Hollands Weekblad. Jaargang 3

Portret van een blad IX
Sport en Sportwereld
N. Scheepmaker

Een blad dat tussen de dag- en weekbladen een wat tweeslachtige positie inneemt, is Sport en Sportwereld. Het is, volgens alle officiële maatstaven, een weekblad, maar heeft toch het karakter van een dagblad: de nieuwswaarde (de sport van de afgelopen zondag) vormt de grootste aantrekkingskracht en neemt ook de meeste ruimte in beslag.

Er is nog een punt, waardoor Sport en Sportwereld zich onderscheidt van andere kranten. Het is namelijk voor verreweg het grootste deel aangewezen op de straat- resp. sigarenwinkelverkoop, en neemt daardoor een unieke plaats in in de Nederlandse krantenwereld. Huis-aan-huis-bezorging zou niet de moeite lonen bij een blad dat zo verspreid wordt gelezen, en postabonnementen komen doorgaans te laat aan om nog aantrekkelijk te zijn.

Dat een en ander niet ongemerkt voorbijgaat aan de verkooptechniek, is zonder meer duidelijk. Er zijn vier verschillende edities: Zuid, Noord-Oost, Noordholland en Utrecht, en Zuidholland. De totale oplage is ongeveer 100.000. De verkoop nu, is nogal fluctuabel, met dien verstande, dat het totale aantal verkochte exemplaren vrijwel constant blijft. Een probleem is bijvoorbeeld, dat de mijnwerkers om vijf uur 's morgens in de mijnen afdalen. Het is dus zaak in Limburg de krant vóór vijf uur op straat te hebben, want als de (eigen) expeditie maar enkele minuten later komt, scheelt dat duizenden kranten in de verkoop. Een andere moeilijkheid, waarmee normale bladen niet te kampen hebben, is dat de verkoop sterk afhankelijk is van de bereikte resultaten. Nog afgezien van het feit dat onze dagbladen voornamelijk op hun abonnees drijven, is het ondenkbaar dat Het Vrije Volk opeens veel meer kranten zou verkopen na een geslaagde ruimtevlucht van de Amerikanen, terwijl de verkoop van De Waarheid op die dag dan zienderogen achteruit zou gaan. Terwijl omgekeerd, als de Russen... enz. Dit merkwaardige probleem kent Sport en Sportwereld wel. Is op zondag de wedstrijd Ajax-Feijenoord gespeeld en heeft Ajax gewonnen, dan moet men er rekening mee houden dat er in Amsterdam meer kranten verkocht zullen worden dan anders, terwijl de verkoop in Rotterdam onder het gemiddelde zal blijven.

[p. 7]

Sterker nog, als Ajax met 3-1 van DWS wint, zal de totale oplage in Amsterdam geen verschil tonen, maar in Amsterdam Oost, waar Ajax zetelt, zal de verkoop aanzienlijk groter zijn dan in de Spaarndammerbuurt. Deze tendens, dat de verkoop afhankelijk is van de uitslagen, geldt niet alleen voor Amsterdam en Rotterdam, maar voor het gehele land. Daarom worden iedere zondagavond in Delft, waar Sport en Sportwereld gedrukt wordt, de resultaten van de wedstrijden nauwkeurig bestudeerd, om aan de hand daarvan vast te stellen hoeveel kranten er naar Enschede, naar Groningen, naar Limburg, naar Alkmaar of naar Breda zullen worden gestuurd. Opmerkelijk genoeg heeft men daarbij de ervaring dat de Amsterdammers van alle lezers het minst chauvinistisch zijn!

Hoezeer de verkoop afhankelijk is van de uitslag, blijkt vooral ook na een interlandwedstrijd. Zou Nederland na een schitterende wedstrijd met slechts 1-0 verliezen van wereldkampioen Brazilië, dan zou de verkoop desondanks kleiner zijn dan na een in feite onbetekenende overwinning met 7-1 op Luxemburg. Bij wijze van spreken... Daarom gaat men er niet al te gauw (zelfs al te langzaam) toe over een extra editie te vervaardigen na een interlandwedstrijd op woensdag. De kans van een miserabele verkoop na een nederlaag, remt de zin voor avontuur bij de directie.

