Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 8]

Korte commentaren

Verzwakte greep

De uitslag van de verkiezingen in België heeft een anti-clericaal tintje doordat het verlies terecht kwam bij de officiëel gesanctioneerde en geappreciëerde katholieke partij. Hierin komt tot uiting het verzet tegen de geconcentreerde financiële macht der holdings, waarop van kerkelijke zijde te weinig kritiek is geweest en tevens komt tot uiting enig verzet tegen het beleid in de Kongo, waar ‘de zwarten’ de missionarissen uit de hand liepen, doch waarvan de kerkelijke kringen de portée nog steeds niet helemaal snapten, zodat er geen verzet was tegen het conspireren in Katanga. De vlucht uit de officiële katholieke politiek heeft vooral geleid tot steun aan de oppositionele splinterpartijen wat Vlaanderen betreft. In Wallonië was te verwachten, dat zeer linkse socialisten wel in de subtiele communistische propaganda zouden vliegen; vandaar enige incidentele winst, die echter voor de communisten niet de betekenis heeft, die zij eraan proberen toe te schrijven. De verslagenheid op maandagmorgen in het r.k. kamp heeft tot op dit moment nog niet geleid tot de voor de hand liggende conclusie, dat na de Walen nu ook de brave trouwe Vlaamse zonen der Moederkerk kritisch zijn geworden. Behalve op hun ‘eeuwig loon’ gokken zij nu op wat meer welvaart voor zichzelf en op een wat wijzer buitenlandse politiek. Deze keer profiteerden nog de splinterpartijen ener kwade oppositie, die binnen het kerkelijk gareel bleef. Maar als de socialisten hun gebleken positie goed weten te benutten, gaat België een toekomst van progressiever economische politiek tegemoet.

E.D.

Socialistische zelfstandigheid

Toen Voskuil op het socialistische congres afscheid nam als hoofdredacteur van Het Vrije Volk, werd hij gekenschetst als de meest zelfstandige hoofdredacteur in Nederland. In de sfeer van een congres en dan nog wel bij een kleine plechtigheid klinkt zo een bewering heel mooi, in werkelijkheid is zij natuurlijk niet juist. Zeker, Voskuil zal zich bij zijn redactionele beleid en ook bij zijn politieke commentaren niets hebben laten dicteren door zijn directie of zijn partij. Maar die zelfstandigheid is niet zo uitzonderlijk in Nederland, er zijn meer hoofdredacteuren, die zich niet laten beïnvloeden door een directie of een partij, die zelfs nog verder gaan dan Voskuil ooit kon.

Als Voskuil tot de conclusie was gekomen dat de P.v.d.A. een volkomen verkeerde politiek bedreef en dat het kabinet-De Quay voortreffelijk werk leverde, zou hij dat niet in Het Vrije Volk hebben kunnen schrijven. Dat zou onmogelijk zijn geweest. Menig hoofdredacteur in de ‘burgerlijke pers’ (Berger gebruikte deze ouderwetse term op het congres) bezit wel de vrijheid om een politieke mening neer te schrijven, die lijnrecht in strijd is met de mening van zijn directie of commissarissen. Voskuil heeft ongetwijfeld alle invloeden op zijn krant geweerd, maar zijn zelfstandigheid had grenzen, die voor een aantal (niet alle!) burgerlijke hoofdredacteuren ruimer liggen.

Hoe trouwens sommige socialisten over de zelfstandigheid van een hoofdredacteur denken, bleek bij de discussie over de eenzijdige atoomontwapening. Het kamerlid Fedde Schurer verzette zich tegen de resolutie over het buitenlandse beleid en adviseerde het congres deze resolutie niet te aanvaarden. Fedde Schurer is hoofdredacteur van De Friese Koerier en deze bijkomstigheid was voor Ruygers aanleiding tot een aanval: ‘Als Schurer in zijn krant een hoofdartikel schrijft vóór de eenzijdige atoomontwapening, schaadt hij de duidelijkheid van de partij’. Het was geen directe, maar een zijdelingse aanval op Schurers journalistieke zelfstandigheid. Schurer kreeg geen gelegenheid om te protesteren tegen deze hoogst bedenkelijke uitlating van Ruygers. Het was jammer, want dan hadden wij misschien een vruchtbare discussie over de werkelijke zelfstandigheid van een socialistische hoofdredacteur kunnen aanhoren.

A.F.L.

Stom

Ware de film nu nog stom, dan zou Nederland een vooraanstaande plaats in de filmwereld innemen. Niet voor niets behoren de Nederlandse documentaristen tot de beste ter wereld; het gesproken woord ontbreekt in documentaires, en muziek maken kunnen we wel. Het noodlot heeft echter gewild, dat er tegenwoordig gesproken moet worden in films, en dat doet de Nederlandse speelfilms de das om. Zoals iedereen heeft kunnen constateren, kunnen wij Nederlanders niet ‘filmisch’, dat wil zeggen ‘gewoon’ praten als er mensen of camera's naar ons kijken. Kees Brusse is zo'n unieke uitzondering, dat hij altijd als enig voorbeeld gebruikt wordt als men over ‘understatement’ of ‘gewoon

