Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 4]

Na Evian
H. van Galen Last

Het is misschien niet verstandig van De Gaulle om de bijeenkomst in Evian op te schorten en daardoor het risico te lopen dat de andere partij weigert om voorlopig nog eens aan tafel plaats te nemen. Want ook voor de Fransen loopt de minst nadelige manier om de situatie in Algerië tenminste iets te normaliseren over een gesprek, gevolgd door een overeenkomst met de F.L.N.

Onverstandig dus misschien, maar niemand kan dit maal ontkennen dat de Franse delegatie redenen te over had om geirriteerd te zijn. ‘Vooral aan Algerijnse kant ontbreekt het vertrouwen, en dat is begrijpelijk na zeven jaar harde oorlog’, schreef de Guardian - een blad dat soms zo veel begrijpt dat het anderhalf jaar geleden nog lyrische stukken van A.J.P. Taylor opnam over de hoge wijsheid van Chamberlain's Münchenpolitiek.

Dat partijen die in een oorlog tegenover elkaar hebben gestaan, weinig vertrouwen in elkaar hebben, hadden we ook zo al begrepen, maar de Guardian - die het opschorten van de conferentie overigens toejuichte als middel om beide partijen tot inkeer te brengen - heeft blijkbaar nog niet kunnen bedenken dat, wanneer men eenmaal is overeengekomen om te onderhandelen, men daarmee te kennen heeft gegeven, nee, niet dat men zijn argwaan thuis zal laten, maar dat men tenminste zal doen alsof men niet meet uitsluitend vanuit die argwaan opereert.

De Algerijnen nu hadden zich aan de vooravond van de conferentie juist nogal wat moeite gegeven om te doen uitkomen dat zij heus niet zo ongenuanceerd achterdochtig waren. Nog voor Kennedy in zijn bekende radio- en t.v.-rede na de terugkeer uit Wenen, De Gaulle de man had genoemd in wie hij persoonlijk het meeste vertrouwen stelde - en hij zei dit, onze kranten hebben nagelaten het op te merken, na zijn ontmoetingen met MacMillan, Adenauer, Soekarno en zelfs onze eigen Luns - had een van de voornaamste Algerijnse delegatieleden, Boumendjel, in een interview aan het Spaanse fascistische blad A.B.C. verklaard niets te verwachten van de Fransen, maar daarentegen volledig overtuigd te zijn van de oprechtheid en goede wil van De Gaulle - en met welke Fransman onderhandelde Boumendjel uiteindelijk?

Men weet dat op de eerste dag van de onderhandelingen (20 mei) de Fransen bekend maakten dat hun troepen geen offensieve acties meer zouden uitvoeren en dat 6000 geinterneerden zouden worden vrijgelaten. Deze maatregelen werden onmiddellijk door de F.L.N. ontvangen met kwalificaties als ‘chantage’ en ‘manoeuvre grossière’. Men kon toen nog denken dat dit de schrikreacties waren van onzekere mensen die al te lang waren gewend om alleen in de tegenstander de duivel te zien, maar toen meer dan drie weken later (13 juni) de vergadering werd verdaagd, was dit Franse gebaar nog volstrekt onbeantwoord gebleven.

Dat het gebaar ook een propaganda-stunt en dus ook, zo men wil, een wapen in de oorlog aan de onderhandelingstafel was, wie zal het ontkennen? Een wapenstilstand, was echter de redenering van de Algerijnse delegatieleider Belkacem Krim op zijn persconferentie van 15 juni, is een tweezijdige overeenkomst en we zijn niet van plan de oorlog te beëindigen vóór een politiek accoord is bereikt. (Hiermee gaf hij meteen te kennen dat de Algerijnen ook een Frans voorstel in plaats van een fait accompli van de hand gewezen zouden hebben). Dat is geen pacifistisch, maar op het eerste gezicht nog wel een aanvaardbaar standpunt voor wie zijn politieke doeleinden hoger stelt dan het verlies van nog wat mensenlevens.

De Algerijnen hadden echter de Franse geste geenszins hoeven beantwoorden met een staakt-het-vuren van hun leger. Zij voeren de oorlog namelijk ook nog door middel van de terroristische actie. Dat de F.L.N. nu tenminste tijdens de onderhandelingen geen poging heeft gedaan om de terroristische acties te beperken is zowel een staaltje van morele onverantwoordelijkheid als van politieke incompetentie. Dit neersteken, -schieten, wurgen of laten ontploffen van volstrekt willekeurige slachtoffers is juist tijdens de conferentie in Evian weer sterk toegenomen. Als men dan bedenkt dat in die periode acht maal zoveel moslims als Europeanen door dit terrorisme werden

[p. 5]

gedood, dan zou men denken dat de F.L.N. alleen al uit zorg voor het volk dat het wil bevrijden, er belang bij had aan tenminste deze oorlogvoering een einde te maken.

