Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 15]

Journaal
J.J. Peereboom

‘Nee, het lijkt mij helemaal niet dat ik die dingen veel beter begrijp dan jij. Als het om begrijpen gaat ben je juist heel goed, te oordelen naar wat je tegen die man zelf gezegd hebt; maar als je dan gaat uitleggen wat je eigenlijk vindt word je verschrikkelijk principieel, en dat heeft geen zin. Laat hij gezegd hebben dat hij altijd zo gelukkig was en zo dol op haar. Waarom zou hij er niet genoeg van krijgen om zichzelf dat te horen herhalen, of waarom zou hij niet beseffen dat hij zijn woorden gebruikt had om zijn onbehagen te onderdrukken! Ik weet niet of het zo gegaan is, ik ken hem niet, maar het zou kunnen, en dan was zijn gedrag nog niet idioot of onbetrouwbaar. In ieder geval is het toch duidelijk dat de woorden van de mensen niet alleen gewoon zeggen wat ze bedoelen, maar vaak wat ze ten dele bedoelen, of wat ze zouden willen dat ze bedoelden. Het grappige verschil tussen ons is dat jij altijd vol begrip bent als je tegen de mensen praat, en achteraf allerlei hoge eisen aan ze gaat stellen; en ik eerder andersom.’

Het is niet helemaal onwaar, maar waarom zegt die man het zo vervelend en zit hij er zo lamlendig bij, alsof hij het niet eens de moeite waard vindt om dat meisje aan te kijken terwijl hij haar vertelt hoe ze de dingen moet zien? Dat is juist het type waar ik niet van houd, dat lage met de vlakke bromstemmen. Nu is hij nog pas in de dertig, en je ziet het niet zo; maar over twintig jaar is hij zwaar en rood en poreus geworden, met een sigaretje tussen zijn brede vingers en van die verhalen waarin hijzelf altijd net gelijk krijgt. Je kunt hem al horen herinneringen ophalen aan zijn oude vriend Maartense, nu lid van de Raad van State, en zijn oude vriend Cornelisse, de deken van de orde van advocaten, en zijn oude vriend Adriaanse. Daarbij somber hangende ogen, omdat hij zich toch niet helemaal kan overtuigen van zijn eigen gewichtigheid. Bovendien...

Schei uit, schei uit: het gaat over mezelf, over mij die juist zou willen eindigen als een ragdun, wasbleek heertje met een koele, zachte stem. Het lukt niet, het is al mislukt. Ik trek mij terug, en ga in La Chute zitten lezen.

Als idee lijkt het mij meestal aantrekkelijk, het Brains Trust programma van de BBC-televisie, maar als ik het dan hoor vraag ik mij af waar het iets mee te maken zou kunnen hebben. Lady Jackson, vroeger Barbara Ward, Kenneth Kaunda van Noord-Rhodesië, B.K. Nehroe die op weg is naar Washington als ambassadeur van India, en Paul-Marc Henry, een Fransman van de V.N., leggen uit hoe wij de kansen moeten zien op democratie in de jonge onafhankelijke landen, en of wij nog wel eens een goed woord mogen zeggen voor de werkzaamheid van de oude koloniale régimes. Hersens hebben zij wel, maar nog meer hebben zij fatsoen en goede wil. Wij moeten vooral niet beginnen met kwaad van de mensen te denken, of hun opvattingen te verwerpen; al zeggen zij verschillende dingen, zij hebben misschien toch dezelfde vriendelijke bedoelingen - in ieder geval, als wij dat aannemen is er de beste kans dat alles nog eens prettig terechtkomt. Wat een genoegen dan om te discussiëren!

Van alles wat kreten en beschuldigingen en explosies en bloed is wordt in de studio niets gehoord. Het is een vreemd, proper leven. Lady Jackson is er de koningin, of zij is er een alleraardigste intelligente tante, die mij charmant maar verstandig toespreekt: ‘Je moet niet de poes pijn doen, dat is toch niet leuk voor de poes? Je bent natuurlijk veel sterker, daarom moet je juist aardig zijn tegen hem; je zal zien, dat is voor jezelf ook veel prettiger’.