[p. 9]

praten’ spreekt. Onlangs is Het Mes in de roulatie gebracht. Het is de beste Nederlandse film die ooit gemaakt werd, daar is iedereen het over eens. Het zou zelfs een heel beste film zijn geweest, met slechts enkele vergeeflijke ontleningen (het eindeloos voorthollende jongetje uit Truffauds Les quatre cents coups, dat het citaat nabijkomt) als er niet in gesproken had moeten worden. Hoe zou het toch komen, dat de Nederlandse filmers altijd met het geluid overhoop liggen, terwijl zij toch over een van 's werelds beste geluidsfabrieken beschikken: Philips? De inzet van de film is meteen al raak. We staan aan het begin van een soort oprijlaan en zien heel in de verte enige kleine figuurtjes bewegen rond een auto, die voor het bordes van een herenhuis staat geparkeerd. Hoewel ons gezichtsvermogen scherper is dan ons gehoor, kunnen wij wel verstaan wat de figuurtjes zeggen, zonder dat wij hen echter kunnen herkennen. De eerste woorden waren nog niet verklonken of je wist: één van die schimmige figuurtjes moet Magda Janssens zijn! Ir. van Emmenes zou zeggen, dat onze geluidstechnici geen ‘maatgevoel’ hebben. Dat werd ook halverwege de film nog eens bewezen, toen het jongetje een steen in een vijvertje wierp dat een meter of tien verderop lag. De plons die wij, op de plaats van het jongetje staand, te horen kregen was zo duidelijk, dat ik de opnamescène volledig voor mij zag: terwijl de camera's snorden, gooide de jongen de steen in de richting, waar een geluidstechnicus aan de rand van de vijver met een microfoonhengel naar het plonsgeluid zat te vissen. De scène moest vier keer worden overgespeeld, omdat de steen drie keer niet binnen een straal van één meter van de microfoon in het water plonste. En dan de stemmen. Jarenlang heb ik gehoopt, dat het niet een euvel was van de Nederlandse film alleen, maar dat ook de Engelse, Amerikaanse, Duitse en Franse films er aan leden. Dat wij de lichte onnatuurlijkheid van het spreken daarin niet opmerkten, kwam dan omdat wij, met onze HBS-diploma's, die talen toch onvoldoende kenden om elke onnatuurlijke nuance erin aan te voelen. Het feit dat je aardig de weg kunt wijzen aan een buitenlander hoeft nog niet te betekenen, dat je elke verkeerd getimede aarzeling, elke minimale afwijking van de normale spreektaal in het Frans, Duits of Engels zou opmerken. Misschien geldt dat ook voor buitenlanders die Nederlandse films zien, hoopte ik. Dezer dagen ontmoette ik echter een Zuidslavische, die een jaar in Nederland woont en even goed Nederlands spreekt als de gemiddelde Nederlandse intellectueel Frans, Duits of Engels. Zij had Het Mes gezien, en beklaagde zich over het onnatuurlijke spreken van de spelers. Dus toch!

N.S.

A.

In Elsevier's Weekblad wordt de televisierubriek verzorgd door ene A. wiens volledige naam het woord ‘arsenicum’ nabij schijnt te komen. Gezegd moet worden, dat hij een meester is in het uitbuiten van alle zwakke plekken. Is er een zwak programmaonderdeel, dan zal hij niet nalaten daar trionfantelijk over te schrijven, en is er in de afgelopen week een goed programma te betreuren geweest, dan weet hij altijd wel een beurs plekje te ontdekken dat hij dan net zolang uit de gave appel wegsnijdt tot er niet veel meer dan het klokkehuis overblijft. De Jantjes echter, van Bep Nooij en haar volkstheater, vond hij plotseling machtig mooi, daarmee een typisch voorbeeld leverend van dat merkwaardige minderwaardigheidsgevoel waaraan elke intellectueel lijdt, die plotseling geconfronteerd wordt met ‘het eerlijke volkssentiment’. Criticus A. ging zelfs zover, het spel van de volksen ten voorbeeld te stellen aan onze ‘serieuze’ televisie- en toneelspelers.. ‘De moeheid in een bootje roeit langs geweldige steden die drijven ieder een eiland langs de kunst van het gefantazeerde intellect’, om met Hans Lodeizen te spreken. Wat het er mee te maken heeft weet ik niet; noem het inspiratie mijnerzijds, het heeft er misschien mee te maken. De valsheid van zo'n standpunt als A. inneemt is namelijk zonneklaar. Ik geef graag toe, dat De Jantjes me meegevallen is op het scherm, en dat ik er met belangstelling naar heb zitten kijken, maar het is natuurlijk onzinnig om het het ‘serieuze toneel’ ten voorbeeld te stellen. Willy Ruys zou in dit gezelschap, als De Mop of Ome Gerrit, wie weet als Mooie Leendert, een formidabele figuur zijn die zelfs Beppy Nooij van de planken speelt, maar betekent dit ook, dat we Willy Ruys aan onze ‘serieuze artiesten’ ten voorbeeld moeten stellen? De plotseling zo milde, ja enthousiaste recensie van A. is alleen maar een uiting van vals opportunisme, van ongebreideld snobisme en vooral ook van onmacht ‘het eerlijke volkssentiment’ op zijn juiste waarde te schatten.

N.S.