Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 12]

Korte commentaren

Verslag 1960 - I

De Hoge Autoriteit van de EGKS heeft verslag uitgebracht over de toestand van de Gemeenschap in 1960. Haar regarderen twee industrietakken, die een zeer verschillende ontwikkeling laten zien. Bij de kolen is het in 1960 enorm meegevallen; er is maar 1 mln ton minder geproduceerd dan in 1959, hetgeen in verband met de vraag wil zeggen, dat het maar goed was, dat er wat voorraden lagen uit voorafgaande jaren, anders waren er geen kolen genoeg geweest. Bij staal ging het prachtig. De produktie steeg met plm 20 pct en werd goed verkocht. De totale industrieproduktie in de zes landen van de Gemeenschap steeg met 12 pct. Bij een werkelijk gedifferentiëerde loonpolitiek zou dit moeten betekenen, dat het werken in de staalindustrie aanzienlijk beter betaald zou worden dan in andere industrieën, maar in werkelijkheid is het verschil gering. Het gestegen inkomen der ondernemingen wordt onevenredig meer gebruikt voor investeringen dan voor lonen, hetgeen een der meest verwaarloosde oorzaken van het onvoldoende arbeidsaanbod is.

E.D.

Verslag 1960 - II

Volgens het Centraal Economisch Plan 1961 steeg in Nederland in 1960 de industriële produktie met 13 pct, dus sterker (zie hierboven) dan in de landen van de EEG als geheel, waar het maar 12 pct was. Hoewel de produktiviteit in de bedrijvensector met 6 tot 7 pct steeg, steeg het looninkomen in het nationaal produkt slechts 3 pct, doch als directe loonstijging toch nog 8½ pct. Van die 8½ pct zat 2,4 pct in de huurverhoging, terwijl prijsstijgingen voor consumptieve diensten en de elementaire kosten van het levensonderhoud nog iets afknabbelden van de reële stijging. Toch werd van een totaal beschikbaar inkomen van 29,2 miljard slechts 24,0 miljard geconsumeerd, ofwel 82 pct (in 1959 83 pct). Als we dus toch zo hard sparen, hebben we feitelijk geen behoefte aan stijging van het werknemersaandeel in het nationale inkomen; dat aandeel was in 1960 bijna 67 pct. In de meeste na-oorlogse jaren is dat aandeel nogal wat hoger geweest.

E.D.

1961

Voor 1961 en eigenlijk zelfs voor 1962 verwacht het Centrale Planbureau niet, dat de op handen zijnde belastingverlaging het economisch evenwicht zal verstoren. Los van de prognoses van het Planbureau kan men op zijn vingers uitrekenen, dat de belastingverlaging een rem zal worden voor looncorrecties van enige betekenis in relatie tot het stijgende nationale produkt en inkomen. Ook voor de dividendontvangers wijst er op het ogenblik nog totaal niets op, dat hun aandeel in het stijgende nationale inkomen mee zal stijgen; van de tot dusverre over 1960 aangekondigde dividenden was meer dan 90 pct niet hoger dan verleden jaar. Er is dus ondanks de volledige werkgelegenheid en de daaruit resulterende opwaartse druk op de lonen iets met de verdeling van het nationale inkomen niet in orde. De meest voor de hand liggende correctie zou een algemene prijsdaling zijn. Wie daaraan gelooft, begrijpt er natuurlijk niet veel van. Wat óók voor de hand ligt is de conclusie, dat de historisch wel enigszins verklaarbare achterstand van de looninkomens in Nederland bij die uit de omliggende industrielanden in 1961 niet zal verminderen.

E.D.

Televisienota

Over de ‘haalbaarheid’ van de televisienota wil ik het hier niet hebben. Zij hangt af van de vraag, of de Kamerleden werkelijk bereid zijn de problematiek - en daarmee tevens de eigen aard van het medium televisie - onafhankelijk te benaderen. Daarvoor zullen zij zich ruimer moeten oriënteren dan op de in de nota verstrekte gegevens alleen. Zij zullen er verstandig aan doen, zich voor enige tijd te distanciëren van de Hilversumse lobby (voor zover zij daar zelf al niet toe behoren). Hoe moeilijk dit velen van hen, die alleen van haar deskundige voorlichting verwachten, ook moge vallen.

