Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 10]

Het eiland zonder vrees
E. Damen

Dit gaat over Amsterdam. Ik heb alles bij de hand. Om te beginnen het lawaai. Het is wel nuttig zich dat eens bewust te zijn. Boven mij is het journaal van de t.v. zó hard bezig, dat ik het woord voor woord kan volgen.

Naast mij stofzuigt de buurman-kapper zijn salon, waarbij hij natuurlijk de radio heel hard moet hebben. Achter de tuin is een school, die in de avonduren wordt beschikbaar gesteld voor sociale doeleinden. Dat betekent, dat op kosten van de gemeenschap de hele nacht het licht brandt, maar dat maakt geen lawaai. Het betekent ook dat er van 8 tot half 10 gymnastiek wordt gedaan door dames met begeleiding van een valse piano, die eentonig en weinig artistiek wordt bespeeld. Op straat rangeren de auto's van de tegenover liggende confectiefabriek; radio's en machines wedijveren in geluidsterkte.

Binnenshuis is het geenszins stiller. De t.v. is niet aan vanwege de herrie van boven, maar de radio wèl vanwege een teenager-programma en in een andere kamer staat de platenspeler in het teken van de vlotte muziek van deze tijd. De meisjes, die de jongens mee naar binnen hebben gebracht of gelokt zijn verkouden of nerveus, want de w.c. wordt doorlopend doorgetrokken. Uit de keuken klinkt het geluid van de haastige zaterdagavondvaat, aangelengd met een licht-pk-motor van de koelkast. Ten slotte zijn er de menselijke geluiden van de kleine ruzies, de felle scheldwoorden van 15- tegen 20-jarigen, milde hysterie, flirt, aankomende liefde, uitsloverij of goede vriendschap. Het



enige dat er niet is, is sabelgekletter, maar het oorlogstuig is wel in de vestibule en aan de kapstok in de hal hangt een luchtmachtveldmuts boven een marineduffeltje. Alles bijeen een lawaaierig huis vol jonge mensen tijdens de recreatie-uren.

Als ze straks niet massaal weggaan, zullen ze nog later de meisjes wel moeten wegbrengen, wat mij geld zal kosten, hoewel ze in de loop der tijden wel ervaren hebben, dat er op basis van een journalistensalaris zaterdagavonds niet zo bar veel te versieren valt. Dit huis is in veel opzichten representatief voor de stad. De meeste inwoners zijn jong en nog niet helemaal ‘af’. Ze zijn druk en vol lawaai. Ze hebben het niet breed, maar ze zijn vol plezier en optimisme. De toekomst is wellicht wat problematisch, maar ze leven. Ze leven zonder vrees en ze zijn niet al te eenzaam. Amsterdam is een eiland zonder vrees in een doorgaans tamelijk vreesachtig land.

Is dit land vreesachtig? Kent U Arnhem? Den Haag? Roermond? Winschoten? Men kent er talloze vrezen. Af en toe, met de zwenkingen van de politiek, vreest men voor eigen leven en anderer welzijn op wat langer termijn. Zouden de Russen komen? Gooien ze de bom? Meestal vreest men op kórter termijn, vooral in die kleine burgerlijke provincieplaatsen, waar het maatschappelijk aanzien van tien gulden meer of minder afhangt. Men heeft een bepaalde maatschappelijke status en die is labiel. Een ondoordachte opmerking van een vrouw, een brutale bek van een kind, het gepasseerd worden bij de promoties, het niet vervangen van de tweede secretaresse (Den Haag), het te vroeg vernieuwen van de banden op de nette Taunus of het te weinig (doen) wassen van de DS (Laren), de manier van fietsen van een dochter en de manier van inkopen van drank zijn gevaren, die iemand voortdurend bedreigen. Maar niet in Amsterdam.

Amsterdam is een jeugdige, levendige, realistische stad, vooral nu de plechtstatige cultuurmaatschappijen zijn uitgerangeerd. In het Amsterdamse bedrijfsleven is het instituut van de ‘Vorzimmer’, de afschermende secretaresse, het minst tot ontwikke-

[p. 11]

ling is gekomen. In Amsterdam zijn dan ook industrie en handel de middelen van bestaan, niet de administratie en de organisaties. Als overal elders wordt door de organisatie van deze samenleving in Amsterdam een massa onproduktief werk gedaan. Men doet het met een zucht en een glimlach omdat het nu eenmaal niet anders kan, maar men maakt de complicatie en de omslachtigheid niet tot doel, tot existentie. Het ‘kantoor’ is in Amsterdam een instrument gebleven.

