Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 12]

Romeinse tang
J. Roukens

Omdat hij zijn diensttijd in Noord-Brabant heeft doorgebracht, gaat één van mijn kennissen binnenkort met een katholiek meisje in het huwelijk treden. Dat het gebeuren ging wist ik al lang, maar tot nu toe had ik alleen stilgestaan bij de persoonlijke kwaliteiten van zijn toekomstige vrouw, en het zou mij niet verwonderen als ook hijzelf zich daarmee vooral had beziggehouden. Maar nu de dag gauw daar is, heeft een pastoor hem het formulier voorgelegd, waarin hij belooft zijn nageslacht aan het katholicisme af te staan. Mijn kennis heeft getekend, en is er nogal bedroefd onder. Als ik een god ter beschikking had, zou ik met een kleine variant op een bekend schietgebedje verzoeken: ‘Heer vergeef het hem, hij weet niet wat hij doet’, en dan in één moeite door proberen mij vrij te pleiten van de zonde van een plotseling woekerende haat tegen alles wat zich uitvoeend ambtenaar van het geloof noemt.

De toedracht van zo'n gezagsoverdracht heb ik mij als volgt voorgesteld:

.... een grote geheel kale kamer, slecht verlicht, in het midden een eenvoudig houten tafeltje. Tegenover elkaar op rechte stoelen zitten daaraan mijn kennis en de pastoor, de laatste helemaal in het zwart, om zijn nek nauwelijks zichtbaar het smalle witte boordje. Links en rechts van hen staan twee schijnbaar lege stoelen, waarop zodra de eerste woorden gevallen zijn de schimmen van de schoonouders plaatsnemen. Deze kunnen niets zeggen, maar alles des te beter verstaan. Op tafel liggen verschillende papieren, het bewuste formulier bovenop.

Dan leunt de pastoor achteloos voorover, legt een geopende rechterhand met de palm op het formulier, en vraagt mijn kennis of hij weet wat het huwelijk wel betekent, en welke schat zich aan hem wil toevertrouwen. De schimmen luisteren gretig. ‘Ja natuurlijk’, knikt mijn kennis.

De pastoor houdt een lange monoloog, waarin hij uitlegt dat het huwelijk veel meer betekent dan de meeste mensen denken, en dat men niet in god hoeft te gloven om toch te erkennen, dat de god van de katholieken de wereld en vooral de mensen prachtig geschapen heeft, en, nog belangrijker, steeds blijft herscheppen. Het is te begrijpen dat vele mensen Hem daar dankbaar en een grote eerbied voor verschuldigd zijn. ‘Jawel’; het gaat al wat krampachtiger en mijn kennis kijkt beurtelings de twee schimmen aan.

‘Je houdt toch veel van je toekomstige vrouw’. De schimmen kijken opgewekt, op deze vraag hadden zij gewacht; het is zo'n aardige jongen, en glimlachend horen zij het aan:

‘Natuurlijk, natuurlijk, ik houd ontzettend veel van haar; daarom wil ik met haar trouwen’. Hij weet niet hoe overtuigend het klinkt. Zelf heeft mijn kennis het gevoel of hij het uitpiept, jezus christus wat is het benauwd.

De pastoor vertelt hoe een katholiek liefheeft. Zo kan ook zijn vrouw liefhebben, mits hij.... Mijn kennis heeft al met zijn schoonouders gesproken? Hij weet dus dat eventuele kinderen een katholieke opvoeding moeten krijgen, in verband met het voorgaande is dat heel duidelijk. Kijk hier is een formulier.

Hij heeft met de schoonouders gesproken. Maar zonder handtekening. Toen dacht hij nog niet aan kinderen, hij dacht er over. Nu hij een beslissing voor ze moet nemen heeft hij het gevoel aan ze te moeten denken. Hij wil ze zien, blond of donker, als klein kind, opgroeiend, in een communiepakje, spelend of blèrend, later studerend of misschien als pastoor.... Hij wil ze een hand geven, kietelen; maar zijn voorstellingsvermogen schiet te kort. Zweet breekt hem uit en hij grijpt naar zijn vulpen. Met een losse hand schuift de pastoor het formulier onder zijn bereik. ‘Zo is het goed’, denken de schoonouders, en de geestelijke kan een kleine overwinningsroes nauwelijks onder zijn pij verbergen. Achter hem is een duivel opgedoken, lachend met een rij witte tanden. En terwijl hij weet dat hij niet weet wat hij doet, zet mijn kennis zijn handtekening.

Daarna verlaten de duivel, de pastoor en de schimmen de kamer. Buiten de deur geeft de pastoor de schoonouders een hand, zoals een chirurg de familieleden feliciteert van de zojuist overleden patiënt. De duivel krijgt geen hand en kijkt wat beteuterd; hij voelt zich al weer miskend.

Mijn kennis wacht op de reddende engel, zijn geliefde. Straks nestelt hij zich in haar buik, met welbehagen, en misschien met een vloek in de mond.

