Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 7]

Korte commentaren

Geen illusies

Het resultaat van de loonbesprekingen tussen de regering en de Stichting van de Arbeid is op het eerste gezicht verrassend. De regering is te elfder ure minder star geweest dan men had mogen verwachten en heeft een factor in de formule aanvaard, die vooral sociaal van belang is.

Het gunstige resultaat heeft de regering echter niet te danken aan haar eigen vindingrijkheid, maar aan de werkgeversvertegenwoordigers, die de looncompensatie voor de huurverhoging voor hun rekening willen nemen: niet uit de economische ruimte, maar uit de winst. De impulsen naar een werkelijk vrij loonbeleid schijnen uit die hoek toch sterker te zijn dan van de kant van de regering, die nooit verder was gekomen dan het hanteren van een begrip, terwijl de levende loonproblematiek in een dwangbuis lag gesloten.

De zaak is iets losser gemaakt, waardoor de bewegingsvrijheid groter kan worden. Wanneer men zich rekenschap geeft van de bijna liefderijke vreedzaamheid, die plotseling tussen regering en organisaties heerst, zou men de indruk kunnen krijgen, dat de loonpolitiek, jarenlang oorzaak van verbitterde en vooral politiek felle strijd, helemaal geen probleem meer is. Helaas is dat niet zo. Het schema ziet er niet slecht uit, maar in de praktijk en zeker reeds bij het uitwerken van de concrete ‘regels’ zal de sfeer niet meer zo vredig blijken te zijn als in Oud-Wassenaar.

De werknemers, zij hebben dit duidelijk verklaard, zullen blijven aandringen op een beperking van de investeringen en op een afremming van de bouwmarkt. En juist deze twee kwesties zijn politieke kewsties. Verder zullen de middenstand en de landbouw bij de uitvoering van het compromis



niet zwijgen, omdat dit voor hen niet zo erg gunstig is. Zij zullen zich zeker verzetten en hun invloed in de verschillende Kamerfracties, die ten slotte ook nog iets over de lonen mogen zeggen (als laatsten) is niet gering. Het vraagstuk zal van het papier vol ingenieuze berekeningen in de minder olympische en minder vriendschappelijke sfeer van de politiek moeten komen. Dat moet men niet vergeten.

Al steekt het compromis dus gunstig af bij de resultaten van de andere jaren, de regering is er nog lang niet. De loonpolitiek zal een vraagstuk van de eerste orde blijven. Daarover hoeft men zich na de eerste omarmingsroes geen illusies te maken.

A.F.L.

Staphorst

Een kleine kanttekening bij Staphorst. Overal is geschreven, dat deze schandpaalmethode een kwalijk overblijfsel is uit vroeger tijden, een anachronisme, dat onvoorstelbaar is in 1961. Dat mag dan voor Nederland gelden, in andere landen is zo'n gemeenschapsrechtspraak verre van ouderwets en integendeel een gepropageerd nieuwigheidje. Ik denk met name aan het communistische China, waar zelfs de steden zijn opgedeeld in wijken waar wijkraden het voor het zeggen hebben en de wijkzondaars in vele gevallen ook binnen de wijk worden berecht en hun straf ondergaan. Verre van een achterlijke gemeente te zijn, is Staphorst dus rijp om in het grote Chinese rijk te worden opgenomen.

N.S.

Finland

Rusland is bezig Finland onder druk te zetten, en Finland is bezig te buigen, voordat het barst. In sommige kranten heb ik kunnen lezen, dat men Finland te weinig weerbaarheid verwijt. Het moet de poot strak houden, geen concessies doen, etc. Wij kunnen dat, van hieruit, natuurlijk ge-

[p. 8]

makkelijk zeggen. Finland heeft al eens de poot strak gehouden, en dat heeft dit land weliswaar veel goodwill bezorgd in de beschaafde wereld (ik herinner me dat wij op de Lagere School, tijdens de Fins-Russische oorlog op de speelplaats ‘Finlandje’ speelden, een spel waarvan de portee me inmiddels ontgaan is) maar verder weinig voordelen bezorgd. Ik geloof trouwens, dat we de ‘buigen of barsten-tactiek’ van de Finnen het best aan hen zelf kunnen overlaten. Mijn contact met Finnen is door de jaren heen bijzonder beperkt gebleven, maar de enige ontmoeting die ik met Finnen had was wel kenmerkend, dacht ik. Het was in Narvik, in een jeugdherberg. Ik legde op de slaapzaal mijn bagage op een der bedden om dat te claimen. Er kwamen twee jongemannen binnen wier beider leeftijd schommelde



