Hollands Weekblad. Jaargang 2

Antwoord op Drions raisons
J.F. Glastra van Loon

Drion stelt, dat de overheveling van een deel van de leden der confessionele partijen naar de P.v.d.A. de linkervleugels van de eerstnoemde partijen ‘een veel sterker positie’ heeft gegeven dan deze anders zouden hebben gehad. Het kan zijn, dat hij gelijk heeft. In ieder geval is hierdoor niet de ondoelmatig geachte machtengroepering langs levensbeschouwelijke lijnen opgeheven. Die is integendeel méé naar de P.v.d.A. overgeheveld, zodat we haar nu zelfs tweemaal hebben: éénmaal tussen diverse partijen en nog eens binnen de P.v.d.A. zelf. Heeft deze hiermee niet het paard van Troje binnengehaald? Afgezien daarvan, waren die groepen die we met een vereenvoudigend woord ‘links-confessioneel’ noemen niet in allerlei niet onder één noemer te brengen opzichten toch nog zo ‘rechts’, dat hun aanwezigheid in de P.v.d.A. een afbrokkeling van de linkerflank van die partij ten gevolge heeft gehad? Misschien leidt ook dit tot een versterking van de positie van één of van alle linkervleugels, maar dat we op die manier een zuiverder of doelmatiger machtengroepering zouden hebben gekregen, is mij niet geheel duidelijk. Men kan zich bovendien afvragen of al die aderlatingen niet behalve een versterkend ook een verzwakkend effect hebben gehad op de linkervleugels der diverse donors. Is het b.v. niet denkbaar, dat de confessionele partijen na de oorlog een sterkere ontwikkeling naar links zouden hebben doorgemaakt, indien een aantal politici niet trek- en zuigkracht van buiten, maar stuwkracht binnen die partijen in die richting hadden uitgeoefend? Zouden die partijen onder die omstandigheden niet hechter, ‘betrouwbaardere’ regeringspartners voor de P.v.d.A. hebben kunnen zijn dan zij nu waren?

Dat de P.v.d.A. een aantal zeer bekwame ministers heeft voortgebracht, lijkt mij onbetwistbaar. Ik kan mij echter onder hen slechts één herinneren, die van ‘links-confessionele’ zijde stamde: Van der Leeuw. Juist van zijn werk is in de handen van zijn opvolgers weinig in stand gebleven. Zó groot was die zuigkracht naar links toch blijkbaar niet. Dat het kabinet Drees nu juist door de bekwaamheid van zijn (P.v.d.A.) ministers zou hebben geïrriteerd, is een gedachte met een romantisch vleugje...

De hoofdstellingen van mijn betoog waren: (I) rationalisten hebben geen oog voor het feit, dat de politieke eenheid van een natie afhangt van compromissen op punten, waar de leden van die natie in diepgaand van elkaar gescheiden groepen uiteenvallen. Die compromissen vormen mee de basis, waarop het binnen die politieke eenheid mogelijk is tot zakelijke beslissingen te komen (over andere kwesties). (II) Zo'n compromis is voor ons, niet van vandaag of gisteren, naar levensbeschouwingen gesplitste, verzuilde volk tot stand gekomen in het samenspel tussen confessionele en niet-confessionele partijen. Onze natie is een politieke eenheid, niet zozeer van individuen, evenmin van provincies, maar bovenal van levensbeschouwelijke groepen.

Het marxistische socialisme heeft die eenheid willen doorbreken om de onder het regiem van die eenheid bestaande tegenstelling tussen een bezittende en in haar bezit beschermde en een over niets dan arbeidsvermogen beschikkende en daarin niet beschermde klasse op te heffen. Dat streven is in die vorm evenmin een bestanddeel van de doelstelling der P.v.d.A., als de klassetegenstelling in die vorm in ons land nog bestaat. Het doel, sociale gerechtigheid, wordt nu

[p. 9]

met andere middelen en in andere vormen nagestreefd. Ook in de confessionele partijen zijn de denkbeelden op dit punt geëvolueerd. Dat neemt niet weg, dat de vraag, waarin sociale gerechtigheid bestaat en naar welke maatstaf zij moet worden bepaald, vanuit een confessioneel standpunt een andere inhoud heeft dan vanuit een modern socialistisch.

