Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 10]

Drie zomerzotheden
H. van den Bergh

Met het eind van het seizoen in zicht zijn de diverse toneelgezelschappen langzamerhand bezig wat licht zomers geschut in stelling te brengen, hetgeen meestal tot heel wat losse flodderigheid aanleiding geeft. De verschillende dramaturgen (of stukkenkiezers) blijken bovendien op het lichte vlak zeer veel moeite te hebben niet uit te glijden. Bij de toneelgroep Ensemble heeft de dramaturge Luïsa Treves, echtgenote van directeur Karl Guttmann, zich in arren moede tot een eigen geesteskind gewend, waardoor de gymnasiastengrappenmakerij Om Nausikaa zijn eerste beroepsopvoering heeft mogen beleven. Een zekere huisbakken humor valt de dialogen van dit blijspel niet te ontzeggen, maar die humor is van een dermate beproefde soort dat de noodzaak van een herijking niet is komen vast te staan.

Die grappigheid berust geheel op het koddige effect dat men bereikt wanneer Griekse goden en helden, bekend uit mythologie en sagenwereld, zich plotseling blijken te gedragen als gewone mensen. Gewone mensen dan altijd, weggelopen uit de ‘Doorsnee’-roman voor het Rijpere Meisje à la Joop ter Heul en met de gemiddelde psychologische diepgang van dien. Het jongste broertje is ongezeggelijk, de oudere broer is sportief maar oppervlakkig, het bakvisje zelf (in casu dus Nausikaa) is opstandig en onstuimig, maar diep in haar hart dromerig en gevoelig. Vader is goedig maar dom en moeder is lief en begrijpend. Deze niet onhandig geschetste schablones vinden we dus terug op het eiland Scheria, waar de Phaeaken drie jaar na Odysseus' vertrek nog alsmaar aan hem denken. Nausikaa is romantisch verliefd op hem, maar wordt daar gelukkig in het derde bedrijf door een reële Phaeaak vanaf geholpen.

Ergerniswekkend was dit alles nog nèt niet omdat met veel talent, vooral door regisseur Jan Retèl, gepoogd was de zouteloze pil te vergulden met geslaagde regie-grapjes, een mooi decortje van Lou Steenbergen en de inzet van veel onstuimig toneeltalent van de kant van Ina van Faassen, Johan Boskamp, Sigrid Koetse en Magda Janssens. Verrassend was verder nog het optreden van Henk Molenberg als Telemachus die, de bedoelingen van de schrijfster ten enenmale negerende, een parodie op zijn eigen tekst weggaf die zeer vermakelijk werkte. Wazige tulen lappen en vreemde zakkige trainingspakken vormden de bijdrage van costuumontwerper Joseph Carl.

De toneelgroep Theater bracht als de laatste van 88 premières die men in de afgelopen negen jaar in Arnhem heeft gespeeld onder het directiedriemanschap Rob de Vries-Richard Flink-Elise Hoomans De Leugenaar van Goldoni op de planken. Geheel voortbouwend op de traditionele gegevens van de Commedia dell'Arte - ergo: een liefdesverhouding die zich met behulp van een vlotte knecht een weg baant door de obstakels, opgeworpen door een oudere generatie - met de stereotype rollen van de knorrige vader Pantalone, de dokter, de Harlekijn en de Colombine, brengt Goldoni daarin al de eerste kenmerken van de karaktercomedie aan. De hoofdrol is namelijk in dit geval een pathologische leugenaar, een fantast weggelopen uit Le Menteur van Corneille, die op zijn beste ogenblikken even aan Molière herinnert, hoewel zijn afwijkende trek nergens wordt verklaard of uitgediept en nog uitsluitend als lachwekkende curiositeit wordt tentoongesteld.

Dit personage is, in de schitterende Venetiaanse decors van Johan Greter, met ongelofelijke technische vaardigheid en veelzijdigheid gespeeld door Coen Flink. Zijn vader had het geheel misschien niet helemaal bruisend genoeg geregisseerd, maar droeg zelf een meesterlijke Pantalone bij, telkens met aarzelingen en stil spel meer achtergrond suggererende dan Goldoni ooit vermoed kon hebben. De voorstelling werd zo een aangename hernieuwde kennismaking met een brok theaterhistorie dat men op zichzelf (in navolging van een rijksmuseumtentoonstelling) de ‘triomf van het maniërisme’ zou kunnen noemen, maar tevens een voorbeeld van museumkunst die geen wezenlijke bijdrage meer bevat voor ons eigentijdse denken en voelen.

De Nederlandse Comedie, die het seizoen hopelijk zal besluiten met een voltreffer in

[p. 11]

het Holland Festival (Andorra van Max Frisch) heeft vlak voordien de gelegenheid tot een grandioze misgreep niet voorbij laten gaan. Het succes van de Parijse opvoering, met de schrijver in de hoofdrol, was voldoende aanleiding om Va donc chez Torpe van François Billetdoux naar de Stadsschouwburg te halen, alwaar het voor een hoestend en pruttelend premièrepubliek als een baksteen is gevallen.

Terecht? Het is mogelijk dat in een andere opvoering het stuk de dwingende suggestie had kunnen geven van de symbolische strijd tussen Man en Vrouw. De sirene-achtige juffrouw Torpe, die levensmoede mensen naar haar afgelegen hotelletje lokt, biedt hun daar de tijdelijke troost van de liefde en vervolgens de definitieve van de dood. Maar de daartegenaan geplakte intrige zit vol innerlijke tegenstrijdigheden en de dialoog, die barst van de modeplatitudes, munt bepaald niet uit door helderheid van betoogtrant. De ondoorzichtigheid van stuk en bedoeling werd dan nog eens versterkt door de op het punt van interpretatie ten enenmale falende regie van Henk Rigters, die in de bijrollen op een statische vlakvulling had gemikt maar de hoofdrollen volledig hun gang had laten gaan om naar eigen inzicht en aanleg een vrije slag te zwemmen.

Dat betekende dat Ellen Vogel met een prachtige dramatische bezieling een aantal scènes voor zich in de wacht wist te slepen en dat Paul Cammermans, overbewegelijk als een carnavalvierder, in dit milieu een figuur van een totaal andere orde neerzette, zodat van enige speelstijl, laat staan van een adequate uitbeelding van het onderhavige stuk, geen sprake kon zijn.

Een droevige vertoning, waaraan veel talent van onder anderen Peter Oosthoek en Mimi Boesnach, evenals van decorontwerper Harry Wich, verloren ging. De Nederlandse Comedie is juist weer voor de komende periode van drie jaar tot vaste bespeler van de Amsterdamse Stadsschouwburg benoemd.