Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek tweede jaargang · nummer 88 · 18 januari 1961

Definitie van de mens

Tuut. Tuut tuut. Tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut. Tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut tuut.

Tuut boe tuut, fak tuut tuut. Tuut boe tuut, fak tuut tuut. Tuut tuut boe tuut, fak tuut tuut tuut. Tuut boe tuut tuut, fak tuut tuut tuut. Tuut tuut boe tuut tuut, fak tuut tuut tuut tuut.

Als u dit goed gelezen hebt moet u begrijpen dat ‘tuut’, ‘boe’ en ‘fak’ betekenen: ‘de eenheid van tellen’, ‘plus’, en ‘is gelijk aan’. De eerste taal die we spreken, leren we doordat bepaalde klankreeksen genoemd worden bij bepaalde voorwerpen. Dat ding waar we in slapen heet ‘bed’ omdat moeder het ‘bed’ noemt. Later kunnen we andere talen leren doordat ons de vreemde woorden verteld worden: ‘bed’ is ‘lit’. We zouden het woord ‘le lit’ ook wel begrijpen als het in een verhaal voorkwam. Het blijkt nu dat men op deze manier

zelfs alle woorden uit hun context kan begrijpen, zelfs al is er vooruit geen enkel woord bekend. Dit is de brekers van geheimschriften welbekend: hoe ingewikkeld men het codeersysteem ook maakt, als de tekst maar lang genoeg is kan een kryptogrammaticus hem altijd ontcijferen. Zo heeft men ook het Kretensische Lineair B ontraadseld, waarbij het feit dat het toevallig Grieks bleek te zijn niet essentieel is.

Het moet uitermate waarschijnlijk genoemd worden dat er nog op andere plaatsen dan onze planeet vormen van leven voorkomen. Als deze levensvormen een intelligentie bezitten die op de onze lijkt moeten zij dit ontcijferprincipe ook beheersen. Wanneer ze dus maar lang genoeg naar Hilversum luisteren zullen ze uiteindelijk Nederlands kunnen begrijpen. Maar waarom zouden we het onze medemensen op andere hemellichamen zo moeilijk maken? Kunnen we niet een duidelijke taal ontwerpen die we hun makkelijk kunnen aanleren? Deze taal ís ontworpen, door professor H. Freudenthal uit Utrecht, die

[p. 2]

hem Lincos doopte. Het is een dik boek waarin deze taal beschreven wordt, maar het is mogelijk in het kort uiteen te zetten hoe het werkt.

Van alles waarover we spreken kunnen is de wiskunde het sterkst geformaliseerd, zodat het voor de hand ligt daarmee te beginnen. Op de manier waarop dit artikel begon wordt een onzer buitenaardse broeders duidelijk gemaakt hoe we: ‘een’, ‘twee’, ‘drie’, ‘vier’, ‘plus’, getal’, ‘groter dan’, ‘hieruit volgt’, ‘of’, en nog een heleboel mathematische en logische dingen zullen noemen. We doen dit met radiosignalen van verschillende duur en verschillende golflengte. Als dit eerste hoofdstuk behandeld is zijn we zover als de twee wiskundigen die in een gevangenis zaten en door kloppen op de verwarmingsbuis contact onderhielden zonder vooraf een code te hebben afgesproken. In de tweede fase gaan we de tijdrekening aanleren. Na een fluit van drie seconden zenden we het getal 3, na een fluit van vier seconden de 4, net zo lang tot ze begrijpen wat een seconde is. Ook de begrippen ‘begin’, ‘voor’ en ‘na’ worden ingevoerd.

In de derde fase worden begrippen uit het menselijk gedrag aangeleerd en wel door middel van kleine gesprekjes, die eerst alleen maar over wiskundige of chronometrische onderwerpen kunnen gaan, maar op de duur steeds interessanter kunnen worden. De begrippen ‘hij zegt’, ‘Wie?’, ‘goed!’, ‘fout’ worden begrepen. Door wiskundige spelletjes worden ‘winnen’, ‘fiches betalen’, ‘bluffen’, ‘remise’ bekend.