tussen 20 en 40 jaar. Zij waren klein, onooglijk maar taai, en zij spraken geen woord buitenlands. Pas na enig aandringen kreeg ik er het woord Helsinki uit: Finnen dus. Wel waren ze bijzonder vriendelijk, en glimlachten ze dat het een lieve lust was. Toen mijn vrouw en ik later een cafetariaans restaurant binnentraden, zagen we hen daar ook al rondscharrelen. We zaten al met ons bord erwtensoep voor ons, toen zij nog aan het wikken en wegen waren. De erwtensoep had als bijzonderheid, dat de erwten er in even grote getale in ronddreven, als bij ons de balletjes in de groentesoep. De beide Finnen gingen bij ons in de buurt zitten; zij hadden ook erwtensoep gekozen, en lieten het zich bijzonder smaken. Zodra zij het ophadden stonden zij op en kochten nog een bord. Toen ik's avonds vrij laat op de slaapzaal kwam, ontdekte ik dat op de bedden tegenover mij Duitsers lagen. Dat kon je goed merken. ‘De Finnen zijn zeker verhuisd,’ dacht ik, en ik legde mij te rusten. De Duitsers moesten weer opmerkelijk vroeg op, en ook dat was goed te merken. Ik werd wakker. In het schemerige ochtendlicht zag ik toen tot mijn verbazing een der Finnen op de grond liggen. Na enig zoeken ontdekte ik de andere in een bed verderop in de zaal. De situatie werd me onmiddellijk duidelijk. De Duitsers waren op de slaapzaal gekomen, hadden niet genoeg vrije bedden gevonden en de bagage van de Finnen op de grond gezet. Toen de Finnen na hen arriveerden, vonden zij hun bedden bezet. Wat doen dan Finnen? Zij barsten niet maar buigen. Een van hen had nog een bed gevonden, de ander was in alle gemoedsrust op de grond gaan liggen, omdat hij, gehard als hij nu eenmaal was, net zo lief op de grond sliep als in een verwekelijkend bed. Ik vergiste me. Er is wel sprake van buigen, maar het buigen is tijdelijk, er wordt voortdurend geloerd op elke kans die de oorspronkelijke toestand herstelt. Mijn gedachte, dat het die Fin om het even was of hij op de grond sliep of in een bed, logenstrafte hij onmiddellijk toen de Duitsers zingend de slaapzaal hadden verlaten. Hij stond haastig op, pakte de deken waarin hij zich gewikkeld had, en liep op een drafje naar het warme beslapen bed van de Duitser. Toen ik, niet eens zo vroeg in de morgen, de slaapzaal verliet om te gaan eten, lagen de Finnen als enigen nog de slaap der rechtvaardigen te genieten.

N.S.

Gesprek

Dezer dagen heeft zich in de kerkelijke wereld van ons vaderland iets voorgedaan wat bij mijn weten nog nooit gebeurd is, nl. dat

[p. 9]

het hoogste gezag in de R.K. Kerk hier te lande bij monde van de kardinaal-aartsbisschop mgr. dr. B.J. Alfrink officiëel en in het openbaar heeft gereageerd op een schrijvan dat hem van protestantse zijde had bereikt. Een tiental jaren geleden heeft namelijk de synode der Ned. Herv. Kerk een herderlijke brief over het rooms-katholicisme de wereld ingezonden en op deze brief is toen door vijf Nijmeegse hoogleraren eveneens in brochurevorm geantwoord, maar in deze controverse heeft de geestelijkheid zich zorgvuldig afzijdig gehouden. Thans echter, d.w.z. op vrijdag 3 november, heeft de kardinaal-aartsbisschop ter gelegenheid van de opening van de Eikenhorst te Boxtel als secretariaat van de St. Willibrordvereniging en zetel van de Katholieke Bijbelstichting, gereageerd op een open brief die door de vereniging Protestants Nederland aan alle bisschoppen, geestelijken en gelovigen van de R.K. Kerk was gericht. In deze brief werd verzocht te komen tot herziening van enkele dogma's waarmee, zou ik zeggen, de R.K. Kerk staat of valt, nl. herziening van de besluiten van het concilie van Trente, van de leer over Maria en van de leer over de rechtvaardiging, een en ander geadstrueerd met tal van bijbelteksten. Geen gering verzoek dus, maar de schrijvers voelden zich sterk in de overweging dat zij de Bijbel aan hun zijde hebben: ‘Wij komen tot u niet zozeer met onze wensen als wel met Gods Woord zelf.’

