlies aan tijd en energie met zich mee zouden brengen. Hij heeft dit begrepen, blijft op zijn fiets zitten en werpt de krant tussen de bloemen. Bij storm moet ik dus in pyama de straat op om de wegwaaiende bladzijden bij elkaar te harken of uit de bomen te plukken. De rest van de straat is dan op dezelfde manier bezig en het wordt soms heel geanimeerd zo 's morgens vroeg in de wind. Bij regen is het weer anders. Dan ligt de krant plat tegen de grond geweekt, onlosmaakbaar aan de modder gekit, dat komt toch nooit weer goed, dan spit ik hem er maar meteen onder. Pas tijdens de windstille droogte van het laatste half jaar heb ik de kans gekregen een geregeld ochtendbladlezer te worden.

Australië zit federaal in elkaar en elke staat heeft zijn eigen kranten. Een landelijk blad of federaal blad, of hoe men het hier zou moeten noemen, bestaat niet. In Victoria hebben we de keus uit drie dagbladen: The Sun, The Age en The Herald. De eerste twee zijn ochtendbladen, de laatste is het enige avondblad. De keus is dus nogal beperkt, ook al omdat de kranten nauwelijks over de staatsgrenzen gelezen worden. Over de kranten van de andere staten kan ik dus niet veel zeggen, daarvoor lees ik ze te ongeregeld. Dat is jammer, want daardoor kan ik de klemmende vraag: wat is de beste krant van Australië? niet beantwoorden. Meer dan twee kandidaten zijn er voor die titel overigens niet: de Sydney Morning Herald en The Age uit Melbourne. Een vergelijkend gesprek over deze twee wordt altijd onmiddellijk vertroebeld door de controverse tussen Melbourne en Sydney. Ik laat het dus maar zo en mocht eens objectief aangetoond worden dat de Sydney Morning Herald een veel betere krant is dan The Age en ik in mijn zwijgen erover dus onrechtvaardig geweest ben tegenover Sydney, dan vraag ik mij in gemoede af of Sydney ooit rechtvaardig is tegenover Melbourne.

Een groot verschil met de situatie in

[p. 15]

Nederland is dat de drie kranten die ik genoemd heb in het geheel geen eigen kleur hebben. Als je in Holland in de trein zit en om je heen kijkt, kun je de politieke of religieuze overtuiging van je medereizigers vrij aardig aflezen van de krant waarachter ze zich denken te verbergen. De meeste kranten wijzen duidelijk in één richting: wie nu achter Het Vrije Volk zit, koopt niet morgen De Waarheid en overmorgen Trouw of De Tijd, tenzij hij er speciale bedoelingen mee heeft of een zoeker is. Hier is het anders. Als ik 's morgens in een van de voorwereldlijke treinen stap, leest men om mij heen The Sun of The Age, en als ik 's middags terugreis The Herald, maar over het innerlijk van mijn reisgenoten doen die kranten geen mededeling. Het enige verschil is dat The Sun meer een krant voor kijkers is en The Age meer voor lezers. The Sun staat vol foto's, van mooie meisjes maar ook van paarden, honden en voetballers. Te lezen is er weinig, behalve, merkwaardig genoeg, het buitenlandse commentaar, dat erg beknopt is maar dat op een veel hoger peil staat dan de rest van de krant. Daarmee is het beste over The Sun wel gezegd. Als hij 's morgens per abuis in de tuin ligt, is de dag verkeerd begonnen, ook al is het droog en windstil.

The Age, die 's morgens met The Sun moet concurreren, is een veel betere krant en heeft een evenredig kleinere oplaag. Het is een echte leeskrant. Als je er aan het ontbijt mee begint, mag je wel een geweldig eter zijn en ook nog een mijl of tien van de stad af wonen, wil je hem in de trein uitkrijgen. De artikelen zijn degelijk en met kennis van zaken geschreven, het binnen- en buitenlands nieuws is voldoende en betrouwbaar, sensatie zal men er niet in vinden. Persoonlijkheid ook niet. De hoofdartikelen lopen achter de gebeurtenissen aan, sparen kool en geit en proberen in de langzame woorden van het gezond verstand de gemiddelde mening van de abonnees te formuleren.

Alleen op zaterdag is het hoofdartikel pakkend. Dan is er een soort dominee aan het woord die ons op doordringende toon op het hogere wijst. Een van de meest memorabele rubrieken van The Age is die van de ingezonden stukken, waardoor men een aardig kijkje krijgt op alle mogelijke misstanden in de staat, zoals de leer van Darwin en de werkende vrouw. Wie na het nieuws, commentaar, ingezonden stukken, strips en sport nog niet bij zijn station is, kan de advertenties doornemen. De echte advertentielezer kiest daarvoor ook The Age. Alles staat erin, keurig geklassificeerd en met een index erbij. Op zaterdagmorgen kunnen die advertenties oplopen tot meer dan veertig bladzijden.

