Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 7]

Korte commentaren

Subsidiëring kerkenbouw

Op donderdag 1 februari l.l. is de Memorie van Antwoord verschenen op het voorlopig verslag van de Tweede Kamer inzake het wetsvoorstel tot overheidssubsidiëring van de kerkenbouw. ‘Eindelijk’, riep De Volkskrant uit, daarmee haar nauwelijks bedwongen ongeduld verradende: ‘het heeft allemaal verschrikkelijk lang geduurd’. Want hoewel reeds in 1956 de commissie-Sassen is ingesteld om de regering over deze zaak van advies te dienen en deze commissie reeds het jaar daarop haar rapport heeft ingediend, heeft het toch nog tot 1961 geduurd eer het wetsvoorstel de Kamer bereikte. Het kabinet-Drees had blijkbaar niet veel lust de zaak te entameren, maar dat van De Quay kon er natuurlijk niet onderuit, en zo zal nu eerlang de behandeling in het parlement kunnen beginnen. Blijkens de M.v.A. is de oorspronkelijke opzet van 25 procent van de werkelijke stichtingskosten gehandhaafd, als een kleine tegemoetkoming aan degenen die meer wilden hebben zijn nu ook torens en luidklokken in de subsidie betrokken, maar van een subsidiëring van pastoriebouw wil de regering nog altijd niets weten. ‘Het is onbegrijpelijk dat het zo'n moeite kost om de regering aan het verstand te brengen dat er toch bepaald wel enig verband bestaat tussen kerkgebouwen en pastorieën’, merkte de Volkskrant schamper op.

Hoe de behandeling in de Tweede Kamer uit zal vallen zullen we moeten afwachten. De K.V.P. is natuurlijk en bloc voor, al vindt ze dit ontwerp nog maar zo zo, want de Roomse kerk heeft zich vanouds het prettigst gevoeld als zij tegen de staat kon aanleunen en haar zegeningen met staatssteun kon verspreiden. De liberalen zijn grotendeels tegen, zij zouden de steun aan de kerken meer in het verstrekken van belastingfaciliteiten willen zoeken, en onder de leden van de P.v.d.A. zullen de meningen verdeeld zijn. Wat de protestants christelijke partijen betreft, hier zal men de voorstanders meer onder de christelijk-historischen dan onder de anti-revolutionairen moeten zoeken: de laatsten vrezen van subsidiëring door de overheid een daarmee onvermijdelijk gepaard gaande inmenging in wat alleen zaak van de kerk zelf kan zijn en blijven moet. Wat evenwel nog wel eens tot onvoorziene verrassingen zou kunnen leiden is de nog niet bekend gemaakte algemene maatregel van bestuur, waarin de verstrekking van een subsidie aan andere ‘genootschappen op geestelijke grondslag’ nader zal worden geregeld. Het is tekenend dat deze materie nog niet in de M.v.A. is opgenomen. Kennelijk wordt er nog aan gedokterd. Maar hieruit is dan ook wel op te maken dat dit punt de grootste moeilijkheden opleveren zal. Als men eenmaal aan het subsidiëren gaat kan men van demokratisch standpunt gezien dit niet alleen maar naar een bepaalde kant doen. Als de overheid in de stichtingskosten van een kerkgebouw (met toren en luidklokken) voor laat ons zeggen de christelijk-gereformeerden voor 25 procent gaat bijdragen, waarom dan niet in die van een ‘wijdingsgebouw’ (of hoe men het noemen wil) van b.v. de theosofen, of de Soefi, of de Rozenkruisers, of het Humanistisch Verbond (waarin al meer stemmen opgaan die die kant uit willen)? Maar waar moet de grens getrokken worden? Zullen b.v. de Jehova-getuigen er nog net binnen vallen? Maar als Lou de palingboer het nu eens in zijn kop krijgt een kerk te gaan stichten? Van de christelijk-historischen is nu al bekend dat zij tegen subsidiëring van de humanisten zijn. Anderen zullen weer bezwaren tegen anderen hebben. Maar er zal ergens een grens getrokken moeten worden. Doch iedere grens die getrokken wordt zal een willekeurige zijn. Dat is de narigheid als de overheid het geestelijk leven van een zo verdeeld volk als het onze steunen gaat.

J.v.R.

