Hollands Weekblad. Jaargang 2

Ernst in de politiek
J. Roukens

Enkele weken voordat de ‘invasie’ op Castro's Cuba plaatsvond, werd daarginds generale repetitie voor leger en militie gehouden, omdat een spoedige invasie werd gevreesd. De nederlandse kranten en nieuwslezers lachten ongelovig, bij voorbaat al, en achteraf toen de landingen op het door Castro veronderstelde tijdstip uitbleven. Kort daarop, en voor ons onverwacht, was die invasie er. Gemakkelijk en graag denk ik terug aan Nederland vlak voor de oorlog, dat op aanraden van een militaire attaché in Berlijn al in november 1939 op de stormram rekende. Na veel uitstel kwam die zes maanden later. Misschien heeft de italiaanse pers al die maanden ook ongelovig gelachen; maar dat weet ik niet, kan ik mij wel voorstellen.

Ander voorbeeldje. Stevenson, Amerika's V.N.-intellectueel, heeft verklaard dat Kennedy de invasie materieel niet, moreel wel steunde. Waar de grens tussen beide ligt, lijkt mij alleen van juridisch belang. Ook zei hij, dat het voor elke realist begrijpelijk moest zijn, dat de Verenigde Staten geen communistisch bolwerk aan zijn grenzen kunnen dulden. Nu is de Bering straat wel de helft zo smal als straat Florida, maar ik geef toe dat dit strategisch geen argument tegen is. Wel ben ik er zeker van, dat Stevenson ten onrechte strategie misbruikt heeft voor de politiek. En wel in de tweede maar meest aannemelijke plaats, omdat hij nu Rusland nooit meer iets kan verwijten in Polen, Hongarije enzovoorts. De eerste reden is een morele, waarvan de consequenties vooral indruk moeten maken op de maagdelijke volken, die nog geen deel hebben aan onze beschaving waarin ethiek en ‘belangen’ naar believen van de hoge heren stuivertje mogen wisselen. Ik dacht namelijk, dat elk volk de maatschappelijke (en politieke) structuur mocht kiezen, die het zelf wenst.

Nog een voorbeeldje. Toen de Cubaanse ambassadeur in Den Haag kort geleden (vlak vóór de invasie) verdween, juichte alles vrijheid blijheid in de couranten. Duidelijker bewijs dat het in Cuba communistisch en mis ging, was nauwelijks te leveren. Ik ben zo vrij deze man corrupt te noemen, omdat hij zijn land op een beslissend moment verzaakte. Als diplomaat zal hij zeker, evenals Castro zelf, zijn inlich-

[p. 6]

tingen gehad hebben omtrent de komende aanval. Hij zal het nuttiger geoordeeld hebben op tijd naar de andere partij te lopen. Ik suggereer, jawel, maar de suggestie dat hij ‘juist op tijd’ heeft ingezien hoe falikant mis de Cubaanse tirannie was, gun ik hem niet, noch de courant.

Bovenstaande notities kunnen al doen vermoeden, dat ik volledig partij kies voor Fidel Castro, en hoop dat hij het invasieleger zonder veel bloedverlies naar Amerika terug zal sturen. (Het is nu 19 april) Deze keuze baseer ik allereerst op de feiten: dat hij het bestaan heeft noodzakelijke hervormingen uit te voeren, in de schaduw van een steeds verontruster Amerika, in een land dat nog wemelde van de parasieten van Batista's dictatuur. Dat de hervormingen te ver gingen, zoals het geliefdste tegenargument meent, zie ik niet in. Als het er om gaat een volk van zoveel miljoen mensen betere levensomstandigheden te bieden, en dit gaat ten koste van enkele tienduizenden gevestigde belangen, dan kies ik voor dat volk. Als Castro daarin verder gaat dan mij lief is - en het is billijk althans te veronderstellen dat dat noodzakelijk was -, dan moet hij dat weten, apert kwaad doet hij er niet mee. En waarom zou hij de suiker niet verkopen, waar die betaald wordt? Wat ik Castro wel kwalijk neem, is dat hij zich zo snel en zwaar bewapend heeft. Helaas valt het nut van die bewapening nog niet te ontkennen.

Maar het belangrijkste motief voor mijn keuze is toch gevoelsmatig. Ik leg mij nogal eens voor de televisie, en (toch nog wel) toevallig was ik daarom ook getuige van een uitzending met tendentieus commentaar over wat in Cuba gedaan en beloofd is. Daarbij trad ook de dictator zelf op, in een (sympathiek) vraaggesprek. Het wás een openbaring. Deze man had niets onmenselijks; hij was zenuwachtig (maar niet gek), bescheiden en angstig, maar ook pretentieus in zoverre hij meende het goede te doen. Maar bovenal, levend en bezield, een man die zijn volk ongetwijfeld lief heeft. Ik moest (inderdaad) aan Christus denken, en aan Multatuli, als koning van Insulinde. Van deze identificatie, die voor mij reëler was dan welke quasi-verstandelijke herkenning dan ook, doe ik geen duimbreed afstand meer.

