Hollands Weekblad. Jaargang 3

Tussen nonnen en kanonnen
A.L. Schneiders

Het atoomkanon begroet ik nu langzamerhand als een oude bekende. Ik dacht eens gelezen te hebben dat het als onbruikbaar was afgeschaft, vervangen door raketten. Maar daar, bij een oprit van de autobahn, waren ze er nog steeds mee aan het worstelen, als mieren met een te dikke gladde rups. Het is een ons ver over het hoofd gegroeid grasgroen kanon, dat alleen met de grootste moeite heen en weer kan worden gedragen door twee reusachtige maantractoren, een voor en een achter. Het hele transport is tientallen meters lang en ik krijg de indruk dat het vrijwel permanent vast zit in een bocht van de weg. De eerste maal, nu vier jaar geleden, zat het vast op een helling in een mooi, diep dennenbos in de Hunsrück. Het was aan het eind van de middag en al bijna donker. Het liep tegen kerstmis en als een kerstboom was dat gestrande transport opgetuigd; alle lichten luisterrijk ontstoken, zes grote robijnrode op iedere tractor en dan nog twee ijsblauwe die maar bleven flitsen. Ze hadden die lichten wel uit kunnen doen, want ze zaten toch vast in de berm, zonder gevaar voor het verkeer, maar zo zullen ze het warmer en gezelliger hebben gevonden. Het was kil en donker in het bos en de decembermist tikte in koude druppels van de dennentakken. Wij stopten even, voornamelijk om onze zoon uit zijn reiswieg achterin op te heffen en een blik te laten slaan op deze onverwachte kerstversiering. De negersoldaten, onder hun groene kleppetjes, zaten voor warmte tegen de radiatoren van de tractors aangedrukt, als verkleumde baseballers in een wedstrijd die niet was doorgegaan, verkleumd maar niet verslagen. Toen wij weer in het donker verdwenen, zongen hun hese stemmen ons na door het bos. ‘Happy Christmas’. Met een gevoel van zekere geruststelling zie ik het ding weer. Sindsdien hebben wij alweer drie andere vakanties gehad, vier jaren geleefd en met genoegen.

Sinds de Duitsers niet meer naar het Oosten kunnen rijden, hebben zij zich met al hun kolossale onrust op de noord-zuidas geworpen, gonzen zij in dichte drommen de autobahn Ruhr-München op en neer als wespen tegen het gesloten venster. Iemand heeft mij verteld dat er bij zijn die in het weekeinde even op en neer gaan naar Venetië, uit Keulen of zo. Op die laatste mooie zondag

[p. 11]

in september moest inderdaad wel het hele volk op de baan zijn. Zover men niet werd meegesleurd op die eeuwige, dolle transsportband, kookte, at, las of sliep men op de parkeerplaatsen, terwijl sommigen er, om de vijftig kilometer of daaromtrent, stierven in de armen van de wegenwacht. Ditmaal was het nog wel de autotentoonstelling in Frankfort die tegen het middaguur de band heeft lam gelegd. Met horten en stoten kwamen wij tot stilstand, zes glinsterende rijen dik tot aan de horizon. Onze buren, een jongeman en een meisje, stapten uit en gingen zich fotograferen in het benzinestation iets verderop. De jongen leunde in losse houding tegen de pomp, de armen achter het hoofd gevouwen; niet meer de voet op leeuw of wild zwijn, maar berusting tegen een Aralpomp. Na verloop van tijd, toen alle hoop op een spoedig vertrek wel vervlogen was, volgden er anderen en het duurde niet lang totdat wij allen als één happy family in het bos zaten, wachtend op het signaal dat misschien wel uit die autosalon moest komen of misschien helemaal uit Keulen of Bonn. Wij zaten plat op de grond, hurkten met een rood hoofd achter boom of struik of probeerden te wandelen tussen de hopen vuil die tot diep in de bossen alle autosnelwegen van de wereld begeleiden. Zo stel ik mij voor dat het gaat wanneer de organisatie eens, om welke reden dan ook, voorgoed ontwricht zou zijn. De auto's in een gigantische hoop op de weg, de Duitsers in onze bossen of wij in de hunne, na een dag of twee elkaar verscheurend over de laatste paddestoel.