Ondanks haar beperkte omvang is de nota een kloek stuk. Er zitten natuurlijk wat gladde kantjes aan. Dit mocht van staatslieden die weten dat zij met rationele argumenten alleen niet kunnen overtuigen wordenverwacht. De principiële lijnen worden echter duidelijk uitgezet. De regering aanvaardt, dat het alleenrecht om zendconcessies te verlenen, haar een zekere verantwoordelijkheid oplegt ten aanzien van het niveau der programma's. Zij erkent het monopolistisch karakter van de televisie, waardoor het recht van vrije meningsuiting een iets andere interpretatie vergt dan die volgens de

[p. 13]

letter van grondwet en conventie van Rome.

Daarom zijn de garanties die zij van de aspirant-concessionaris eist volkomen verantwoord: erkenning van een door de Kroon benoemde programmaraad, die als onafhankelijk orgaan reële preventieve en repressieve bevoegdheden krijgt (Geen censuur; wél het recht algemene richtlijnen te geven, bepaalde programma's te wraken of te verwachten dat de frequentie ervan vermindert); erkenning van een eveneens door de Kroon benoemde reclameraad (ter controle van de naleving van een te redigeren reclamecode, waarbij in grote lijnen de voor het dagbladbedrijf geldende advertentiecode zal worden gevolgd); samenwerking met N.T.S. en omroeporganisaties ten aanzien van de programmacoördinatie, het overnemen van Eurovisieprogramma's, de vaststelling van lonen en honoraria van artiesten en technische medewerkers, de vertegenwoordiging van de Nederlandse televisie als geheel in internationale organisaties.

Het punt van de coördinatie - in de Britse televisiewet van 1954 verwaarloosd - is heel belangrijk, omdat alleen hierdoor kan worden waargemaakt, dat instelling van een tweede televisieprogramma een keuzemogelijkheid schept. Het is overigens een van de vele punten uit deze beleidsnota, die nadere uitwerking vergt. Dit lijkt een mooie taak voor de nog te benoemen bevredigingscommissie onder voorzitterschap van prof. Scholten. Met de vorming van een toporgaan met coördinerende taak zal niet kunnen worden volstaan. Er is meer nodig om tot twee duidelijk geprofileerde, alternatieve keuzemogelijkheden biedende, programma's te komen. Ik durf te denken aan bijvoorbeeld een wisselend gebruik van de zendernetten of het inbrengen door de organisaties van bepaalde uitzendingen in elkanders programma's. N.T.S. en omroepverenigingen hebben al laten weten, dat samenwerking een illusie is omdat de twee programma's uit verschillende bronnen worden gefinancierd. Alsof dit een geldig argument zou zijn.

Beschouwt men televisiereclame als economisch noodzakelijk en erkent men, dat de opbrengst van deze reclame primair ten goede moet komen aan het programma, dan kan men moeilijk volhouden dat voor het exploiteren dier reclame slechts bestaande belangenorganisaties als de omroepverenigingen in aanmerking mogen komen. Zeker niet, nu deze omroeporganisaties zo eerlijk zijn te verklaren, dat hun inkomsten uit de kijkgelden ruimschoots voldoende zijn voor studiobouw en voor verzorging van eventueel twee televisieprogramma's.

Men kan er zich over verbazen, dat zo welvarende organisaties tot dusver niet zijn gekomen tot een behoorlijke opleiding van medewerkers, niet tot programmaresearch, niet tot financiering van een wetenschappelijke verantwoord onderzoek naar luister- en kijkgewoonten. Dat de concessionaris voor een tweede programma een deel van zijn winst - eventuele winst, zou ik voorlopig willen stellen - beschikbaar moet stellen voor dergelijke noodzakelijke activiteiten is billijk. Dat de huidige omroeporganisaties die zich met betrekking tot de televisie geheel uit gemeenschapsgelden bedruipen een dergelijke verplichting nooit is opgelegd, is verwonderlijk.

Ik hoop, dat de Kamerleden zich niet gebonden zullen achten door verplichtingen jegens geestverwante omroepverenigingen, wier voortbestaan door aanvaarding van de in de nota geformuleerde principes beslist niet in gevaar zal worden gebracht. Aan deze verenigingen is zelfs, wel heel voorbarig, een derde televisieprogramma beloofd.

