Hollands Weekblad. Jaargang 3

Reacties van lezers

Vangaalse laster

Dat het verhaal ‘Het Grote Medelijden’ van Hermans in Randstad 2 de nodige beroering zou verwekken was te voorspellen. Ik denk dat Hermans zelf niet anders verwacht zal hebben. Het was dan dus misschien wel zijn bedoeling, maar dan niet om een rel te ontketenen, zoals Van Galen Last snel aanneemt. Hermans is de grote ‘Zieke Man van de Nederlandse Letteren’, lijdend aan paranoia met als een van de symptomen een achtervolgingswaan. Wat doet hij dus? Verliefd op zijn ziekte, zoals een goede zieke betaamt, schudt hij van tijd tot tijd zijn achtervolgers wakker door een kwalijk stukje over Ter Baak te schrijven. Sukses verzekerd.

Van Galen Last is in Hollands Weekblad 147 een van de mensen die in deze behoefte van Hermans voorziet. Het duurt even voor de aap uit de mouw komt, omdat het dwaalspoor waarop hij zijn lezers voert de nodige woorden vergt om op de juiste weg te gaan lijken.

Gomperts heeft, in een boekbespreking als ik me niet vergis, Hermans eens fascistisch genoemd en dus is Hermans voor Van Galen Last (men weet hoe door dik en dun trouw hij is in zijn vriendschappen) een fascist, en dus is de redactie van Randstad, te weten Claus, Mulisch, Vinkenoog en Michiels, fascistisch, want deze heeft het verhaal opgenomen, misschien weliswaar uitsluitend om de literaire kwaliteiten waarheid bestaat immers toch niet-maar niettemin, en dus zijn zij allen mede verantwoordelijk voor de gruwelen die de OAS aanricht. Degene die nu nog iets goeds over Hermans, C, M, V, en M wil zeggen of schrijven weet voortaan aan welke kant hij staat. Dat mensen als Mulisch en Vinkenoog eerder een literair anarchisme (niet eens een daadwerkelijk, daarvoor is de schoot van het Leidseplein te behaaglijk warm) bedrijven en ‘gebonden zijn aan het anti-fascisme’ weerlegt v. G.L. met er op te wijzen dat enkele vooraanstaande leiders van de OAS zichzelf beschouwen als volgelingen van communistenleiders. (Q.E.D.)

Tot zover een betoog dat niet iedereen definitief en voorgoed overtuigd zal hebben. Het aapje komt nu pas: ‘Wel kunnen wij vaststellen dat geen smeerlapperij hun (H, C, V, M, M.) te gortig is als het er om gaat de reputatie van Ter Braak te schaden.’ Dus toch! Van Galen Last is boos omdat Ter Braaks reputatie bezoedeld is. Hij meent blijkbaar dat Ter Braaks werk geen voldoende verdediging is van een reputatie, maar goed, ik zei het al: men weet hoe trouw, enz. Deze trouw siert hem, maar bepaald niet het feit dat geen smeerlapperij hem te gortig is om zijn vriendschappen te verdedigen óf... de reputatie van Hermans te schaden. Indien het laatste waar mocht zijn nog een vraagje: Is het mogelijk dat Van Galen Last een onhumoristisch ressentiment koestert in verband met de schrijver Hermans?

M.A. de Jong

Antwoord

Het bovenstaande is een uitstekende samenvatting van wat ik over de redacteuren van Randstad niet heb gezegd. Maar ik wil voor M.A. de Jong nog wel even in het kort herhalen wat ik inderdaad bedoelde mee te delen. Op blz. 206-207 en 223-224 van Voer voor Psychologen kan men lezen dat Harry Mulisch a) niet in waarheid of liefde gelooft en b) dat er voor hem maar ‘één echt en respektabel woord is: revolutie.’

Nu is de revolutionaire idee, voor de mannen van '89 zowel als voor die van '17, ondenkbaar geweest zonder een daaraan voorafgaande voorstelling van de waarheid (sterk Rousseauistisch gekleurd in het ene geval, Marxistisch in het andere). De revolutie vereren, maar niet geloven in waarheid en liefde, zoals Mulisch doet - dit vereren dus van wat niet meer dan een lege huls is voor de werkelijk revolutionairen - is nu juist een kenmerk van alle fascismen geweest. Ik heb desondanks Mulisch geen fascist genoemd (noch Claus, Vinkenoog of Michiels); wel geloof ik in Voer voor Psychologen het uitgangspunt te hebben aangewezen vanwaar het fascisme zeer gemakkelijk bereikbaar wordt. Mussolini vertrok van dat plateau toen hij eenmaal zijn geloof in de socialistische waarheid had achtergelaten in het dal; Hitler volgde zijn voetsporen enige tijd later. En nu weer bij de theoretici van de OAS vindt men enerzijds de bewondering voor de revolutie, geïncarneerd in figuren als Mao en Tito, maar anderzijds de ‘wereldwijsheid’ die de ‘waarheid’ - goed genoeg voor een naïeve Chinees of Zuidslaaf - als een kinderlijke illusie van de hand wijst.

Het werkelijke verschil van mening tussen De Jong en mij ligt ergens anders. De Jong vindt dat hij mag schrijven dat W.F. Hermans ‘verliefd is op zijn ziekte’ en dat deze laatste ‘een kwalijk stukje over Ter Braak’ schreef - dat Claus, Mulisch, Michiels en Vinkenoog dan toch maar publiceerden! - maar hij wordt boos als men Hermans een fascistische geest noemt. Nu, dat is dan een verschil van mening dat ik graag laat bestaan.

Tenslotte nog één bewering van De Jong die ik niet op mij kan laten zitten. ‘Goed schrijven’ over Hermans, Claus of Mulisch betekent niet, zoals De Jong suggereert, dat men terstond door mij zal worden gefusilleerd. Als dat zo zou zijn, dan zou ik mij na het schrijven van de laatste zin van Randstedelijk Vuilnis, waarin ik Voer voor Psychologen in volle ernst een ‘talentvol en amusant werk’ noemde, immers hebben moeten suicideren? Dat is niet gebeurd.

H. van Galen Last