Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 11]

Brief uit Australië
Een week vol verwarring
P.M. Reinders

De installatie van de Nieuw-Guinearaad is hier in Australië niet ongemerkt voorbijgegaan. Dat was waarschijnlijk de bedoeling ook niet, want er was veel ruchtbaarheid aan gegeven en men had allerlei belangrijke Australische gasten naar Hollandia gehaald, zoals de heer Hasluck die als minister verantwoordelijk is voor Australisch Nieuw-Guinea, en de voorzitter van de Senaat, en ook nog een parlementaire delegatie. Of het echter de bedoeling is geweest, dat er bij deze gelegenheid zoveel stof zou opwaaien dat de Australische pers van ‘een week van verwarring’ sprak, is daarentegen niet erg waarschijnlijk.

Het begon op 5 april, toen verschillende kranten met grote koppen op de voorpagina aankondigden dat Nederland militaire hulp van Australië, Amerika en Engeland verwacht als Indonesië een aanval doet op Nieuw-Guinea. Dat was naar aanleiding van een uitspraak van staatssecretaris Bot in Hollandia aan de vooravond van de opening van de nieuwe Raad. Voor dit soort uitspraken heeft men in Australië nu eenmaal grote belangstelling, en de opinie die de heer Bot hier uitte, kwam - zacht gezegd - als een grote verrassing. De Sydney Morning Herald reageerde er onmiddellijk op met een bijzonder scherp hoofdartikel, getiteld ‘The indiscretion of Dr. Bot’. Er zijn twee mogelijkheden, schreef dit blad: ‘Either Dr. Bot was guilty of a personal indiscretion of the first order, or, on instructions from his Government, he was deliberately seeking to force the Powers concerned to declare their attitudes’. Het laatste wordt als te kras verworpen, en men houdt het erop dat de heer Bot alleen maar erg indiscreet is geweest, zo erg dat het blad zijn uitspraak als ‘inexcusably clumsy’ kwalificeert. De conclusie van het artikel is dat ‘the Australian Government is bound to take the greatest exception to his statement’. Dat zijn harde woorden van een serieuze, allerminst sensationele, allerminst anti-Nederlandse krant. Ondertussen had de heer Bot meteen al laten weten dat hij het niet gezegd had. Hij had gezegd: ‘We do not expect any trouble right now. But if trouble came, you could not expect Holland to handle it alone, could you?’ Verder had hij gezegd dat bij een aanval op Nieuw-Guinea de Verenigde Naties wel in actie zou komen, en dat er in het kader van de V.N. hulp van Amerika, Engeland en Australië te verwachten was. De heer Bot ontkent dus niet dat hij hulp verwacht en zijn precisering maakt in wezen weinig verschil met wat hem eerst in de schoenen geschoven werd. De Australische kranten hebben er zich nu meer dan een week mee beziggehouden wat de heer Bot precies gezegd of bedoeld kan hebben. ‘De twijfel blijft bestaan’ schreef The Herald nadat de heer Bot zijn uitspraak gepreciseerd had, en The Age beklaagde zich over de verwarring die de heer Bot veroorzaakt had, en vroeg aan de Australische regering om op ondubbelzinnige wijze te ontkennen dat er een geheime overeenkomst bestaat, waarbij Australië gehouden is aan Nederland militaire steun te verlenen in het geval van een gewapend conflict met Indonesië. De Australische regering heeft tot nu toe geen gehoor gegeven aan dit verzoek van The Age, noch aan de uitnodiging van de Sydney Morning Herald om tegen de uitlating van de heer Bot te protesteren. In ieder geval niet officieel. Het schijnt dat de heer Hasluck in een telegram aan minister-president Menzies de verwachtingen van de heer Bot geïsoleerd heeft van het officiële Nederlandse standpunt, en ambtenaren in Canberra hebben verklaard dat er geen geheime overeenkomst bestaat. Menzies zelf, die over het algemeen toch niet te verlegen is om een woordje mee te praten, doet er het zwijgen toe.

De houding van de Australische regering in het dispuut tussen Nederland en Indonesië is, zoals men weet, die van de neutraliteit. Australië erkent de Nederlandse souvereiniteit over Nieuw Guinea, maar vermijdt verder alles wat Indonesië zou kunnen prikkelen. Het tracht de vriendschapsbanden te cultiveren door het Colomboplan en wederzijdse bezoeken (Menzies heeft Soekarno enige tijd geleden bezocht en over enkele dagen komt Nasoetion hier), maar tegelijkertijd is het erg bang dat de Indonesiërs op Nieuw-Guinea terecht zullen komen: een verre vriend is beter dan een

[p. 12]