[p. 13]

Na een dergelijke schilderachtige voorstelling van zaken past wel een epiloog, juist om de gevoelige lezer te vrijwaren voor de gedachte, dat een en ander door de mogelijk aanwezige pathetiek toch wel de moeite van het in stand houden waard is. Weliswaar heb ik door een beetje psychologisch te doen de verdichting in de hand gewerkt, zoals elke ziel mooier en begrijpelijker wordt als men er meer viezigheid uit opdelft, maar dat doet niets af aan het nuchtere feit, dat het marchanderen met ongeboren kinderen weerzinwekkend is.

Het katholicisme heeft zijn dogma's, een ander zou zeggen beginselen, die allemaal ruiken naar rozenolie, maar bij nadere bestudering gemakkelijk zijn te doorzien als eenvoudige praktische maatregelen. Zo zakelijk, en de geur is zo heilig, dat ik de verhouding van kerk tot mens meestal zie als een van eenzijdige minachting. Mensen zijn nu eenmaal kuddedieren, en om de kudde in de schaduw van de paus te houden, is in de loop van de tijd een vernuftig systeem van psychologische intimidatie uitgedacht. Ketterjacht is dan een voortzetting van de psychiatrie met andere middelen. Waarom zou men daaraan als vader niet-belanghebbende zijn medewerking verlenen?

Nu krijg ik een kwaad geweten. Ik heb enkele mij sympathieke katholieke vrienden, heel normaal en recht door zee volgens de geldige moraal; die zich niet laten verschalken door hun uitdagende carnavalsstemmingen, en bij wie ik in discussies dood loop op een onbrandbare zekerheid die hun opvoeding soms een begerenswaardig goed doet schijnen. Zo zijn niet alle katholieken, vele wel, en het zijn aardige redelijke mensen.

Als ik dan toch wat tegen ze wil aanvoeren, dan is het dit: het zijn goede, maar geen beste vrienden. En waarschijnlijk omdat ik tenslotte altijd uitglijd op die ballon van zekerheid. Omdat wat zij willen weten onderhevig is aan de mode, en elke aanslag op de mode door hen wordt ervaren als een aanslag op hun ziel. Het is misschien terug te brengen tot een verschil in ijdelheid, ik een beetje ijdeler omdat ik meer wil weten, zij wat ijdeler omdat zij beter weten. De katholieken die op twee manieren ijdeler zijn dan ik niet te na gesproken, maar dat zijn er weinig.

En dat zijn zeker niet de beterweters, die in zwarte rok hun probate middelen aan de man brengen, door enkele van mijn kennissen met hun vrouwen te chanteren. Alsof zij met die vrouwen en verhouding hadden.

De lezer die van mening is dat het hier aangesneden ‘probleem’ al zo oud is als Rome en al vele malen is uitgediept, kan ik verzekeren dat Rome nog steeds bestaat en in al die eeuwen nauwelijks aan ouderdom heeft ingeboet. Mijn kennis, die dit misschien leest, druk ik op het hart dat de overeenkomst met bestaande toestanden niet toevallig is, maar dat de personen er buiten kunnen blijven.

En tenslotte, de lezers die menen dat mijn kennis toch net zo goed een andere vrouw had kunnen nemen, kan ik antwoorden dat zij nog kortzichtiger zijn dan zij willen doen voorkomen, omdat zij zich met een - overigens niet gemeend - smoesje afmaken van een instelling, die voor velen nodeloos pijnlijk is. En mocht een enkele het wel menen, dan wens ik hem eenzelfde ervaring toe.

Naschrift: Toen ik dit geschreven had, geraakte ik niet helemaal toevallig met enkele katholieken in gesprek over dit en aanverwante onderwerpen. Het waren lang geen jezuïeten - gelukkig niet voor mij - en daarom had hun verdediging net als mijn aanval het karakter van amateurisme. Natuurlijk namen zij het mij kwalijk niets van het geloof begrepen te hebben, maar omdat ik de juistheid daarvan onmiddellijk toegaf, ging deze vlieger dit maal niet op. Het bezwaar van de katholieke indoctrinatie van de wieg tot later ontzenuwde één van hen met de mededeling dat ook niet-katholieken geïndoctrineerd worden al bij het opzuigen van de eerste moedermelk. Hoewel ik moedermelk liever zie als een middel om de eerste honger te stillen, kan ik niet ontkennen dat ouders een reusachtige invloed hebben op de latere vermogens van hun kinderen. Dat is in veel gevallen spijtig, reden waarom de kerk zich beschouwt als de tweede moeder die de eerste corrigeert. Wel, we hebben ook rijksopvoedingsgestichten, die door rechters worden bevolkt. Maar waar haalt de R.K. kerk het recht vandaan, zich te ontfermen over kinderen die nog op geen enkele wijze konden tonen meer dan hun ouders nodig te hebben.

In ons gesprek kwam ook nog aan de orde, of een katholiek een relatief gemakkelijk (ziele-)leventje heeft. Dat is niet waar natuurlijk, het levensprobleem voor een katholiek is, om katholiek te blijven. Hoewel de diepte van een dergelijk conflict mij natuurlijk ontgaat, zie ik er, van een afstand, toch het belang niet van in. Des te onwezenlijker wordt het, iemand, in casu mijn kennis, een conflict op te dringen, dat het zijne eenvoudig niet kan zijn.