Mijn gevoelens werden nog versterkt, doordat na Castro een meisje in beeld kwam, kort geleden uit Cuba gevlucht omdat, hoe is het mogelijk, haar vroegere held te ver was gegaan. Haar mond vertoonde de typische wraaktrek van de slavenhoudster, die men even tevoren haar slaven had afgenomen. Cynisch, hard, niet voor rede vatbaar, een paratroeper in het vrouwelijke. In elk fascistisch land had zij het goed gedaan, in Nederland doet zij het ook. Zij sprak klare taal, belangentaal, en zij was zeer knap van uiterlijk.

Ik begrijp niet dat zo weinig nederlanders deze dingen zien. Ik begrijp niet dat zij zich blind willen staren op de 600 door Castro terechtgestelden, die tijdens Batista's regiem duizenden niet schuldige mensen in de dood hebben gejaagd. Dat zij zich blind staren op een voor velen inhoudsloos begrip ‘communisme’, als er sprake is van een volksrevolutie die met een systeem in de grond niets te maken heeft.

Ik geloof dat de west-europese volken zich schuldig voelen niet al lang afgerekend te hebben met de dictatuur der belangengroepen, en dat zij daarom elk volk haten, dat daartoe nog wel in staat is. Wij benijden de volken waar de belangenstructuur nog niet zo in de maatschappij is vastgeroest, waar de grootfabrikanten nog niet kunnen wijzen op de beschaving die zij gebracht hebben. Waar nog geen sociale en economische wetenschappen bestaan, die de zogenaamd vrije dan wel semi-geleide economie een tintje van wetenschappelijke eeuwigheid geven. Waar tenslotte degeen die een brevet van de universiteit krijgt, tenminste nog de illusie kan hebben dat hij gestudeerd

[p. 7]

heeft voor een wijder belang dan de expansie van Philips of een beter pensioen.

Dat gevoel doelloos te bungelen aan een stellage van oud roest, wat veel jonge mensen noopt het Leidseplein op te trekken, en veel ouderen zich hardnekkig aan het roest vast te klampen, mondt uit in een niet geïnteresseerd zijn voor wat er werkelijk in de wereld buiten onze hofjes voorvalt, de ene partij omdat zij het te druk heeft met de ontvluchting, de andere omdat.... vul maar in. De wijde groep daarnaast, die van de intellectuelen (ook vaak door belangetjes geabsorbeerd) vult de tijd met het wikkend afwegen van relatieve waarheden, zonder dat zij de doorbraak waagt naar waarheden die dierbaar zijn, en die te ernstig zijn om gerelativeerd te worden. Ik bedoel daarmee dat de joden ons te dierbaar zijn om over de schuld van Eichmann überhaupt te discussiëren. Dat de liefde van Fidel Castro voor zijn volk mij te dierbaar is, dan dat ik om zijn communisme zou treuren. Dat het geluk van de mensen te gering is, om het ongeluk een goed hart toe te dragen. Als ik lees hoe communisme en kapitalisme Laos als slagveld voor hun systemen gebruiken, dan haat ik beide partijen; en elk artikel over de strijd daarginds zou moeten beginnen met die zin: ‘Ik walg van beide partijen’. Waarna heel wat stukjes ongeschreven kunnen blijven.

Terugkerend naar Cuba: deze invasie was één van de zenuwtrekken, die zoals het communisme zo terecht propageert, de ineenstorting van het vigerend kapitalisme aankondigen. Het moest altijd verkeerd voor Amerika aflopen. En niet omdat de gemoedstoestand van de Cubanen onjuist was beoordeeld, maar omdat de werkelijke zelfbeschikking van het Cubaanse volk model staat voor zeg de helft van de wereld. Rusland fungeerde daarbij als de knuppel, die de oude bazen op een afstand moest houden. En wéér heeft men alleen de knuppel willen zien om blind te kunnen zijn voor wat werkelijk aan de gang was.

Wie meelij heeft met het Westen, omdat dit voor de zoveelste keer sympathie heeft verloren, terwijl het toch ook zoveel goeds inhoudt, heeft het mis. Want dit voorbijzien van de werkelijkheid is geen onkunde, maar een gebrek aan ernst, de ernst die nodig is om het bloedvergieten te voorkomen dat nu heeft plaatsgehad. Het willens en wetens negeren van goed en kwaad, en het in de plaats daarvan denken in systemen (kapitalisme en communisme of eventueel omgekeerd) met bijhorende machtssymbolen, ik meen dat dat kenmerken zijn van een fascistoïde natuur. De ernst die men van Kennedy verwachtte - wat jammer dat het alleen op hem geschoven moet worden -, blijkt niet meer dan die waarmee een kip haar gouden eieren bebroedt. Het is geen ernst, en hij kan alleen maar kakelen omdat in de hof een Rus triomfantelijk broedt op een jong.

Baron Arnim von Schoneisen

Elk land dat politiek voert als spel of als koehandel, komt tot kinderachtige inconsequenties, als in het begin van dit artikel aangehaald. De Sowjet-Unie doet dat niet, of in mindere mate. Eén sympathieke kant van het communisme is daarom, dat het ernstig rekening houdt met de tendens van de maatschappelijke ontwikkeling. Ik meen dat veel volken hun vrijheid daaraan te danken hebben.

De tekeningen in dit nummer (‘Triple Alliantie’) zijn van Slachters Keesje