Hollands Weekblad. Jaargang 2

De kranten en de beeldende kunst
N. Scheepmaker

Nederland is het land van de beeldende kunst. Komen we in verre streken, dan weten de inwoners ons daar met trots te vertellen, dat Rembrandt onze grootste schilder, en Brussel onze hoofdstad is. Op muzikaal gebied zijn we daarentegen een beetje achterlijk, althans wat de scheppende arbeid betreft. Ook onze literatuur is, terecht of ten onrechte, niet zo bekend dat het de harten van vele buitenlanders beroert, en hetzelfde moet helaas gezegd worden an onze filmproducten, voor zover dat niet de documentaires zijn. Om terug te komen op ons uitgangspunt: Nederland is dus een land, dat het wat zijn kunst betreft voornamelijk van zijn beeldende kunstenaars moet hebben. Gezegd dient te worden, dat dit hier en daar wel degelijk wordt ingezien. De voorzieningen, die aan nagenoeg alle schilders ten grondslag worden gelegd, zijn weliswaar niet briljant, maar overtreffen toch verre de schaarse voorzieningen die ten behoeve van bijv. de literatoren zijn getroffen. In vergelijking echter met de subsidies die worden uitgetrokken t.b.v. toneelspelers en orkestmusici, valt de ondersteuning van de beeldende kunstenaars weer in het niet. M.a.w. de beeldende kunstenaars kunnen hier en daar een helpend handje best gebruiken.

Wat zien we nu gebeuren in onze krantenwereld? Elke zaterdag worden in elke krant alle nieuwe films - slecht of goed, miserabel of subliem - besproken. Na iedere première van een toneelstuk, krijgen de lezers spoorslags de recensie te lezen, waarnaar zij zich richten kunnen en die hun aandacht op het stuk vestigt. Hebben de acteurs en actrices behoefte aan die vlotte bediening? Moreel waarschijnlijk wel, financieel echter in geen enkel opzicht. Zij hebben vaste en zéér behoorlijke salarissen, en hun gezelschap zal heus niet uiteen vallen als een toneelstuk een flop blijkt te zijn; daar zorgen de subsidies wel voor. Een schilder echter moet voor drie weken expositieruimte een bedrag neertellen van driehonderd tot zeshonderd gulden, of anders zo'n dertig procent afstaan van zijn verkoop tijdens de expositie. Er zou, menselijk zowel als kunstzinnig gesproken, alle reden toe bestaan, als de kunstredacties van de kranten de individuele beeldende kunstenaars, die werkelijk afhankelijk zijn van hun verkoop, zouden steunen. Niet door een grootscheepse reclamecampagne, of door schitterende recensies die nergens op slaan, nee, domweg door een tijdige recensie, hetzij goed, hetzij slecht. De beeldende kunstenaar mag verlangen (zeker in een picturaal land als Nederland) dat zijn belangen door de kunstredacties even redelijk behartigd worden als die van de bioscoopexploitanten en de toneeldirecties. Het is echter schering en inslag, dat een recensie van een tentoonstelling weken na de opening geplaatst wordt, of op den duur

[p. 9]

zelfs komt te vervallen. Wegens plaatsgebrek, zoals dat dan heet, in werkelijkheid echter omdat het gemakkelijker is een individueel en weinig in de melk te brokken hebbend schildert je opzij te schuiven, dan een adverterend bioscoopconcern of een dito schouwburgdirectie. Toevallig heb ik deze gang van zaken de laatste maanden twee maal van nabij meegemaakt. De eerste keer bij een Amerikaanse ‘action-painter’ (zwaar abstract dus), de tweede keer bij een Joegoslavische edelsmid-beeldhouwer. De Amerikaan, die al twee tentoonstellingen in Parijs, één in Londen en verschillende in Amerika op zijn naam had staan, kreeg in Amsterdam zegge en schrijve nul recensies, hoewel twee recensenten bij hun blad een (positieve) kritiek hadden ingezonden. Geen wonder dus, dat het bezoek beneden peil bleef en de schilder niets verkocht. De Joegoslaaf kreeg louter prijzende recensies, waarin de woorden ‘subliem’, ‘gaaf’, ‘verbijstrend schoon’ en ‘vakmanschap’ niet van de lucht waren. De eerste recensie kreeg hij in het Utrechts Nieuwsblad; maar dat zette, wat het bezoekersaantal betreft, niet veel zoden aan de dijk, want de expositie was in De Drie Hendricken in Amsterdam. Daarna schreef de Schiedamse Courant, al even lovend, maar ook dat deed de bezoekers niet toevloeien. Pas veertien dagen na de opening, dus een week voor sluiting van de tentoonstelling, verscheen de eerste recensie in een Amsterdamse krant: het Algemeen Handelsblad, om precies te zijn. Het Vrije Volk volgde kort daarop, in gezelschap van De Tijd/Maasbode en de Volkskrant. De tentoonstelling had toen nog maar enkele dagen voor de boeg, zodat besloten werd de tentoonstelling vijf dagen te verlengen. Er werden in het geheel zeven werken verkocht (een hoog aantal voor smeedwerk), waarvan vijf na de lovende recensies. Toen de tentoonstelling na bijna een maand gesloten werd, was er door bladen als Het Parool, Trouw, De Waarheid, De Telegraaf en Het Nieuws van de Dag, om alleen de Amsterdamse kranten te noemen, geen woord aandacht aan besteed. Het betrof hier dus buitenlandse kunstenaars, zult u opmerken, maar nog afgezien van het feit dat ook zij voor dezelfde onkosten staan: de klacht van te late recensies of helemaal geen recensies wordt ook bij de Nederlandse kunstenaars gehoord. Op zo december bijvoorbeeld, werden in De Volkskrant zes tentoonstellingen besproken, die resp. duurden tot 22, 25, 31, 31, 24 en 23 december. Op 16 december werden in Het Parool exposities besproken, die duurden tot 21, 24, 23, 24, 31 en 22 december. Dit zijn slechts voorbeelden, die met ettelijke vermeerderd kunnen worden.

Wat dit de kunstenaars, en de galerij, scheelt aan bezoekers en ook aan kopers, kan men zich indenken. Er wordt door de Nederlandse particulieren te weinig kunst aangekocht, is onlangs in een officieel rapport verklaard, dat in extenso door de kranten besproken werd. Als deze kranten werkelijk van mening zijn dat dat te betreuren is, dienen zij ook hùn steentje bij te dragen, niet door aankoop, niet door onwerkelijk goede recensies, maar door hun plicht te doen en aan de beeldende kunst de (zorgvuldige) aandacht te besteden, die ook aan het toneel, de film en de muziek wordt gegeven.