Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 5]

Van en over Burger
A.F. Luyendijk

Algemene politieke beschouwingen in ons land zijn niet zo belangrijk als men denkt. Zij zijn een gelegenheid voor de Kamer om scherpe en ook vriendelijke ‘waarheden’ te vertellen zonder dat er grote consequenties aan verbonden zijn. Bij alle andere discussies over wetsontwerpen en begrotingen moet men veel voorzichtiger zijn. Politieke beschouwingen kunnen boeiend zijn, wanneer welsprekendheid en intelligentie de discussie opfleuren, maar meestal zijn zij vlak en spoedig vergeten. Politieke beschouwingen zijn heel zelden in onze parlementaire geschiedenis beslissend geweest voor de positie van een kabinet. In de zeer recente historie is een duidelijk voorbeeld: na de algemene beschouwingen in 1958 waren er geen indicaties voor de kabinetscrisis, die een paar maanden later een einde zou maken aan het kabinet-Drees. Er werden minder prettige dingen verkondigd, maar dat was niet exceptioneel. Dat lag in de politieke situatie besloten, die wat moeilijker was geworden door de raads- en statenverkiezingen in de eerste helft van het jaar, die in een verlies voor de socialisten en grote winst voor de liberalen hadden geresulteerd. Het echte conflict begon op een middag in oktober bij de behandeling van de Wet vervreemding landbouwgronden, een verlengingsontwerp, dat helemaal niet tot de primaire politieke verbeelding sprak en waarvan alleen deskundigen de details begrepen.(De zeer moeilijke wet is wel degelijk belangrijk, èn politiek èn sociaal-economisch. Dat zal over enige tijd weer blijken, wanneer zij opnieuw in de Kamer komt). Bij de algemene beschouwingen was deze wet geen onderwerp van discussie geweest. De belastingmaatregelen van Hofstra, directe oorzaak van de crisis van 1958, waren evenmin object van scherpe discussies geweest. En de woningbouw, die verleden jaar tot de schertscrisis leidde, had men daarover bij de algemene beschouwingen ruzie gemaakt?

Zo heeft men verleden week niet getwist over: de kinderbijslagverzekering, de mammoetwet, de reclametelevisie (ja, terloops), de loonpolitiek, de belastingverlaging. Alle kwesties, die in de loop van het zittingsjaar plotseling van grote politieke betekenis kunnen blijken te zijn. Als men al die onderwerpen buiten zijn conclusies houdt, kan men inderdaad beweren, dat het kabinet- De Quay stevig in het zadel zit. Daar komt nog het fantastische novum bij, dat De Quay zich zo goed heeft ontwikkeld als spreker en vol zelfvertrouwen het beleid heeft verdedigd. We zijn er dus! Het kabinet haalt 1963. Ik heb er geen bezwaar tegen, maar ben nog te sceptisch om het te beamen.

Nieuwe plannen treft men in de verschillende begrotingen vrijwel niet aan. Dat is niet vreemd, want er liggen nog zoveel zaken op afhandeling te wachten, dat respijt noodzakelijk is.

Nieuw en heel belangrijk is natuurlijk het plan-Luns. Ik hoef niet in details te treden van dit plan. Zelfs de grootste tegenstander van dit kabinet zal niet kunnen ontkennen, dat de regering met dit plan een goede beurt heeft gemaakt. Twijfel aan de ‘animus’, die aan het plan ten grondslag ligt, blijft mogelijk, maar het zijn niet per se goede bedoelingen, die tot een aanvaardbaar resultaat in de politiek leiden. Politiek is en blijft machtsstrijd op een zo beschaafd mogelijk niveau.