Amsterdam kreeg eens het wat onduidelijke predicatencomplex ‘Vastberaden, heldhaftig en barmhartig’. Het was in zoverre vastberaden, dat het Amsterdamse volk (wat is dat? Nog geen 30 pct van de bevolking is in de stad zelf geboren) in massa een duidelijke hekel aan de vrijheidsbeknotting demonstreerde. Het is niet barmhartig in die zin, dat het rekening houdt met zijn levende medemens; wel collecteert het voor de dode, helpt het de onder de wielen gekomene. Juist is de eigenschap van de heldhaftigheid. Het is heldhaftig in Amsterdam te durven wonen. Niet omdat men er moeite zou hebben zichzelf te zijn. Dat kán er. Maar omdat het een vermoeiend leven is.

Naarmate de mensen toenemen in aantal en dichter bij elkaar zijn gevestigd, wordt het aantal aanrakingspunten groter volgens een meetkundige reeks indien de mensen volgens een rekenkundige reeks toenemen, zeggen de sociologen. Er zijn één miljoen mensen in Amsterdam; zelfbewuste karakters van grote onverschilligheid, voor zichzelf en voor anderen. Vandaar de uittocht. Naar Gooi en Kennemerland. Het aantal mensen met inkomens boven f 25.000 in Amsterdam is op de totale bevolking te verwaarlozen.

Er is in Amsterdam geen burgerlijkheid, wel Nederlanderschap; bewust, ruw, intelligent, goedhartig, werkzaam, sober en vriendschappelijk Nederlanders-onder-elkaar-zijn.

Er zijn er die vinden, dat Amsterdam ‘niet genoeg doet’. De Amsterdamse vervoersautoriteiten moesten eens een rapport publiceren over de verkeers- en vervoersbehoeften. Zij tekenden een kaartje van Amsterdam en projecteerden daarop het Parijse métronet op een aangepaste schaal. Wie het mopje ervan snapt, begrijpt iets van de ziel van Amsterdam. Maar wie de stedebouwkundige oplossing van het uitbreidingsprobleem in Slotermeer, Geuzeveld, en Osdorp goed heeft bekeken en daarbij de vervoersoplossingen met snelbussen heeft geprobeerd, haalt over de Rotterdamse métrodrukte en over de Haagse ‘agglomeratie’ zijn schouders op.

Men heeft in Amsterdam een parkeer- en verkeersprobleem. Maar in de avondspits van 17 uur rijd ik de 3800 meter van het Centraal Station naar mijn huis in Zuid, dwars door de binnenstad, vrijwel altijd binnen zeven minuten, voorbij 3 of 4 verkeersagenten en 13 stoplichten, waarvan er vijf door t.v. en mobilofoon worden geregeld. Dat is dan nog niet zo slecht opgelost, zou ik zeggen.

Financiëel komt de stad tekort. Maar bedrijfseconomisch bezien moet dit tekort



worden gesteld tegenover de investeringen, die inherent zijn aan een industriegebied, dat niet - als Rotterdam bijv. - vrijwel onbeperkte uitbreidingsmogelijkheden en bovendien weinig diversiteit heeft. Men zou eens vergelijkingen moeten opstellen van de Amsterdamse ‘omzet’ en de ‘rentabiliteit’ met die van de telefoondienst voor Amsterdam alléén in relatie tot het Amsterdamse aandeel in het nationale brutoprodukt. Dan komt er bijna automatisch een correctiecoëfficiënt uit de bus voor de rijksverplichting (ten onrechte ‘rijksbijdrage’ geheten op grond van de verouderde en nu nòg niet goed gerevideerde wet op de financiële verhouding) t.o.v. Amsterdam. Bij de PTT weten ze beter wat ze economisch aan Amsterdam hebben dan in ‘Den Haag’, maar de PTT is een onderneming en geen politiek lichaam. Zelfs de Ned. Spoorwegen - anders toch waarlijk geen wonder van service en vooruitstrevendheid - weten wat Amsterdam voorstelt; het spoorboekje getuigt van een goed gevoel voor wáár een dienstregeling moet beginnen en het aantal verkochte kaartjes bevestigt zulks.

Men moet evenwel niet alles uit een economisch vaatje willen tappen. De ‘Bezige Bij’ (ook zo'n typisch Amsterdams instituut) heeft verleden jaar een boekje uitgegeven onder redactie van Bas Roodnat. Het heette Amsterdam is een beetje gek. Daar staat veel in, waar ik vandaag niet aan toekwam.