Hollands Weekblad. Jaargang 3

Korte commentaren

Opheffing processieverbod?

Het z.g. processieverbod in ons land berust op art. 184 van de grondwet, dat bepaalt dat godsdienstoefeningen buiten gebouwen en besloten plaatsen verboden zijn, waar ze in 1848 niet bij wetten en reglementen waren toegestaan. Het is natuurlijk een nagalm van het tijdens de republiek der zeven verenigde Nederlanden overheersende anti-papisme, dat op zijn beurt weer een (begrijpelijke) reactie was op de tijd der inquisitie en der geloofsvervolging. In de praktijk komt het bierop neer dat openbare processies alleen in de Zuidelijke provincies mogen worden gehouden. Te Geertruidenberg, dat in de tijd van de republiek altijd bij Holland heeft gehoord, schijnt het echter een omstreden zaak te zijn of processies daar in het jaar van de invoering der grondwet bij wetten en reglementen waren toegestaan. Althans, toen in 1957 enige geestelijken het gewaagd hadden daar een processie te organiseren, volgde prompt een aanklacht bij de rechterlijke macht. Na aanvankelijke vrijspraak door de arrondissementsrechtbank te Breda en het gerechtshof te 's-Hertogenbosch kwam de zaak ten slotte voor de Hoge Raad, die haar ter uiteindelijke afdoening verwees naar het Arnhemse gerechtshof. En dit heeft nu onlangs beslist dat art. 184 van de grondwet in strijd is met art. 9 van de Europese

[p. 11]

conventie voor de rechten van de mens, dat ieder het recht en de vrijheid toekent ‘met anderen... in het openbaar... zijn godsdienst (te) belijden door de eredienst’ en dat, daar Nederland in 1954 vrijwillig tot de Europese conventie is toegetreden, haar bepalingen boven die van de grondwet prevaleren. Zodat, indien de Hoge Raad deze uitspraak bijvalt - de N.R.C. verwacht nog een behandeling door de Hoge Raad - hiermee het z.g. processieverbod in Nederland in feite is opgeheven.

Uit een oogpunt van tolerantie is dit natuurlijk alleen maar toe te juichen. Waarom mogen het Leger des Heils en de straatzending wel godsdienstige bijeenkomsten houden aan de openbare weg, waarom mogen er wel politieke optochten en demonstraties worden gehouden, en waarom zou het aan onze rooms-katholieke landgenoten op vele plaatsen verboden zijn hun geloof op straat te brengen? We leven in een vrij land waar ieder vrijelijk van zijn mening en zienswijze mag getuigen, zolang de openbare orde en de openbare zedelijkheid er niet door worden verstoord! Toch gaat het niet helemaal aan r.k. processies met bijeenkomsten van het Leger des Heils e.d. en politieke optochten en demonstraties zonder meer gelijk te stellen. Immers wie er niet mee van doen wil hebben kan er rustig aan voorbijgaan: de straat blijft vrij. Maar bij processies wordt in wezen de openbare weg tot heiligdom verklaard en wordt van andersdenkenden een zo al niet eerbiedige, dan toch minstens niet kwetsende houding verwacht. Wie b.v. in roomse streken, waar iedereen knielt als de processie langs komt, met de hoed op zou blijven staan, loopt grote kans, gelijk ook meermalen is gebeurd, dat hem de hoed van het hoofd geslagen wordt. De bekende r.k. intolerantie - zei niet nog kort geleden de woordvoerder van de K.V.P. in de Heerlense gemeenteraad, bij een afwijzing van het voorstel tot subsidiëring van de humanistische gezinszorg, dat de rooms-katholieken wel voor verdraagzaamheid zijn, maar dat zij zelf de grenzen van die verdraagzaamheid wensen te bepalen? - heeft zonder enige twijfel een grote rol gespeeld bij de aarzeling van vele protestanten om aan de opheffing van het processieverbod mee te werken. En dat ook aan r.k. zijde wel beseft wordt dat hier moeilijkheden liggen en dat men niet maar overal processies kan gaan houden zodra dit wettelijk is toegestaan, blijkt o.a. uit het door mgr. Alfrink op 30 september 1955 te Nijmegen gesproken woord: ‘Wanneer de staat het processieverbod zou opheffen, zouden ongetwijfeld de bisschoppen er weer een invoeren, indien pastoors of het katholieke volk blijk zouden geven in deze geen maat en geen norm te kennen.’

J.v.R.

Rekenen

Een groep Amerikaanse psychiaters en sociologen heeft de aandacht getrokken met de ontdekking, na twaalf jaren studie, dat er in een groep van 1953 mannelijke personen maar 23 normalen voorkwamen. Zij zijn evenwichtig en tevreden, kunnen het goed vinden met hun vrouw en hun baan, gaan niet veel uit en stellen geen hoge eisen aan zichzelf en hun kinderen.

De groep heeft zich blijkbaar laten verleiden om het woord ‘gemiddeld’ te gebruiken voor het type van zijn 23. Dat is natuurlijk volmaakte willekeur, maar zelfs de toepassing van ‘normaal’ is misleidend. De 23 zijn van top tot teen normaal, als de norm is een staat van totaal gemak - een extreme maar niet onzinnige opvatting. Van de resterende 1930 kunnen wij aannemen dat de meerderheid gedeeltelijk normaal is, zoals de concentratiekampcommandant die voorbeeldig vader is, en de rustige kantoorklerk die zijn vrouw slaat. Velen zullen ook wisselend normaal zijn, zoals A. die het gezelschap verbluft met krasse opinies maar zich terugtrekt in het normale als B. binnenkomt, die nog veel krassere opinies heeft. De variaties van deze twee typen alleen al zijn zonder tal; met het isoleren van de 23 is nog niet anders gedaan dan de normaalheid aanwijzen in zijn absolute en minst belangwekkende verschijningsvorm.

Daar is dan twaalf jaar aan gewerkt. Het is jammer, maar hoezeer men zich ook inspant om in te zien dat er toch iets verhelderd wordt van de menselijke natuur met zulke kaartsystemen, en hoe willig men ook is om toe te geven dat de mens zich van het dier onderscheidt door de drang om te weten welk percentage de dingen zijn van elkaar, de lachlust krijgt telkens weer de overhand. Het is pure Molière.

J.J.P.