Het feit, dat de marxistische ‘antithese’ uit het politieke krachtenveld is verdwenen, mag vanuit socialistisch gezichtspunt betekenen, dat nu geen zakelijke, althans geen politiek relevante verschillen nog socialisten van links-confessionelen scheiden, het is een typisch rationalistisch onvermogen zich in een ander standpunt te verplaatsen, als men



meent dat dit nu ook vanuit een confessioneel standpunt gezien zo moet zijn. Op een aantal punten zal men ongetwijfeld tot verregaande overeenstemming kunnen komen, bij de nadere uitwerking en toepassing van het overeengekomene zal echter veelal blijken, dat de grens tussen relevant en irrelevant, belangrijk en onbelangrijk voor de één anders ligt dan voor de ander, omdat die punten door de één in een ander verband worden geplaatst dan door de ander.

Het is dit onvermogen om te zien, dat voor de beslissing van politieke problemen niet alleen een rationeel, maar ook een confessioneel bepaald verband relevant en zelfs doorslaggevend kan zijn, het onvermogen daardoor ook om de eigen vormen van on-

[p. 10]

verdraagzaamheid als zodanig zelfs maar te zien, veeleer dan allerlei minderwaardigheidscomplexen die de rationalist anderen zo gemakkelijk aanwrijft, dat tot politieke irritatie en tenslotte ook tot de val van het kabinet Drees heeft geleid. - Het is dit soort onvermogen tenslotte, aan welke zijde en bij welke groep het ook optreedt, dat het meest van al oorzaak is van het op zakelijke basis onoplosbaar worden van politieke geschillen. Niet altijd is dit onterecht: er zijn standpunten, die juist met de beste wil niet voor erkenning in aanmerking komen. Het nationaal-socialistische was er één, dat van het communisme in Nederland is, wat mij betreft, een ander.

In de verhouding tussen P.v.d..A en confessionele partijen doet dit laatste zich echter niet voor. Hier is wel degelijk plaats voor de erkenning - ook zonder het te begrijpen van het standpunt van de ander en dus voor een compromis als basis voor de politieke strijd. Zo'n compromis, dat het niet vanuit elkaars standpunt begrijpbare buiten discussie stelt, wordt echter door de doorbraakpogingen van de P.v.d.A., al is het onbewust, aangetast. Het gevolg is, dat nu juist andere kwesties buiten de strijd volgens de regels van het partij-politieke en parlementaire spel worden gehouden. In ons land leidt dit niet tot het gebruik van geweld, maar wel tot een ‘sluipend kwaad’: het telkens binnenskamers maken (en opnieuw moeten maken) van afspraken ad hoc.

Dat Drion dit punt ‘verharmlost’ door het lijstje van de buiten discussie gehouden onderwerpen te veranderen (in plaats van Nieuw-Guinea, overbevolking geboortebeperking, kunstmatige inseminatie, noemt hij ‘echtscheiding, k.i., crematie en - wellicht - Toto’), is stellig buiten opzet. Hij bedoelt immers slechts te betogen, dat de sociaal-economische kwesties de meest belangrijke zijn. Zelfs als ik hem dit - wat ik ten dele ook doe - toegeef, kan ik erop wijzen, dat de overbevolking van ons land een kardinale factor is voor het gehele sociaal-economische beleid: industrialisatie, woning-, stede- en wegenbouw, investerings-, loon- en prijzenpolitiek, om slechts enkele onderwerpen te noemen, worden door onze onbeteugelde bevolkingsaanwas onder hoge druk gezet. Dit vraagstuk - dat een levenskwestie is van ons volk - en het Nieuw-Guineavraagstuk - ten aanzien waarvan men de P.v.d.A. kan verontschuldigen met erop te wijzen, dat zij zelf boter op haar hoofd heeft - worden echter in 's lands vergaderzaal niet of alleen met handschoenen aan aangepakt. Het eerste lost men op met kinderbijslag, het laatste door het zenden van de ‘Karel Doorman’.