Colour

Heel Engeland is in opschudding geraakt door Tony Armstrongs nieuwe baan bij The Sunday Times. Vorige week is hij begonnen, te weten aan de lay-out enzovoort van de nieuwe, zogenaamde ‘colour section’, die aan The Sunday Times wordt toegevoegd. Het blad van 4 februari laat eigenaar Roy Thompson in een kadertje zeggen: ‘This is a great day for The Sunday Times’. Maar, voorspelt Thompson, dit is alleen nog maar het begin. Het is, voor The Sunday Times, wel te hopen. Deze eerste aflevering van de colour section immers, kan na alle wanhoop en boosheid van The Observer voor lezers en makers van dit concurrerende weekblad alleen maar een lachertje zijn geweest. Toegegeven, de voorpagina is bijzonder aantrekkelijk en modern, maar daar houdt het dan ook wel mee op. Het apart bijgevoegde blad, dat veertig pagina's telt, bevat immers twintig ongekleurde pagina's, veertien pagina's zijn weliswaar gekleurd maar blijken alle advertenties te zijn, en van de redactionele pagina's zijn er, afgezien van de voorpagina, slechts vijf gekleurd, waarvan één maar een heel klein beetje, terwijl twee ervan sterk de

[p. 8]

verdenking van verkapte reclame op zich laden. Zo heel erg veel heeft the colour section dus niet om het lijf, maar misschien moet dat nog komen, als Tony zich goed heeft ingewerkt. In het nummer van 4 februari wordt zijn naam angstvallig verzwegen. Een teken dat hij er nog niet aan heeft meegewerkt, of het ‘bewijs’ van Thompson dat hij Tony Armstong Jones niet om diens naam maar om diens capaciteiten heeft gekozen?

N.S.

Bunuel en de dieren

Over de film van Luis Bunuel: Zij was 13 jaar (The young one) niets dan lof. Het probleem van de rassendiscriminatie wordt er aanzienlijk zuiverder en waarachtiger in gesteld dan in een film als Gentleman's Agreement, die lange tijd voor het prototype van dit soort films is versleten. Ik heb alleen één bezwaar: Bunuels bezorgdheid over de verdrukten strekt zich niet uit over de dieren. In het begin van de film meent Bunuel, als rechtgeaard vriend van Salvador Dali, de verschillende methoden waarop men dieren kan doden van node te hebben om de primitiviteit en wreedheid van het milieu te schilderen. Achtereenvolgens wordt een konijn doodgeschoten en minutieus gestroopt, een spin doodgetrapt, een soortement krab aan het mes geregen en levend opgevreten, en een roofdier in een kippenhok losgelaten terwille van het verslinden van een kip. De film begint met de dood van de oude opa van het meisje. We zien hem liggen op het bed, en nemen gemakshalve aan dat er sprake















is van een oude acteur die zijn adem inhoudt. We wéten nu eenmaal, dat alle doden die in films vallen schijndoden zijn, zoals het arbeidscontract voorschrijft. Bij dieren ligt dat enigszins anders. In vele gevallen weet ik mijn vrouw nog wel te suggereren dat er sprake is van een gedresseerde hond/koe/ paard/kat/muis/etcetera, die het spel voortreffelijk speelt, maar zoveel ruimte gunt Bunuel zijn kijkers niet. Men kan zich, desnoods in gemoede, afvragen of de dood van enkele dieren om der wille van de sfeer in een film geoorloofd is. Er worden dagelijks miljoenen dieren gedood, en het kost geen moeite de stelling te verdedigen dat de dood van een konijn ter wille van een kunstwerk als The young one ongetwijfeld is, aanzienlijk waardevoller en nuttiger is dan de dood van een konijn terwille van een toch reeds amechtige, dikbuikige gastronoom. In de Eisensteinfilm Staking maakt het dode paard dat hangend aan zijn tuig met de opendraaiende brug mee naar boven gaat de diepste indruk. Honderdduizenden mensen hebben in de loop van vele jaren een schok van barre, wrede schoonheid ondergaan bij de vertoning van deze scène. Anderen echter zullen zich herinnerd hebben dat zij het paard eerst over de brug zagen galopperen voordat het doodgeschoten neerstortte. Mag men een ogenblik van schoonheidsontroering kopen met de dood van een dier, ook wel een levend wezen genoemd? Het mag, in deze primitieve tijden. Het zal een van de dingen zijn waarover men in later eeuwen zal kokhalzen.

N.S.