The Herald, die 's middags verschijnt en dan het rijk alleen heeft, komt uit dezelfde zaak als The Sun maar is een stuk beter.

Vooral in de laatste jaren is hun buitenlandse correspondentie op een hoog peil gekomen. Ze hebben een flink aantal eigen correspondenten, in Azië, in New York, Londen, Parijs, Rome, die blijkbaar erg vrij gelaten worden en soms een bijzonder onafhankelijke mening blijken te hebben. Dat is de beste kant van The Herald. De hinderlijkste kant is de onafgebroken strooptocht op de dramatiek van het dagelijkse leven, waarbij de onbelangrijkste voorvallen nog met de sensatiekwast bewerkt worden. Ik heb me al vaak voorgenomen om hem niet meer te kopen, maar het vervelende is dat er geen ander avondblad is. Door die monopolistische positie heeft The Herald naar Hollandse begrippen een buitengewoon grote oplaag. Elke dag vermelden ze trots op de voorpagina wat de gemiddelde dagelijkse verkoop in de voorgaande week was: dat is altijd om en bij de 460.000. Dat cijfer spreekt nog meer als men bedenkt dat er in Victoria nog geen drie miljoen mensen wonen.

Voor de sportliefhebbers zijn al deze kranten natuurlijk om van te smullen. Waar ter wereld krijgt men voor zijn geld - dertien cent voor The Age, nog geen dubbeltje voor The Herald - zoveel tennis, cricket, zwemmen en wat niet al? De schoonste lyriek en de fijnste plaatjes zijn gewijd aan football, d.w.z. Australian Rules, een vechtpartij die met ons voetbal zelfs de bal niet gemeen heeft. The Herald heeft er een speciale fotograaf voor die altijd met zijn toestel plat op de grond schijnt te liggen en er zo in slaagt de toch al karikaturale dijen van de groten tot worstelaarsrompen op te blazen.

Bij de opmaak van de kranten lijkt men hier uit te gaan van het beginsel van de onoverzichtelijkheid. De eerste pagina, vooral van The Herald, is een warboel van stukjes en brokjes, iets als de ouverture voor een opera: allerlei motieven worden al even aangeduid maar meteen weer afgebroken, wie er meer van wil weten wordt verwezen naar elders. Een akelige gewoonte is ook om woorden gespatieerd te drukken, niet om nadruk te geven maar om de regel op te vullen. Dat zal wel zijn om het afbreken van woorden te vermijden - een inderdaad ongehoorde moeilijkheid in het Engels - maar ik loop er steeds weer in en lees met loze klemtonen.

In politiek opzicht is er tussen de drie Vic-

[p. 16]

toriaanse kranten nauwelijks enig verschil aan te wijzen. Men kan ze alle drie liberaal noemen omdat ze in het algemeen de liberale regering steunen zonder dat ze overigens aan de liberale partij gebonden zijn. Ondanks het feit dat er geen partij achter de kranten staat, of misschien juist door die onafhankelijkheid (wie het weet mag het zeggen) hebben ze vrij grote invloed op de gang van zaken. Er zouden heel wat gevallen te citeren zijn waarbij de regering haar standpunt heeft herzien onder invloed van de pers. Aan de andere kant geeft de pers herhaaldelijk aan ministers of leden van de oppositie gelegenheid om in een artikel hun mening over een hachelijk onderwerp uiteen te zetten. Een dergelijke verhouding tussen regering, parlement en pers kan de democratie alleen maar ten goede komen en lijkt me navolgenswaardig. Die invloed is des te opmerkelijker omdat de leiding van al deze kranten zich in volkomen anonimiteit hult.



Ik heb er geen idee van wie de hoofdredacteuren zijn. Ik kan natuurlijk wel opbellen en het vragen en dan zullen ze het me wel zeggen, maar daar heb ik niets aan want het zijn toch onbekende namen. De hoofdredacteuren houden misschien wel eens een lezing voor de Rotary Club of vertellen voor de televisie van een buitenlandse reis, maar daar houdt het dan ook mee op, verder blijven ze achter de schermen. Ze zijn niet, zoals in Holland, figuren die in het openbaar optreden, die hun mening bekend maken, die de meneer zijn achter de krant en de krant tot een meneer maken. Van enige polemiek tussen de kranten onderling is hier dan ook nooit sprake, ze noemen elkaar zelfs niet, ze bestaan eenvoudig niet voor elkaar. Met één uitzondering, en wie kwaad wil zal het veelbetekenend noemen: de paarderennen. Alleen op vrijdag kennen de kranten elkaar goed en drukken ze zorgzaam elkaars voorspellingen af.