Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 11]

Korte commentaren

Verloren kansen

Misschien is voor romantici De Gaulles worsteling met de werkelijkheid een glorieus en dramatisch schouwspel, maar degenen die het meer om het resultaat gaat brengt het tot wanhoop en ergernis. Of moeten wij nog steeds geloven dat deze bloedige en kostbare manier van de aftocht blazen beslist noodzakelijk is in verband met het verzet van de ultra's? Dat lijkt steeds minder de verklaring, want als er ooit goede kansen waren om met de FLN snel tot een akkoord te komen, dan moet dat juist bij die gelegenheden zijn geweest dat de ultra's hun spectaculaire nederlagen hebben geleden en de verwarring in hun gelederen het grootst was. Het getreuzel van het moment lijkt dan ook eerder geschikt om hun een kans te geven nog eens weer hun krachten te verzamelen om het voor de laatste keer te proberen.

Kortom, ontdaan van alle speculaties over geniale schema's met het oog op het thuisfront schijnt het erop neer te komen dat De Gaulles aftocht zich eigenlijk alleen in nobele aandoeningen onderscheidt van die van alle andere handelaren in koloniale waren die hem zijn voorgegaan. Als het nu nog echte handel was kon men er misschien vrede mee hebben, maar wij mochten nu toch wel weten dat het achteraf altijd windhandel is gebleken. Goed, er zal wel weer een akkoord met de Algerijnen komen, maar op een basis die nu al zo door en door verrot is dat er na een paar jaar alleen de oorkonden nog van over zullen zijn gebleven.

Ook De Gaulles binnenlandse politiek kan hem niet veel aanspraak op onze bewondering geven. Zijn supreme minachting voor parlement, politici en hun partijen mag dan tot zijn eigen genoegen strekken en tot dat van al die Fransen die ongestoord willen lezen en vissen, op den duur is daarmee niemand gediend. Wil men de grondslagen leggen voor een redelijk functionerende democratie na De Gaulle, dus komen tot een hergroepering in enkele krachtige politieke partijen die het vertrouwen van de kiezers waard zijn, dan is het nu toch wel de tijd. Met wat De Gaulle nog over heeft aan prestige en overtuigingskracht zou hij de aangewezen man moeten zijn om te proberen zo'n ontwikkeling aan te moedigen. Dat de onderhandelingen tussen de politici zelf tot dusver nogal een pover resultaat hebben opgeleverd is nog geen reden om zich tot in de wolken ervan te distantiëren en de politici bij iedere voorkomende gelegenheid zoveel als het kan te kleineren. Integendeel, die houding kan alleen maar helpen de democratie nog verder te ondermijnen.

Maar misschien gelooft De Gaulle voor zijn land niet meer in de democratie; in dat geval zou hij wel eens aan een opvolger moeten gaan denken.

A.L.S.

Antonioni

Het oeuvre van de Italiaanse regisseur Antonioni is, voor zover het in Nederland bekend is, nog te klein om er al definitieve conclusies uit te kunnen trekken, maar toch kan het zijn nut hebben even te wijzen op het gelijk geaarde slot van beide films, De Kreet en De Nacht. Antonioni immers laat in deze twee films het slot ‘open’, zozeer open zelfs dat de critici over de interpretatie ervan van mening verschilden.

Is, in De Nacht, de verwijdering tussen Jeanne Moreau en Marcello Mastroianni totaal en definitief, is die laatste omhelzing de aanloop voor een opnieuw proberen samen te leven of de laatste wanhoopsdaad die het einde bezegelt? Beide interpretaties hebben hun aanhangers. Ook De Kreet heeft zo'n ‘open einde’, ook al is de dood van de arbeider bijzonder definitief. Pleegde hij echter zelfmoord? Of was hij, lichamelijk verzwakt en bovendien door emotie overmand toen hij boven op de toren stond en beneden zijn vrouw zag, duizelig geworden en ongewild omlaag gestort? Alweer: beide interpretaties hebben hun aanhangers, en het lijkt wel zeker dat Antonioni het zo gewild heeft. Weliswaar maakt de ‘voorgaande inhoud’ van De Nacht het onwaarschijnlijk dat er nog van een verzoening sprake kan zijn, en weliswaar maakt de situatie waarin de arbeider neerstort het niet waarschijnlijk dat hij, in De Kreet, uit eigen beweging naar beneden is gesprongen, maar Antonioni stelt deze ‘waarschijnlijkheden’ niet zo expliciet dat er voor twijfel geen plaats meer is. En juist daardoor geeft Antonioni zijn films het slot dat erop past.

Zowel De Kreet als De Nacht immers laat huwelijken zien die schipbreuk hebben geleden zonder dat dit (op de ongenuanceerde wijze waarop dat gewoonlijk in films wordt voorgesteld) tot een totale breuk tussen de vroegere geliefden heeft geleid. Er is altijd de twijfel. Houd ik wel van hem/haar, of houd ik niet van hem/haar, doe ik wel of doe ik niet de juiste stap, etcetera. Antonioni kent geen zwart en wit, geen enkelvoudige oplossingen, en daarom laat hij zijn films ook niet met een enkelvoudige oplossing eindigen. Sterker nog: hij berust niet in een vaag einde

[p. 12]

(iemand die wegwandelt, steeds verder weg, wat zal hij gaan doen...) maar geeft ons beide oplossingen ineen, omdat zwart en wit grijs geven.

N.S.