Tot nu toe hebben de Algerijnen steeds volgehouden dat de vroegere Franse vredesvoorstellen onaanvaardbaar waren omdat zij neerkwamen op een Frans dictaat, en Melun leek een overtuigende bevestiging van hun visie, maar nu in Evian zijn zij het geweest die onder onderhandelen vooral hebben verstaan dat de tegenpartij begint met zijn volledige capitulatie te erkennen. Wij zijn bereid met Frankrijk regelingen te treffen, maar eerst dient Frankrijk te erkennen dat wij de regering van Algerije en de Sahara zijn, dan pas zullen wij bekend maken welke regelingen getroffen kunnen worden - dat was, in zoveel woorden, het standpunt dat Krim op 15 juni uiteenzette.

Dat Frankrijk de onafhankelijkheid van Algerië en de representativiteit van de Algerijnse regering in Tunis praktisch al had erkend, bewees alleen al het feit van de samenkomst te Evian. Ook deze ‘concessies’ werden alleen met verderstrekkende eisen beantwoord.

Men kan nu zeggen: de Algerijnen hoeven geen concessies te doen. Zij zijn de overwinnaars van deze oorlog. Zij hebben de tijd. Hun zin krijgen zij vroeg of laat toch wel. Tegen dit standpunt is op zichzelf weinig in te brengen. Het is mogelijk dat dit het standpunt van de meerderheid van de Algerijnse regering in Tunis is, en in dat geval zou men dus niet naar Evian zijn gekomen om er werkelijk te onderhandelen.

Dit standpunt echter zou dan geen rekening houden met de werkelijkheid die maakt dat Algerië van Frankrijk afhankelijk is op een wijze zoals geen ander gekoloniseerd gebied ooit van het ‘moederland’ afhankelijk is geweest. Zo liggen namelijk de feiten:

1.

De 400.000 Algerijnen die nu in Frankrijk werken onderhouden ongeveer 1 1/2 miljoen gezins- en familie-leden aan de andere kant van de Middellandse zee. Een breuk met Frankrijk zou dus tot onmiddellijk gevolg hebben dat twee miljoen Algerijnen, meer dan een vijfde van de totale moslimse bevolking, zonder middelen van bestaan zouden zijn in een land dat toch al werkeloosheid kent en bepaald niet rijk aan hulpbronnen is;

2.

In het geval van een breuk zou er voor de moslims ongetwijfeld enige ‘ruimte’ komen door het vertrek van de ongeveer één miljoen Europeanen. Toch zou het vertrek van een tiende deel van zijn tegenwoordige bevolking in economisch opzicht

	voor het land een ramp zijn, ook alweer met als onmiddellijk gevolg de werkeloosheid van tienduizenden moslims die in Algerië in Franse loondienst werken;
3.	Het grootste gedeelte van de Algerijnse export wordt door Frankrijk afgenomen. De olie van de Sahara is duurder dan de olie uit andere gebieden; het is de vraag of een ander land dan Frankrijk bereid zal zijn de gehele produktie van de Sahara af te nemen tegen abnormaal hoge prijzen;
4.	Volgens gegevens van de Verenigde Naties is Frankrijk het land dat naar verhouding het meeste geld besteedt aan steun voor de minder ontwikkelde gebieden. Het grootste deel van deze steun gaat nu naar Algerië. Het lijkt niet waarschijnlijk dat het Algerië zal lukken dezelfde steun van Rusland of van Amerika te krijgen. Geen enkel minder ontwikkeld gebied ontvangt namelijk, naar verhouding, financiële ondersteuning van een dergelijke omvang. En na het einde van de oorlog zal Algerië de eerste jaren toch al hulpbehoevender zijn dan ooit.

Een totale breuk met Algerië kan Frankrijk niet meer verhinderen. Maar van een dergelijke breuk zou alleen Algerië het ‘totale’ slachtoffer worden. En waar het doel van de oorlog volgens de Algerijnse regering is een menswaardig bestaan te verschaffen aan alle Algerijnen, zou een dergelijke breuk voor Algerië veel meer een nederlaag dan een overwinning betekenen. Het is niet aan te nemen dat mensen als Abbas en Krim deze inderdaad niet aangename realiteit uiteindelijk niet onder de ogen zouden durven zien.