overtuigen. Het beeld, dat men met een tele-lens krijgt, heeft echter een ernstige tekortkoming, namelijk dat het perspectief vals is.
Op dat socialistische congres bleek weer, dat de Partij van de Arbeid zich nog zo jeugdig voelt, dat zij haar eigen betekenis als iets absoluuts ziet. Aan de betrekkelijkheid van die betekenis is zij nog niet toe, ondanks de electorale achteruitgang. Altijd maar weer hoor je, dat de socialist betere bedoelingen heeft dan een ander, dat de tegenstanders daarom minder betrouwbaar zijn in de politiek. ‘Wij zijn geen socialisten vanwege ons superieur toekomstbeeld, wij zijn socialisten vanwege onze betere motieven’, zei Berger. Deze enorme partij met haar grote administratieve apparaat, haar omroep, haar pers, haar technische hulpmiddelen en haar steeds weer onbetwistbare wetenschappelijke deskundigheid zoekt haar kracht steeds weer in de politieke moraal en de roeping. Die moraal en die roeping kunnen binnen de partij élan geven, in de praktische politiek zijn zij weinig effectief.
Oud is ook niet afkerig van het gebruik van de politieke tele-lens, vooral niet als hij de fouten van de socialisten wil presenteren. Zijn roeping is het antisocialisme, waarmee hij eveneens het nodige élan weet te verwekken. Met het woord ‘rood’ kan men golven van hysterie opwekken in zekere politieke en vooral apolitieke liberale kringen. Hatelijkheden op Burger bijvoorbeeld leveren altijd een daverend applaus op, veel daverender dan toen (vroeger natuurlijk) de KVP er van langs kreeg. Die KVP vinden een heleboel liberalen trouwens wel mooi tegenwoordig. Een Tweede-Kamerlid van de VVD heeft in Rotterdam gezegd, dat de KVP veel meer naar zijn partij toegroeide dan naar de socialisten. En een commentator in een liberaal dagblad schreef verleden week, dat de liberale beginselen toch dichter lagen bij de confessionele beginselen dan bij die van de socialisten. De beide heren vergissen zich: samenwerking in een kabinet zegt niets omtrent verwantschap of beginselen, zij is in
een parlementaire democratie een kwestie van opportuniteit en die opportuniteit kan in zeer korte tijd plaats maken voor een heel andere opportuniteit.
Beginselen? Neem de kinderbijslag, qua beginsel staan de socialisten in dit opzicht veel dichter bij de rooms-katholieken dan de liberalen, het is straks zelfs mogelijk, dat daardoor een rooms-rood kabinet (met of zonder aanhang) ontstaat. En het openbare onderwijs, waarover Oud verkwikkend hartig sprak op de partijvergadering, is het beginsel daarvan in vertrouwde handen bij de KVP? Nee, zelfs op dat gebied staan de socialisten sedert de doorbraak dichter bij de
KVP. En het vrije omroepbestel, waaraan toch ook een volkomen liberaal beginsel ten grondslag ligt? Met die weeïge hoofdknikjes naar de confessionelen tast een zeker soort VVD'ers het zelfbewustzijn van de liberalen aan. Antisocialisme is geen beginsel. Iedereen die overtuigd is van de kwalijkheid van het socialisme, mag dat heel duidelijk zeggen, maar dan liefst een beetje verstandig zonder bij andere tegenstanders in het gevlei te willen komen. En dan is er nog meer geestelijke bagage nodig om zichzelf als een rasechte liberaal te beschouwen.
Dat Romme weg is uit de politiek, kon je heel goed merken op de Partijraad van de KVP. Hoewel het zaaltje in het Jaarbeursrestaurant propvol zat, was er een leegte. De aartsvaderlijke figuur van Romme, die een geweldige invloed op zijn gehoor had en die alleen al door zijn aanwezigheid voor het decorum zorgde, die op de mensen achter de bestuurstafel zijn gezag overdroeg en die al te opgewonden geesten met fijne ironie tot rust wist te brengen, ontbrak bijna voelbaar. Van Doorn, de voorzitter, en Andriessen, de
Auteursrechtelijk beschermd