Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 11]

Brief uit Istanbul
J.P. Guepin

Naar Delphi getrokken om daar in winterse orgieën over de Parnassos te razen, zag ik in plaats daarvan een opvoering van de plaatselijke amateur-toneelvereniging. De bedrogen dochter kreeg een kind van de gladde minnaar, en werd door de verbolgen vader het huis uit gejaagd. Wij zagen haar terug als ijlende hoer, maar gelukkig kwam de stille vriend haar redden. Dit tenminste is wat ik ervan begrepen heb, maar dit begrijp ik van de meeste realistische drama's. Sinds mijn laatste bezoek in 1948/49 heeft Griekenland terwille van de toeristen het vuil onder het tapijt geveegd; bepaalde wij ken van Athene maken een welvarende indruk, er wordt veel en duur gebouwd, wat op zich zelf geen teken van welvaart is. Ook het Parthenon schiet al aardig op, en lijkt, met al de herstelwerkzaamheden, eerder half af dan half kapot, zodat de vele toeristen beter nog even hadden kunnen wachten. De Grieken zijn nog niet door de grotere welvaart en het toerisme versomberd.

Daarentegen maakte Istanbul een vale en



vervallen indruk. In 1949 kwam ik uit het door burgeroorlog geteisterde Griekenland en het verarmde Europa. Toen leek Istanbul mij in mijn verhitte verbeelding een stad van vreemde zonden, een stralende wereldstad. Nu ben ik wat meer aan geheel in violet geklede vrouwen en neonlichten gewend. Toch is de economische achteruitgang wel reëel, vooral sinds de revolutie, die het vertrouwen van de zakenwereld heeft geschokt. De militaire regering van Gürsl opende alle kluizen. Dat is misschien prachtig, maar dan moet men ook verder gaan en het kapitalisme afschaffen. Dat is natuurlijk niet gebeurd. Men bewaart nu zijn geld in plaats van op de bank in zijn kous. Het economisch leven kwam tot stilstand, ook de inflatie, maar dat is op zo'n manier geen kunst. De regering zal nu door concessies het vertrouwen van het zakenleven moeten trachten te herwinnen.

Bedelende kinderen en grijsaards, nutteloze plastic artikelen verkopende jongemannen, maken duidelijk dat hier de rest van de wereld begint. Turkije draait zich weer in de modder om naar het Oosten. Bij gebrek aan andere hoop wordt de bevolking gelovig, de moskeeën zijn voller, de extatische dervischen mogen weer om hun as draaien. Menderes, voor wie na zijn gelukkige ontsnapping aan een vliegtuigongeluk kamelen op straat geslacht waren, werd na zijn dood op het schavot een martelaar. Reeds fluistert men van wonderbaarlijke verschijningen. De Aya Sofia deelt in de grauwe grandeur van Istanbul.

Het goud, brons, porphyr en marmer zijn dof, het oker overheerst niet alleen aan de buitenkant. Juist door deze schimmige pracht maakt hij indruk. De ruimte lijkt groter door het perspektief van de halve koepels in de hoeken, en door de enorme lampen, die heel laag aan draden hangen die in de nevelige hoogte van de koepel verdwijnen. Dit in tegenstelling tot de ruimte van de Sint Pieter, die, hoewel groter, een kleinere indruk maakt doordat alles er op kolossale schaal is; een opgeblazen klein kerkje.

In regen en kou reisde ik door Anatolië.

[p. 12]

Ik kan het niet helpen, in de winter moet ik reizen, en naar mijn gevoel hoort het barre bij een tocht. In het winderige Troje was ik diep ontroerd door de misverstanden. Nee, Alexander de Grote, Caesar, die hier kwamen offeren, nee Schliemann, natuurlijk is de Ilias niet echt gebeurd. Hier was geen Helena, Paris was hier geen herder. Maar het idee dat er mensen zijn die geloven dat zo iets prachtigs als de Ilias echt gebeurd zou kunnen zijn, vervulde mij met een bitter soort heimwee naar zo'n werkelijkheid. Om eerlijk te zijn, de ontroering kwam een dag eerder, toen ik besloten had er heen te gaan. Ik moest zes uur op een bus wachten, in een vuil industriestadje bedolven door de regen, en koos voor het wachten een restaurant uit waar de rijken zich bij ander weer zouden kunnen vermaken. Men zette voor mij westerse amusementsmuziek uit Athene aan waar ik toch al zo weemoedig van word. Zo weende ik boven mijn vis die tevreden teruglachte bij het idee dat ook ik nu naar Troje zou gaan.

Troje is piepklein een burcht eerder dan een stad. De zware muren doen als in Mycene en Tiryns, meer aan barbaarse koningen van Zimbabwe dan aan Homerus denken. Dit werkt weer een ander misverstand in de hand, men gaat deze sfeer nu met de gedichten van Homerus en de tragedie associëren. Ik houd dan eigenlijk nog meer van de classicistische opvatting van voor de ontdekkingen van Schliemann.

De gastenboeken van dergelijke bedevaartsoorden vormen over het algemeen weerzinwekkende literatuur. De rancuneuze Fransman heeft er aanmerkingen op het eten, de naïeve Duitser prijst de oudheid, de sympathieke Amerikaan vindt het er heel aardig, de nuchtere Hollander Scheldt op zijn land. Maar wat bedoelde Agathe Meier, uit Hamburg, Skt. Pauli, met: Troja gesehen, jetzt kann ich beruhigt sterben. Es war ein halbes Geschlechtsverkehr? Een Hollandse mevrouw geef ik gelijk: ‘Een kinderwens vervuld’.