Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 8]

Korte commentaren

Sacrale homogeniteit

Overleg in de ministerraad heeft geleid tot een vrij plotselinge wijziging in het woningbouwbeleid van minister Van Aartsen. Het kan namelijk niet anders, of deze minister heeft zijn koers veranderd op wens van een meerderheid van het kabinet, dat met ‘geven en nemen’ de politieke problemen hoopt op te lossen. Het lijkt mij onmogelijk, dat een minister in tien dagen tijds zo radikaal van opvattingen verandert als Van Aartsen. Dat hij de homogeniteit van het kabinet van hogere orde acht dan zijn persoonlijke beleid, kan men hem niet kwalijk nemen. Hij komt met zijn nota tegemoet aan een gedeelte van de wensen van de Kamerfracties, waarop het kabinet steunt. Of hij zijn gezag als beheerder van zo een belangrijk departement daarmee veel goed doet (vooral na zijn onbesuisde optreden van december, toen hij het kabinet liet vallen) is een andere vraag.

Het gezegde van Bismarck, dat politiek de kunst van het mogelijke is, begint dit kabinet langzamerhand tot een karikatuur te maken. Men mag natuurlijk pogingen doen via compromissen de Kamer achter zich te krijgen en ministers, die niet aan hun fracties gebonden zijn, kunnen daarbij tamelijk ver gaan. Maar zo langzamerhand krijg ik toch de indruk, dat de homogeniteit zo sacraal is geworden, dat beginselen voor sommige ministers van geen betekenis meer zijn. Ik heb hier meermalen geklaagd over een zeker verval van het parlement, ik geloof, dat ook de positie van het ministerschap een nadere studie waard is. Het ministerschap wordt langzamerhand niet meer beschouwd als een functie met politieke risico's, doch als een zeer behoorlijke positie met niet-politieke toekomstmogelijkheden. Wanneer men de tabel van de naoorlogse ministeries nagaat, ziet men: 1) dat er een zeer groot aantal vakministers heeft geregeerd, die volstrekt niet uit de politieke sfeer kwamen; 2) dat verreweg de meeste politieke ministers na hun ambtsperiode het Kamerlidmaatschap de rug hebben toegekeerd en een functie in de Raad van State of bij het bedrijfsleven hebben aanvaard of in snel tempo hoogleraar of burgermeester zijn geworden.

Het ministerambt is steeds minder een politiek ambt aan het worden, men krijgt ook de indruk, dat de kabinetten in veel te sterke mate vriendenclubjes aan het worden zijn, waar een genoeglijke tolerante sfeer heerst.

Het is allemaal niet erg, zolang het goed gaat, doch als dit soort kabinetspolitiek leidt tot een mismaakte of vertraagde weggeving, tot maatschappelijke onrust of tot internationale mislukkingen, komt er voor de regeringsfracties in de Kamer een ogenblik, waarop zij er een einde aan moeten maken. Nu de koude oorlog weer verscherpt, moet ons land een resoluut kabinet hebben, dat niet van compromissen, maar van beslissingen leeft.

A.F.L.

Groepsbeleid

Afgaande op het bedrijfsresultaat is de Koninklijke/Shell Groep in 1960 nogal sterk achtergebleven bij de andere grote oliemaatschappijen, die over de hele wereld opereren. Zij zit daarmede in hetzelfde schuitje als British Petroleum, die zelfs in 1960 een geringe absolute achteruitgang vertoonde. Dat deze ontwikkeling zo zou komen, was een paar jaar geleden al te voorzien toen Esso een omvangrijk beroep deed op de kapitaalmarkt en de Royal Dutch een paar maanden later volgde. Dat was naar buiten toen niet meer dan een aanduiding, dat de een wel eens meer bijdehand is dan de ander. In het verslag van de Groep over 1960 is weer zulk een aanduiding te vinden. Na in de voorafgaande jaren uitermate terughoudend gerapporteerd te hebben over de chemische bedrijvigheid bij de Shell is men daarover dit jaar eindelijk iets uitvoeriger. De bijdrage van de chemie tot het geheel blijkt echter niet meer dan 10 pct te zijn, hoewel deze chemische sector in omvang vergeleken kan worden met de grote IG-Farbennachfolger als Hoechst, Bayer en Badische Anilin und Soda. Dat de bijdrage van de chemie aan het geheel dan niet groter is, wordt verklaard door het feit, dat bij de Kon/Shell Groep de belangrijkste investeringen voor chemie nog in aanloop zijn en dat de chemische activiteit de laatste jaren toch met 20 pct per jaar expandeerde. Dat wil in feite niet anders zeggen dan dat men er te laat mee was en dat het onder de huidige omstandigheden een vraag is of de Groep erin zal slagen zich een plaats van betekenis te veroveren, die tevens belangrijk bijdraagt tot de rentabiliteit van het totale in de Groep geïnvesteerde vermogen. Want nog afgezien van de sterke expansie der bestaande chemische industrieën is er bij de kolenchemie een expansie aan de gang, die zijn

[p. 9]

weerga niet heeft; vide Limburg en Ruhrgebied. Hoe groot daar de activiteit is, blijkt op het ogenblik nu bij de Koninklijke nog angstvallig wordt gezwegen over de betekenis van de aardgasvondsten in Noord-Nederland, terwijl een mijnbedrijf al bezig is dat aardgas voor zijn chemische sector in handen te krijgen. Men verschuilt zich achter de NAM, zoals men zich elders achter de MEKOG verschuilt en het is een wet van Meden en Perzen, dat er schuilevinkje wordt gespeeld waar het beleid niet doelbewust is. Men krijgt de indruk, dat de Groep een zekere verjonging nodig heeft, want ook sociaal is men er niet zo exclusief meer; de pensioenen zijn bijna overal goed en de vrije zaterdag is geenszins meer een Shellprivilege; de lonen der middengroepen zijn elders zeker niet minder, zodat daardoor de aanvoer van frisse krachten met nieuwe denkbeelden wordt tegengehouden. Wat de herorientering en verjonging ook remt is de langdurige bezuinigingsgolf. Efficiency moet een mentaliteit zijn.