De socialist Burger twijfelt aan de bedoelingen van de regering, hoewel hij het plan zelf niet slecht vindt. Dat is zijn goed recht. Maar onder de kabinetten-Drees is nooit een plan geschapen en had men alleen maar boze bedoelingen. De breuk met Indonesië dateert uit die tijd (conferentie te Genève). Al heeft minister Luns misschien een persoonlijk aandeel gehad in het ontstaan van het conflict, men kan hem niet blijven beschouwen als de eenzame schuldige, terwijl Drees altijd maar een progressieve legendarische figuur blijft, die niet heeft gefaald. Heeft de socialistische fractie in die periode iets gedaan om zich metterdaad van dat beleid te distantiëren? De tirades van Burger tegen de groep-Rijkens vind ik vreemd, maar interessant was zijn bedekte aanval op Cals. Dat incident is door de meeste bladen gebruikt als ‘topic’ in het debat. Burger, nu eenmaal van nature niet briljant en subtiel, moest retireren voor de scherpe tegenaanval van Cals. Dat was niet leuk, doch in het parlement een vrij normale gebeurtenis. Wat wist Burger echter en waarom heeft hij niet ronduit gezegd, wat hij had ontdekt? Dat hij domweg heeft staan kletsen, geloof ik niet.

Het Parool, sedert een kleine week met een nieuwe hoofdredacteur en een

[p. 6]

nieuwe ‘politieke commentator’ eiste plotseling in een onhandig geschreven artikel het hoofd van Burger als fractieleider van de P.v.d.A. Ik vind dat overdreven en een uiting van redeloze paniek. Burger, met al zijn tekortkomingen en zijn emotionaliteit, zegt weleens vreemde dingen en maakt weleens fouten, maar welke fractieleider doet dat niet? Bruins Slot sloeg bij de crisis van verleden jaar december een slecht figuur, Oud heeft ook vaak in het nauw gezeten. Tilanus heeft geen enkel gezag meer en De Kort zal nu genoeg klappen krijgen tijdens zijn fractievoorzitterschap. Wat men Burger veeleer kan verwijten, is zijn eenzijdig hameren op de tekortkomingen van het kabinet-De Quay, maar dat nutteloze hameren is een gewoonte van alles wat socialistisch is, inclusief Het Parool. Niet Burger heeft gefaald, voorzover men van falen kan spreken, maar de gehele Partij van de Arbeid, die als totaliteit in de oppositie geen houding heeft kunnen vinden.

Wie zou Het Parool dan fractieleider willen maken? Berger soms, omdat hij als technicus bij het kinderbijslagdebat een goede beurt heeft gemaakt? Op grond van één goede beurt is men nog geen voortreffelijke fractievoorzitter. Berger heeft op het congres van de partij een rede uitgesproken vol ouderwets-socialistische opmerkingen (‘auto's met staartvinnen voor de liberalen en Dafjes voor de arbeiders’, het maatschappijbeeld van de V.V.D.!), die in de Kamer nog lachwekkender zouden klinken dan de vergissingen van Burger. Als Het Parool werkelijk in staat is iemand anders op te noemen, die het zware oppositionele leiderschap op zich kan nemen, is de hoofdredacteur geniaal. Deskundigen heeft de socialistische fractie genoeg, maar politici telt zij bitter weinig. Wanneer men Burger kritiseert, moet men de partij kritiseren, wier koers de fractievoorzitter niet alléén bepaalt.

Zo zijn het tenslotte de algemene beschouwingen van Burger en over Burger geworden. Een vertekend beeld. Maar wat wil men? Periodiek moet er iemand worden gekraakt in de politiek, daar is zo een man voor. Anders verliezen de mensen hun belangstelling voor het Binnenhof en moeten zij zich geestelijk verzadigen met de injecties van Sita Posthumus, de moeilijkheden van Van der Putten, vieze haringen, de barricaden van Koekoek, de Brandaris en frauderende procuratiehouders. En hoe zou Wandelganger zijn gemiste vlegeljaren kunnen inhalen in de Volkskrant? Ook dat is een politiek jeugdprobleem, dat men niet moet onderschatten.