Juist had ik mij van de bergwei laten rollen toen de nonnen ineens voor mij stonden of liever, draaiden. Alles draaide nog mee, de bergen, de grond, de huisjes en eerst dacht ik dat die nonnen nogal een onverwacht soort neveneffect van mijn duizeligheid moesten zijn. Maar zij stonden daar werkelijk tegen de heldere blauwe lucht, zo echt en zwart als een fotomontage. Blijkbaar waren zij net uit het huisje onderaan de helling gekomen terwijl ik naar beneden kwam rollen. Om goed te laten zien dat ik voor vrouw en kinderen had gerold en niet zo maar als een beschonken duivel, woof en riep ik demonstratief naar boven, waar mijn verwanten benieuwd toekeken. Het hielp niet. De oudste, met een streng donker gezicht, keek buitengewoon koel op mij neer, terwijl de ander, een lange nogal bleke novice, zich tegen haar zuster drukte en haar rozenkrans tussen de vingers nam. Misschien had ik wel onvriendelijk gekeken, ik was inderdaad geschrokken. Ik voegde mij bij mijn gezin, maar kon niet nalaten nu en dan om te zien. Het is verbazend hoe twee vrouwen in het zwart een heel berglandschap kunnen betoveren. Blijkbaar waren zij nu bezig de kleine boerderij die zij zojuist hadden bezocht, te zegenen; zij waren een eindje hoger de helling opgeklommen zodat zij nu ter hoogte van het dak stonden. De lange novice bewoog haar rozenkrans, ze stond er wat slungelig en verstrooid bij, maar de voeten al definitief in de wereld van de ander, die haar niet onvriendelijk maar onophoudelijk toesprak. Nu en dan hielden zij op om dan beiden in hun tassen te kijken, er iets uit te halen, te zoeken, een langzaam, kinderlijk en half verboden spel. Een uur laten kwamen zij aan het huis waar wij toen woonden. Ik deed open en liet ze in de gang; zonder entourage van een landschap kwamen zij minder tot hun recht. Ik zei dat ik niet katholiek was en gaf een honderdlirestuk. ‘Dank U’, zei de oudste zonder aarzelen, ‘Wij zullen voor U bidden.’ Zij gingen het erf af en liepen langzaam omhoog, totdat zij ter hoogte van het dak waren en gingen daar inderdaad voor mij bidden. Ik wist niet zeker of men verondersteld wordt toe te kijken of juist te doen of men er niet meer bij is, ik besloot maar te blijven kijken. Intussen was de wind blijkbaar toegenomen, hun rokken en kappen klapperden en rukten om ze heen. Ik moest ineens aan zigeunerinnen denken, misschien omdat zij een beetje zo liepen, als vrouwen die de hele dag langs de weg zijn. Dat gaf mij meer plezier in het gebed. Had ik eerst moeten toezien hoe haar lippen mij ongevraagd, alsof ik al willoos en morsdood was, stilletjes naar hun verre klooster prevelden, dit wapperige bidden op de bergwind was een wild en heidens ritueel, hoera, daar ging ik op de wind, over het bos en naar de koele grijze toppen van de Sasso Lungo.

Overigens verschaft het geloof een mooie broodwinning aan onze huisheer en aan dat hele zuidtirolse dal trouwens, dat bekend is voor zijn houtsnijwerk en dat crucifixen en heiligenbeelden levert in alle maten en aan