E.D.

Monetaire samenwerking

In het jaarverslag van De Nederlandsche Bank NV wordt de binnenlandse monetaire politiek terecht overwegend tegen een internationale achtergrond besproken. Herhaaldelijk wijst de president van de centrale bank op de wenselijkheid van meer internationale coöperatie en coördinatie. Zo stelt de nationale bank zich achter het besluit van de Nederlandse regering om de gulden met 5 pct te revalueren omdat het praktisch niet anders meer kon nadat de DM gerevalueerd was. Intussen zou men willen opmerken, dat de kleine landen zoals Nederland een dergelijke internationale samenwerking ook niet te moeilijk moeten maken. Het begint er hard op te lijken, dat Nederland voor zijn grootst mogelijke economische expansie toch nog altijd een veel te grote kapitaalproduktie heeft. Het internationale kapitaalverkeer voor ons land is niettemin nog altijd aan stringente controle onderworpen; men mag niet eens een Duits aandeel in huis hebben. Er is een tegenstelling tussen de toon van de preek en het eigen nationale gedrag, iets waarin wij Nederlanders toch nogal sterk zijn, als het om internationale samenwerking gaat. Als we vanwege de uitvoering van internationale verdragen de invoerrechten aan een kant verlagen, verhogen we tegelijk op dezelfde artikelen de omzetbelasting.

E.D.

Commissie Scholten

Sneller dan men had mogen verwachten is de commissie Radio- en televisiewetgeving benoemd en geinstalleerd. Bij eerste kennisneming van de namen leek de samenstelling van de commissie teleurstellend. De staatssecretaris had in januari een ‘brede’ commissie in het vooruitzicht gesteld; hij presenteerde een commissie, uitsluitend bestaande uit leden van de beide Kamers en van de Radioraad. Terecht dus géén vertegenwoordigers van de omroeporganisaties, maar toch ook geen figuren van buiten de politieke sfeer, lieden van wie een geheel onafhankelijke benadering van de problematiek zou mogen worden verwacht. Een nadere beschouwing leert, dat de samenstelling wellicht toch zo onbevredigend niet is, dat de keuze van politiek acceptabele personen een politiek handige én verstandige zet was. In zijn installatierede heeft de heer Scholten uiting gegeven aan het verlangen der regering, dat de leden van de commissie niet qualitate qua maar als persoon hun mening geven over de te behandelen materie.

Het aantal vraagstukken waaromtrent de regering de commissie om advies heeft gevraagd is beperkt. Gezien de scherpe formulering en de duidelijke toelichting op deze vragen, die merendeels kernvragen zijn, mag echter zeker niet van een beperkte opdracht worden gesproken. Want hoewel is vastgehouden aan de omroeporganisaties als basis van het bestel, zou toch in de beantwoording van de vragen geconcludeerd kunnen worden tot een verschuiving van taak, functie en verantwoordelijkheid van die organisaties. Heel belangrijk is in dit opzicht de tweede vraag, handelend over het naast elkaar bestaan van N.T.S. en N.R.U. en de structuur van deze twee samenwerkingsorganen. De huidige situatie, waarin de N.T.S. een door de Kroon benoemde, onafhankelijke voorzitter en enkele door de minister van O.K. en W. benoemde leden heeft, en het N.R.U.-bestuur bestaat uit representanten van de omroeporganisaties, is onbevredigend - vooral omdat buiten de onafhankelijke voorzitter en leden het N.T.S.-bestuur in samenstelling praktisch overeenkomt met het N.R.U.-bestuur.

In de toelichting op de vragen omtrent de programmacoördinatie wordt vrij duidelijk gesteld, dat men onder programma-coördinatie iets anders verstaat dan de omroeporganisaties. Een dergelijk verschil in opvattingen blijkt ook uit de toelichting op andere vragen.

Onder vraag 7: ‘Vooreerst is het twijfel-

[p. 10]

achtig of het wenselijk is de erkenning en de zendtijdverdeling te baseren op het aantal leden van omroeporganisaties. Voorts rijst het probleem hoe stemmen van bepaalde groeperingen van ons volk, die zich niet tot een omroepvereniging willen formeren zich - wellicht incidenteel - in de radio kunnen laten horen.’

Het is plezierig te constateren, dat de voorzitter van de commissie, prof. mr. L.W.G. Scholten, blijkens twee citaten uit zijn antwoordrede tijdens de installatiebijeenkomst, het standpunt van de regering deelt: ‘wij (hebben) eerst het bestaande te analyseren in hetgeen wezenlijk van betekenis is en hetgeen slechts uitwendige verschijningsvorm is’. ‘Visie en vaart zullen dus hand aan hand moeten gaan, wil het omroepbestel niet verstarren in een gecodificeerd verleden of onbruikbaar zijn voor hetgeen de praktijk eist.’

H.S.