onbetrouwbare buur. De verhouding tussen Australië en Indonesië is er op het ogenblik dus een van een tamelijk gedwongen vriendschap en is lang niet meer wat zij een jaar of vijftien geleden was, toen Australië als goede fee aan de wieg van de Republiek stond. Dat Australië in het geval van een gewapend conflict Nederland actief zal steunen, lijkt me overigens twijfelachtig, ook al zou er een geheime overeenkomst bestaan. Menzies zou er misschien wel voor voelen, maar ik heb het idee dat hij bij zijn eigen ministers en partijgenoten op teveel weerstand zou stuiten. Hij staat niet meer zo sterk als vroeger en vooral sinds hij zelf de portefeuille van Buitenlandse Zaken beheert, is er veel kritiek op hem gekomen, ook uit zijn eigen liberale kamp. Dat is begonnen na zijn botsing met Nehroe in de vergadering van de Verenigde Naties van verleden jaar, en die kritiek is zeer scherp geworden na zijn optreden in de Prime Ministers Conference in London, enkele weken geleden, waarbij hij zich heeft opgeworpen als verdediger van Verwoerd. Dat is hem hier bijzonder kwalijk genomen en heeft zijn positie weinig goed gedaan. Zijn plan om Australië in de Verenigde Naties tegen een veroordeling van de apartheidspolitiek te laten stemmen, heeft hij onder de druk van zijn partij en de pers zelfs moeten laten varen en moeten veranderen in een vòòr stemmen: een voor Menzies zeer ongebruikelijke nederlaag. Hoewel de dagbladpers hier liberaal is, d.w.z. niet-Labour, en in grote trekken de regeringspolitiek steunt, betekent dat niet dat men er geen kritiek op de regering in aantreft. Het tegendeel is waar, vooral Menzies' buitenlandse politiek wordt de laatste tijd van alle kanten onder vuur genomen. The Herald, een blad dat Menzies altijd zeer welgezind was, dringt er nu op aan dat er een afzonderlijke minister van Buitenlandse Zaken benoemd wordt, en wel een die ‘een instinct heeft voor Aziatische reacties op Australische politiek’. Dat is een directe steek op Menzies, die dat instinct mist, zoals hier steeds weer betoogd wordt. Daarbij denkt men ook aan Nieuw-Guinea. In de afgelopen week is het duidelijk geworden dat de hele Australische pers in het geweer springt als er gesuggereerd wordt dat Australië Nederland zal moeten helpen tegen Indonesië.

Er heerst hier dus een stemming van bezorgdheid over wat er te gebeuren staat in Nieuw-Guinea. Zullen de Indonesiërs werkelijk aanvallen? Soekarno heeft Menzies verleden jaar bezworen dat dat nooit zal gebeuren. Verleden week echter citeerden verschillende kranten een rede van de

L' ami du peuple

Indonesische generaal Djatikoesoemo, waarin gezegd werd dat Indonesië klaar stond om in Nieuw-Guinea aan land te gaan. De nieuwe Indonesische ambassadeur in Australië, die in dezelfde week hier aankwam, heeft zich toen gehaast om dat tegen te spreken en te verzekeren dat Indonesië geen oorlog zal beginnen, maar zich alleen zal verdedigen als Nederland het aanvalt. Dat was ook al geen opmerking die geschikt was om de ongerustheid weg te nemen. Misschien zullen we over een dag of tien een duidelijker beeld van de Indonesische plannen hebben, als Nasoetion en Menzies met elkaar gesproken hebben. In deze stemming van bezorgdheid en onzekerheid, ook nog verergerd door de grote verzoening tussen China en Indonesië, kwam de onhandigheid van de heer Bot hard aan. Het was natuurlijk niet de eerste Nieuwguinese onhandigheid. Het is nooit leuk om oude koeien uit de sloot te halen, maar men herinnert zich hier nog heel goed de overdreven publiciteit bij het versterken van het garnizoen op Nieuw-Guinea en de zegetocht van de Karel Doorman. De reacties daarop varieerden hier indertijd van ‘woeful blunder’ tot ‘major diplomatic disaster’,

[p. 13]

zonder dat iemand er een goed woord voor over had. Daarna kwam Prof. de Quay's cocktailparty, ter gelegenheid waarvan The Herald schreef: ‘Now matters have reached a point where it is surely time that Australia decided how much longer she can afford to be associated with Holland's fumbling’. Het wordt ook tijd dat de Nederlandse regering zich bewust wordt dat er een buitenland is dat haar gedragingen volgt en dat genoeg begint te krijgen van al deze onhandigheden.

De uitlating van de heer Bot over militaire hulp aan Nederland was niet alleen onhandig, maar politiek gezien ook erg naief. Die naïviteit sprak al uit het feit dat hij de minimum sterkte van het leger aangaf dat Indonesië nodig zal hebben voor een verovering van Nieuw-Guinea. Die sterkte is 1001 man. De heer Bot heeft namelijk royaal verklaard dat Nederland een invasieleger van 1000 man kan terugslaan, maar een groter niet. Dat is een aardig gebaar van de heer Bot, maar als politieke mededeling is het rijkelijk naief. En denkt de heer Bot nu werkelijk dat als er een invasieleger van meer dan 1000 man op Nieuw-Guinea landt, Amerika, Engeland en Australië in het kader van de Verenigde Naties ten gunste van Nederland zullen interveniëren? Dat is dan een gedachte die thuishoort in de categorie van wensdromen. Op Australië valt immers nauwelijks te rekenen. En op Engeland? De laatste Prime Ministers Conference heeft wel duidelijk laten zien dat Engeland niet van plan is om de Afrikaanse en Aziatische leden van het Britse Gemenebest voor het hoofd te stoten, wat het op hardhandige manier zou doen als het Nederland steunde tegen Indonesië. Het voortbestaan van het Gemenebest is van zulk eminent belang voor Engeland, dat het niet aan te nemen is dat het dit voortbestaan op het spel zal zetten terwille van Nieuw-Guinea. En Amerika? Me dunkt dat Amerika zijn afzijdige houding duidelijk heeft laten blijken door eenvoudig geen gehoor te geven aan de uitnodiging om de installatie van de Nieuw-Guinearaad met zijn aanwezigheid op te luisteren. Door deze houding van Amerika was de heer Bot ‘flabbergasted’, heeft hij gezegd. Flabbergasted of niet, in een conflict met Indonesië zal Nederland waarschijnlijk alleen komen te staan Hoe eerder men dat inziet, hoe beter het is.