Het is moeilijk te zeggen waar het precies aan ligt, maar er is in Nederland betrekkelijk weinig belangstelling voor sportkranten. We zijn weliswaar een klein landje (dat mag eindelijk wel eens gezegd worden), en het is dus begrijpelijk dat er voor een sportdagblad geen plaats is, maar één weekblad met nagenoeg geen concurrentie (het officiële orgaan van de KNVB, De Sportkroniek, wordt nauwelijks als zodanig gevoeld) is toch wel erg weinig. Toen Sport in 1945 werd opgericht, bestond het blad Sportwereld al enige maanden. Na een jarenlange concurrentiestrijd werd Sportwereld in 1951 door Sport opgekocht (en opgeslokt), dat sindsdien Sport en Sportwereld heet. In de loop der jaren doken nog wel enkele kleine concurrenten op zoals het Oostelijk Sportblad (dat nu ook in S en S is opgegaan), Marathon (dat in het zuiden en westen voet aan de grond trachtte te krijgen, maar opgekocht werd door Run, dat inmiddels ook de geest heeft gegeven), en tenslotte TOTO, dat op donderdag verscheen, maar na niet al te lange tijd ook de strijd heeft moeten opgeven. TOTO had gehoopt zich op de opengevallen plaats te kunnen nestelen die Sportief had achtergelaten - het rijk geïllustreerde, minder op de actualiteit gerichte en op ‘beter papier’ gedrukte donderdagblad van Sport en Sportwereld. Doordat de trouwe lezerskring van een paar duizend man zich nimmer wenste te verbreden, stierf ook Sportief enkele jaren geleden een mooie dood.

Hoe komt het, dat de belangstelling voor sportbladen zo betrekkelijk gering is? De gedachte, dat de dagbladen na de oorlog meet aandacht aan sport besteden en daardoor de behoefte aan een sportkrant verkleinen, is onjuist. Voor de oorlog werd er meer over sport geschreven dan nu. Er stonden vooral meer beschouwingen in de kranten dan tegenwoordig. Was er op een donderdagavond een belangrijke wielerwedstrijd, dan kreeg men eerst in zijn ochtendblad een voorbeschouwing. Daarna in het ochtendblad van de volgende dag het verslag, en in het vrijdagavondblad de analyse. Men schreef maar aan. Trouwens, wat die belangstelling betreft, juist voor de oorlog leden de schaarse sportbladen (Sport in Beeld, Revue der Sporten) een noodlijdend bestaan, wat van Sport en Sportwereld niet gezegd kan worden. Een oplage van 100.000, met nagenoeg geen concurrentie, is nochtans klein als men beseft, dat Nederland vele honderdduizenden sportbeoefenaren en -liefhebbers telt.

Dat Sport en Sportwereld zich nu al ruim vijftien jaar, en betrekkelijk onbedreigd, heeft weten te handhaven, is vooral te danken aan het stabiele karakter van het blad. Hoewel het de opzienbarendeprimeurs, in duidelijke opmaak, niet versmaadt, neigt de algemene tendens van de krant toch meer naar de degelijkheid van de NRC dan naar de sensationele opgewondenheid van De Telegraaf (wat men, op 't eerste gezicht, bij een sportblad niet zou verwachten). S en S drijft op haar drie kopstukken. De hoofdredacteur, Kick Geudeker, een journalist met het bekende Fingerspitzengefühl, die met zijn wekelijkse hoofdartikel (altijd rechttoe rechtaan, maar plastisch geschreven zodat men iedere keer weer de indruk krijgt met een bijzonder belangrijk probleem geconfronteerd te worden) voor een goed deel het karakter van zijn blad bepaalt. Dan Martin Bremer, technisch hoofdredacteur, maar mede de inhoud bepalend, en er meer dan wie ook voor zorgdragend, dat de degelijke betrouwbaarheid van de krant gehandhaafd blijft. En tenslotte Ir. Aad van Emmenes, wel de grootste voetbalkenner in ons land, die er nu al jarenlang in slaagt een steeds bezonken oordeel te vellen over zoiets opwindends als voetballen en wat daar mee samenhangt. Daarnaast beschikt

[p. 8]

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Sport en Sportwereld over ongeveer zestig correspondenten, voor uitslagen en kleinere verslagen, en over talrijke, meest gespecialiseerde medewerkers, zoals Van Griensven (wielrennen), Hoven (hockey), Muller (zwemmen), Van den Berge (atletiek) en Adriani Engels (sport beoefend aan de Rivièra).