Zou al die redelijkheid voor volwassenen goed zijn als voorbeeld? Misschien wel, maar niet voor mij. Kalme heldere woorden zijn mooi, maar zij moeten op de een of andere manier herinneren aan het kreunen

[p. 16]

en schreeuwen waaruit zij zijn voortgekomen, en waartoe zij terugkeren. Zodra de onafhankelijkheid van de rede wordt uitgeroepen zijn wij terug bij het obscurantisme.

Zo reden wij een hoek om en een bocht door: toen keken wij uit over de baai van Poole. De Engelse kust is rijk aan verrassingen voor wie grootgebracht is bij de nette gebogen lijn van de Nederlandse, en M.S. moest dadelijk uitstappen om er zich aan te laven, want hij houdt van frisse lucht en mooie natuur. Het was zeven uur, de zon stond al laag en het water was bijna donkerblauw. Links lag de landtong die Sandbanks heet, met huizen en hotels tussen de bomen en de zeilbootjes gemeerd tot ver buiten de kade; rechts was de stad Poole met fabrieksschoorstenen, en dan verder de andere kant van de baai met zijn hoge kust, zichtbaar boven een eiland met donkere naaldbomen op de voorgrond.

Daarbij de rust van het uur wanneer de wind gaat liggen en de mensen eten. Nu gaan wij een aardig eethuisje opzoeken, zei M.S., en wij reden in het rond, Sandbanks op en af, en door naar het oosten waar Bournemouth zonder overgang op Poole aansluit. Dat is dan het treurige van Engeland: nergens zo'n aardig eethuisje. Misschien zijn zij nooit zomaar te vinden. Ook op het vasteland van Europa herinner ik mij honderden kilometers, hongerig afgelegd op zoek naar het onweerstaanbare restaurant; maar in een Engelse kustplaats sterft de goede verwachting eerder af. Pensions en ratelende snackbars en grote fluisterende hotels, dat wel; nergens een poging om de passant te bevestigen in de illusie dat hij een lustoord gevonden heeft.

Tenslotte vonden wij te eten in Southampton, vijftig kilometer verder. Dat is een stad zonder enige andere bekoring in het donker dan het licht van de schepen aan de kade. Het restaurant serveerde een paté in de vorm van de rubberknoppen die voorkomen moeten dat de WC-deur telkens tegen het



fonteintje stoot, en van een verwante elastische stevigheid maar een unieke wrange smaak. Gelukkig zat er tegenover ons een meisje van het type van A.; dat was aardig om naar te kijken, want hoewel A. mij nooit veel deed werd ik ontroerd door haar evenbeeld alsof het aan een zoete intimiteit herinnerde. Dat zijn de streken van het geheugen. Zelfs een paté in knopvorm zal mij over jaren misschien aan het zweven brengen.

Aardige Engelse uitdrukking, a pedestrian style, voor een lelijke onhandige manier van schrijven. Toch heb ik eigenlijk met het beeld niet veel op, want het prijzende tegendeel moet wel zoiets zijn als een wiekende of een zingende of dichterlijke stijl. In het Hollands zou het ook geen afkeurende waarde hebben: een voetgangersstijl, dat lijkt juist wel iets loffelijks, als tegendeel van een fietsersstijl of chauffeursstijl. In het Frans komt het beter uit: un style de piéton, dat is dan ook een onuitstaanbaar woord, piéton, de voetgangers minachtend toegeworpen van de verkeersborden; maar het heeft een associatie met pion, en zou eerder betekenen een zure, frikkerige stijl. Het Engelse woord is niet na te volgen; het dankt zijn betekenis vooral aan zijn onmiskenbaar afkeurende geluid, en heeft ook geen direct tegendeel (of het moest zijn he writes like an angel).

Het beste Nederlandse equivalent van pedestrian lijkt mij tenslotte koekebakker. In die vertaling is dan meteen een heel verschil in nationale habitus ondergebracht, want het Hollandse woord is veel bemoeizuchtiger, aanvalleriger dan het distante Engelse. Zoals V. zei van een Nederlandse schrijver, hij is werkelijk een heel aardige bekwame gewone man, en iedereen valt hem altijd aan! hij wordt steeds maar weer aangevallen! Het herinnerde mij aan een oprichtingsvergadering waar de eerste gereedliggende bijdragen aangekondigd werden: een aanval op D., een aanval op R., en een simultaan-aanval op een hele groep tegelijk. Dan weten ze meteen waar wij staan.