H.S.

Goeie ouwe tijd

Enkele industriëlen in Twente zijn niet erg ingenomen met de arbeidstijdverkorting en willen die verkorting ‘inhalen’ door bepaalde maatregelen, bijvoorbeeld: de arbeiders moeten minder naar de w.c., moeten staande hun brood eten, de ondernemingsraden moeten dan niet meer door de week, maar zaterdags vergaderen. Het is duidelijk, dat deze reactie op de arbeidstijdverkorting niet het gevolg is van een rationeel onderzoek naar efficiencyverbetering. Het is een reactie, die herinnert aan de ‘goeie, ouwe tijd’ van de klassestrijd, die niet het minst in datzelfde Twente werd gevoerd. De tijd, dat de arbeiders, die nogal actief waren geweest bij een staking, op een zwarte lijst kwamen te staan en geen werk meer konden krijgen in hun woonplaats.

De mentaliteit van deze Twentse werkgevers wil ik signaleren, niet omdat zij de mentaliteit van een meerderheid is en ook niet, omdat zij moreel te veroordelen is, maar omdat zij besmettend kan werken en ver buiten Twente explosieve situaties kan scheppen. Een klein geschil kan de rancunes met volle kracht doen ontsnappen. Van zulke situaties zullen niet de werknemers de dupe worden, maar de moderne werkgevers, die geen last hebben van ressentiment en niet piekeren over represailletjes tegen sociale veranderingen, waarmee zij het in hun hart misschien niet helemaal eens zijn.

[p. 14]

Het is in de laatste anderhalf jaar duidelijk gebleken, dat de mogelijkheid van arbeidsonrust in ons land groter is dan men in de tijd van geleide loonpolitiek had durven denken. De differentiatie, zeker zoals die zich nu zwaar en dogmatisch voltrekt, eist een grote beheersing van emoties en overgeleverde sentimenten, bij werkgevers èn werknemers. Zeker als men de communisten met hun wilde acties niet in de kaart wil spelen.

De plagerijtjes van een aantal Twentse werkgevers zijn een miskenning van de werkelijkheid en van de verantwoordelijkheid. Dit kennelijke heimwee naar de ‘goeie, ouwe tijd’ doet een beetje macaber aan.

A.F.L.

Prange

Het heeft weinig zin zich af te vragen of het te danken is aan de ‘actie’, die enige tijd geleden tegen Prange als alleenheerser bij Het Parool gevoerd is, of domweg aan Pranges eigen onlustgevoelens bij het aanschouwen van de moderne, overal weer opduikende non-figuratieve kunst, een feit is, dat sinds enige tijd Freek van den Berg als kunstcriticus aan Prange is toegevoegd. Het schijnt in de bedoeling te liggen, dat Prange de grotere manifestaties en de kunstuitgaven voor zijn rekening blijft nemen, terwijl Van den Berg de galerijtjes en kleinere tentoonstellingen afloopt. Zoals bekend, wat hij tot voor kort kunstcriticus van Het Vrije Volk. Er schijnt vrij veel animo te zijn geweest voor het vervullen van deze ‘abstracte’ post bij Het Parool. Dat uiteindelijk Freek van den Berg is uitverkoren, schenkt voldoening Hij is weliswaar geen Draufgänger, maar draagt de kunst in het algemeen een warm hart toe. Dat betekent dus, dat ook de non-figuratieve kunst, die zo lang bij Het Parool in het verdomhoekje heeft gezeten, voortaan aan bod zal komen. Weliswaar was zijn debuut aan de voorzichtige kant, alsof men tussen de regels door lezen kon: ‘Big Brother is watching me’, maar gaandeweg zal dat wel beter worden. In ieder geval is de mooie tijd, waarin Prange koppensnellend door de jungle holde, achtervolgd door non-figuren die hem met vingers trillend van verontwaardiging nawezen, voorlopig voorbij. Er is geen reden meer voor verontwaardiging. Niemand zal er Prange meer boos om aan kijken als hij doorgaat met onthoofden, want altijd is daar Freek van den Berg bij de hand, als een doekje voor het bloeden.

N.S.