[p. 12]

de hele wereld. Bijna alle boeren doen in de wintermaanden houtsnijwerk als bijverdienste en er zijn er veel die hun land verkocht of verpacht hebben. Het ging mijn huisheer bijzonder goed, hij had al drie huizen beneden in het dorp. Hij heeft zijn werkplaats beneden in het huis, achter een witte, zonnige muur die overdekt is met warme rijpe abrikozen. Toen ik binnen kwam was hij bezig; op de werktafel voor hem lag een serie van tien lijdende, benige linkerarmen in wit hout. Ik had mij dat toch anders voorgesteld. Hij stond op en lachte verlegen met zijn zachtzinnige, een beetje laffe holbewonersgezicht. Op een avond had ik gehoord hoe hij zijn jonge hond afranselde, een kwartier lang, in steeds groter razernij. Ik zag twee oude russische ikonen hangen. ‘Ja, ja, die heb ik daar gekocht, zij boden mij die aan voor voedsel. Het Oostfront, grote zwijnerij. Het zijn anders mooie ikonen, prima vakwerk.’ Niet zonder trots haalde hij toen een foto uit zijn portefeuille, waarop hij prijkte in duits uniform. In 1939 had hij Duits geopteerd, zoals negentig procent van de zuidtirolse bevolking. Dat had hij alleen gedaan, zei hij, omdat de Duitsers hadden verteld dat de Italianen ze naar de afrikaanse koloniën zouden sturen in geval ze voor Italië zouden opteren. Een buitengewoon onwaarschijnlijke versie leek mij dat, die ik nog van niemand had gehoord. De meesten gaven tenminste nog toe dat zij nu eenmaal meer voor de Duitsers voelden dan voor de Italianen, die in die tijd hun taal en alle andere regionale uitingen rigoureus onderdrukten. Mijn huisheer had nog een jongere foto aan de muur hangen, een zwierige onder een italiaanse pet ditmaal. Dat was 1936, even voor zijn uitzending naar Abessynië. ‘Verschrikkelijke zwijnerij’, lichtte hij toe, hij had daar veel honger moeten lijden. Zij hadden een keer twee dagen zonder eten moeten doen, konden niet voor of achteruit, die verdomde bommenwerpers wilden maar niet komen. Ik vroeg hem wat hij van de aanslagen vond die hier in het laatste half jaar werden gepleegd. O, dat was de grootste dwaasheid die hij had meegemaakt. Zij hadden het onder de Italianen beter dan ooit, de kinderen leerden op de scholen weer Duits, ze hadden hun duitstalige kranten, niets te klagen. De aanslagen waren het werk van heethoofden, die uit Innsbruck hierheen werden gestuurd en voorzover ze steun van de bevolking hadden was dat alleen maar in de andere dalen. Maar dat zeiden de mensen uit de andere dalen die ik had gesproken ook, het was altijd het andere dal. Dat is nog het meest onverdraaglijke, wij weten nooit hoe



het eigenlijk allemaal zo komt, onze naam is haas.

Zijn stiefzoon was heel wat bemoedigender. Die noemde zo een rijtje namen van mensen die ook in dit dal fanatieke aanhangers waren van wat in feite een afscheidingsbeweging is. Hij zei dat er veel ex-nazi's onder waren en hij wees op de blut und bodenkant van de beweging. Zo was er laatst open en bloot een artikel in de Dolomitenzeitung verschenen, waarin huwelijken tussen Zuidtirolers en echte Italianen werden ontraden als ongewenste bloedmenging. Overigens was de leiding in Innsbruck niet altijd even gelukkig in zijn psychologische aanpak. Dat zij een grote lading afgedragen boerenkleren hadden gestuurd, als hulp aan noodlijdend Süd-Tyrol, had zelfs onder sympatisanten een slechte indruk gemaakt. Het bleek dat die jongen ook over andere dingen, de oorlog, de Joden en dat alles, goed was geïnformeerd, hoewel hij het zelf niet had kunnen meemaken. Ik vroeg hem of hij dat op school had geleerd, in München waar hij eerst met zijn moeder had gewoond, nadat zijn vader was gesneuveld, of hier in het dorp. ‘Nee, nee, zeker niet op school, noch hier, noch in München’, lachte hij. Wat hij wist, had hij allemaal bij stukjes en beetjes verzameld, uit boeken en uit gesprekken met buitenlandse toeristen. Een bescheiden en redelijke jongen was het; gegeven zijn omstandigheden mag het eigenlijk wel een wonder heten dat ze zo nog groeien, daar en in Rusland en zelfs in China naar het schijnt. Misschien is alles nog niet verloren.