En wat was nu het antwoord van mgr. Alfrink op dit naar de mening der opstellers wel doorslaggevende argument? ‘Ik heb bij het lezen van deze open brief het meest versteld gestaan van de stelligheid waarmee men de eigen opvatting (zeggen we: exegese) van de Schrift stelt als “Gods Woord zelf”, zonder dat ook maar enigermate blijkt dat men bereid is te aanvaarden, dat ook de (R.K.) Kerk met haar prediking geen andere bedoeling heeft dan trouw te zijn aan Gods Woord.’ Mgr. Alfrink bedoelde dit (en daarin kunnen we hem moeilijk ongelijk geven): elk beroep op de Schrift is in wezen een beroep op eigen uitleg van de Schrift; ook als men uitgaat van het axioma dat het bijbelwoord Gods woord zelf is blijft nog de vraag hoe we dit woord hebben te verstaan, en dat het inderdaad op tal van manieren wordt verstaan blijkt uit de grote verscheidenheid van kerken en secten en richtingen die er aan protestantse zijde is. Wie zal nu uitmaken wie de ware uitleg bezit? Voor mgr. Alfrink is dit geen probleem, omdat voor hem a priori vaststaat dat de ware uitleg alleen bij zijn kerk te vinden is: ‘Als exegeet wil ik graag verklaren, dat ik het geloof van de kerk niet aanvaard omdat dit geloof met mijn exegese van de Schrift overeenstemt, maar omdat het het geloof van de Kerk is, ook al voert mijn persoonlijke bestudering van het Schrift-gegeven me tot dezelfde conclusie.’ Dit laatste is natuurlijk niet helemaal waar, al zal de kardinaal het wel te goeder trouw menen, want als voor hem van te voren vaststaat dat de r.k. bijbeluitleg de ware uitleg is, dan zal dit a priori waarmee hij de bijbeltekst benadert van doorslaggevende invloed zijn op zijn exegese van die tekst.

Intussen mogen we, dunkt mij, mgr. Alfrink dankbaar zijn dat hij het principiëel verschil tussen katholicisme en protestantisme nog weer eens zo haarscherp heeft aangegeven. Dit verschil is nog precies hetzelfde als in de dagen van Luther, toen deze

[p. 10]

voor de rijksdag verklaarde dat hij bereid was het door hem geschrevene te herroepen, indien men hem uit de Heilige Schrift of door duidelijke redeneringen zou aantonen dat hij ongelijk had: het is de individuele overtuiging contra het dictatoriaal gezag. De katholiek gelooft wat hij gelooft omdat dit het geloof van zijn kerk is (eigenlijk is zijn geloof dus een geloof in zijn kerk); de protestant gelooft wat hij gelooft op grond van zijn (hem al of niet door zijn leidslieden bijgebrachte) exegese van de bijbeltekst. Dat in deze exegese (noodzakelijkerwijze) een sterk subjectief element meespreekt wil hij echter doorgaans niet weten. En daarom is het ook voor hem goed hierop eens door mgr. Alfrink gewezen te zijn. Zo kunnen we ons alleen maar verheugen dat door het openbaar reageren van het hoogste gezag in de R.K. Kerk hier te lande op de open brief van Protestants Nederland althans een begin van het gesprek tussen de grote confessies gemaakt is. Dat dit gesprek mogelijk is is alleen te danken aan een belangrijke klimaatswijziging in de wederzijdse verhoudingen. Symptoom van deze klimaatswijziging is b.v. ook dat, op zondag 19 november in alle r.k. kerken van het land een boodschap van de bisschoppen is voorgelezen om de gelovigen op te roepen tot gebed voor de assemblée van de Wereldraad der (niet-r.k.) kerken, die dan in New Delhi gehouden wordt. Zal nu straks in de protestantse kerken gebeden worden voor het welslagen van het tweede Vaticaans concilie, dat in 1962 bijeen zal komen? Voorwaar een stichtelijk schouwspel! Er zal echter nog heel wat water door de Elbe en de Tiber moeten vloeien eer Wittenberg en Rome zullen samengaan.

J.v.R.