Kenmerkend voor S en S is ook de stijl, waarin zowel de verslagen als de meeste beschouwingen gesteld worden. Na de oorlog is er in Nederland een nieuw sportjargon ontwikkeld, waarbij vooral Jan de Vries van De Volkskrant, en Klaas Peereboom en Ton van Duinhoven (!) van Het Parool de gangmakers waren. De bal werd toen krachtig tegen de wreef gedreven, om pas tegen het net tot stilstand te komen, waarna de spelers met beschaamd gebogen hoofd het veld verlieten... Aan deze rage om over ‘piepers jassen’ i.p.v. over ‘aardappels schillen’ te spreken, heeft Sport en Sportwereld nooit meegedaan. Ook zal men er zelden toe overgaan een scheidsrechter af te breken, zoals dat met zoveel verve door de sportredacteur van het Algemeen Handelsblad gebeurt. De scheidsrechter moet wel abominabel slecht zijn geweest, als er in het verslag van S en S vermeld wordt dat hij zijn dag niet had. Men doet bij Sport en Sport-

[p. 9]

7.

8.

9.

10.

11.

12.

wereld ook niet mee aan de hypocriete gewoonte van de dagbladen, elke onbetaalde reclame te weren. Terwijl alle dagbladen tijdens de Ronde van Nederland (mogelijk gemaakt door enkele firma's, die de ploegen financierden en adopteerden) spraken over ‘de ploeg van Buchly’ of ‘de zwarte rijders’, vermeldde Sport en Sportwereld de officiële namen: de Remington-ploeg, de TeleVizierploeg, etc. Als men van mening is, dat de sport (en, dit tussen haakjes, daarmee de krant) bij het een of ander gebaat is, zal men niet nalaten dat een of andere zijn volle steun te geven. Daarbij worden de lezers bepaald niet naar de mond gepraat. Menig keer werd, tegen de publieke opinie in, aan een standpunt radicaal vastgehouden. Dat was bijvoorbeeld het geval toen gans het land in opstand kwam omdat Rat Verlegh, die het Nederlands Elftal samenstelde, Us Abe uit de ploeg liet, omdat hij er niet in paste. Sport en Sportwereld stelde zich onvoorwaardelijk achter Verlegh, wat vele dreigbrieven ten gevolge had, en bijv. ook een delegatie van Amsterdamse ateliermeisjes van Friese origine, die tussen de middag het redactiebureau bestormde. Een andere affaire, de affaire-Sal, bevestigde Geudekers reputatie een onthuller van justitiële dwalingen te zijn. Als jong ver-

[p. 10]

slaggever toonde hij ver voor de oorlog aan, dat twee van moord verdachten (in de sindsdien beroemd geworden zaak Giessen-Nieuwkerk) al enkele jaren onschuldig gevangen zaten. (Hij heeft overigens nooit een bedankbriefje van ze gehad). Bij de affaire-Sal was de sympathie aanvankelijk voor de ‘handsome’ Joegoslaaf Bobo Sal, die door het vileine Ajax-bestuur zo gemeen behandeld was. Het was een kolfje naar de hand van de Ajacieden Geudeker en Bremer, die week na week met nieuwe onthullingen kwamen in S en S, over vreemde samenkomsten, vervalste dagboeken, enz. enz. De affaire-Sal eindigde met de volledige capitulatie van de KNVB, die het Ajax-bestuur voor het forum van de sportwereld geschorst had, en een over de grens gevluchte Sal, over wiens verdere escapades van tijd tot tijd nog wel eens een triomfantelijk berichtje verschijnt...

Maar het zijn niet alleen affaires, waarvoor S en S zich inzet. Dank zij vooral de druk van S en S werd in Nederland, na de debacle in 1946 in Huddersfield, alom de stopperspil ingevoerd. Men offerde daarvoor zelfs de legendarische sportjournalist Joris van den Bergh op, die tegen de stopperspil was. Voortaan mocht hij alleen nog maar over wielrennen schrijven, al had hij dan ook veel waardevols over voetbal geschreven (‘de snelste man op de middenvoorplaats’ was een van zijn slogans) en als eerste Keesje Rijvers ontdekt, toen deze nog naamloos in het tweede elftal van NAC speelde. Ook heeft S en S de grote stoot gegeven tot het betaalde voetbal, zoals het nu weer aandringt op het volledig professionalisme. De keren dat men zich in de toekomst vergist heeft, zijn zo zeldzaam dat ik ze niet ken. Zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen die er op wijzen dat Sport en Sportwereld, ondanks de rustige, welhaast conservatieve wijze van berichtgeving, in wezen een progressief (sport) blad is, dat tot de best geredigeerde kranten van Nederland behoort. Daardoor, en doordat Sport en Sportwereld er steeds weer blijk van geeft over diepborende inlichtingenbronnen te beschikken, is het een krant waarmee terdege rekening wordt gehouden op de redactiebureaux van de Nederlandse dagbladen.

De tekeningen in dit nummer, ‘Kort gesprek voor J.G.’, zijn van Peter Vos