Tenslotte wordt in de vierde fase de mechanica behandeld. We mogen aannemen dat onze leerlingen op de hoogte zijn van de belangrijkste natuurkundige wetten, anders zouden ze geen radioboodschappen kunnen ontvangen (tenzij ze dat gewoon met de oren doen). Nadat begrippen als ‘plaats’ ‘hier’ en ‘beweging’ zijn duidelijk gemaakt, delen we mee dat de maximale snelheid 300.000 kilometer per seconde bedraagt. Daar de lichtsnelheid een kosmische constante is en ze onze seconde al kennen, weten ze dus nu onze lengte-eenheid,

de kilometer. Op dezelfde manier kunnen ze uit de formulering van de gravitatiewet onze massaeenheid afleiden. En nu kunnen we heel concreet worden: van een lijst sterren geven we de massa's en afstanden. We wijzen in het bijzonder op één ster: onze zon. We noemen de planeten die om de zon draaien (te identificeren door de massa's) en richten de aandacht op één speciale planeet: de aarde. Tenslotte seinen we dan, niet zonder trots ‘Hier de Aarde’ en delen we mee dat er mensen op Aarde zijn, en of ze maar antwoord willen geven. Daarna gaat alles vanzelf. De eerste loodjes wegen nu eenmaal het zwaarst bij het leren van een taal. We zouden onze correspondenten bijvoorbeeld kunnen uitleggen hoe ze een televisietoestel moeten bouwen, waarna we ze alle woorden leren door de bijbehorende voorwerpen op de televisie te vertonen. Maar dat is later zorg.

Behalve een kosmische verkeerstaal, heeft prof. Freudenthal ons nog iets anders gegeven, namelijk een definitie van de mens. Hierbij kunnen de biologen ons immers van weinig nut zijn. Wanneer de eerste mensen op Mars landen kan het zijn dat ze daar twee soorten wezens aantreffen. De eersten zijn 1 m. 80 lang en hebben twee benen, twee armen, twee longen, twee neuzen, twee ogen en twee oren, maar het geestelijk leven van een pantoffeldiertje. De tweede soort bestaat uit ragfijne draadjes van enkele meters lengte, die zich onophoudelijk in stukken delen, en waaraan kop noch staart is te ontdekken. Ze zijn echter zeer slim en kronkelen zich al spoedig in de vorm van Russische schrijfletters om met de ontdekkingsreizigers te converseren. Hoewel de eerste soort uiterlijk nog het meest op ons lijkt, zouden we dan toch geneigd zijn de tweede als ‘mens’ te betitelen.

We kunnen dus mensen definiëren als die wezens die Lincos kunnen begrijpen. Dat betekent niet dat ieder individu zo verstandig hoeft te zijn, het is voldoende wanneer de samenleving een paar geleerden oplevert die Lincos kunnen vertalen en hun wetenschap aan de anderen kunnen meedelen.

Zal men nu werkelijk op deze manier radioseinen het heelal in gaan sturen? Het is niet waarschijnlijk. Er worden wel miljoenen uitgegeven om raketten in de ruimte te krijgen, maar het blijft een geocentrisch genoegen. Als er al een boodschap uit zo'n satelliet wordt verstuurd is het president Eisenhouwer die de aarde toespreekt. Er is trouwens een goed argument om nog maar even te wachten: als er ergens in een ander zonnestelsel mensen zitten met een ont-

[p. 3]

wikkeling gelijk aan de onze, dan zal er daar toch ook wel een Freudenthal opstaan, die een universele taal uitvindt. Laten zij dan maar de kosten maken. Luiheid en gierigheid zijn nu eenmaal de onverbrekelijkste eigenschappen van de mens. Daarom zal deze laten-we-nog-even-wachten-overweging ook wel bij onze verre verwanten opkomen. Het feit dat we tot dusver nog nooit in onze radiotelescopen begrijpelijke boodschappen hebben ontvangen vormt dus een uitstekend bewijs dat er ergens wezens wonen die in karakter bijzonder op ons gelijken. Ook zij zullen deze conclusie wel trekken en de kostbare uitzendingen in Lincos zijn dus onnodig. We kunnen dat geld veel beter gebruiken voor een verhoging van de kinderbijslag.

H. Brandt Corstius