Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 7]

Waalse tragiek
E. Damen

De wanordelijkheden in België vinden maar zeer ten dele hun oorzaak in de Loi Unique, de eenheidswet die aan de ene kant een bestedingsbeperking is en tegelijk aan de andere kant de structuur tracht te wijzigen van de Belgische economie. Het verloren gaan der relatie tot Kongo verscherpte in België een opkomende recessie, zodat een zekere mate van bezuiniging op overheidsuitgaven noodzakelijk leek op hetzelfde moment, dat versterking van de economische structuur van het land het stimuleren van investeringen eiste om in mindere mate eenzijdig afhankelijk te worden van kolen, staal en zeer eenzijdige textielproduktie. Alleen al door deze complicatie moest de Loi Unique een monstrum worden; daarenboven valt er in de wet veel terug te vinden van een onbevredigende sociale traditie, welke tijdens de gunstiger conjunctuur sinds 1944 verhinderd heeft, dat door middel van fiscale en andere methodes van herverdeling een algemeen niveau van welvaart werd bereikt, zoals dat in Nederland, West-Duitsland of Engeland in de vijftien na-oorlogse jaren bereikt werd.

De Loi Unique valt in drie elementen te verdelen. In de eerste plaats worden de inkomsten van de overheid verhoogd met circa Bfrcs. 6.600 mln door belastingverhogingen. Door verhoging van de successierechten, de omzetbelasting in de meeste stadia, de inkomstenbelasting en de winstbelastingen (dividenden en bedrijfswinsten) met plm 10 pct wordt niet alleen het staatsbudget gunstiger, maar worden de consumptieve bestedingen beperkt. In de tweede plaats worden de uitgaven der staat verminderd. Daartoe wordt de AOW duurder en gaat de pensionering later in, om een tekort in deze sector van circa f 20 mln weg te werken. Vervolgens vervalt een bepaald soort investeringsaftrek en ten slotte wordt de controle op werklozenuitkeringen aanzienlijk verscherpt. De totale mindere uitgaven becijfert de regering op plm Bfrcs. 10.700 mln. Door meer inkomsten en minder uitgaven kan het beroep van de overheid op de kapitaalmarkt gereduceerd worden met naar schatting Bfrcs. 9.700 mln. Daarmede komt het derde element aan de orde. Gestimuleerd zullen worden de investeringen, die de industrie groter diversiteit zal geven naast kolen, staal en garen. Opgezet wordt een programma van 15 jaren openbare werken.

In grote lijnen vindt de Loi Unique een parlementaire meerderheid, zodat de oppositie het middel van de staking is gaan hanteren, hetgeen tot ontwrichting leidde van het openbare leven en tot wanordelijkheden van revolutionaire aard. Het verzet ontstond in de grote Waalse agglomeraties van Luik (450.000 zielen) en Charleroi (330.000 zielen) waarna het zich uitbreidde naar de agglomeraties van Brussel (1.000.000 zielen) en Antwerpen (600.000 zielen). De agrarische gebieden langs de Nederlandse en Duitse grens werden slechts gering beroerd. De aard van het optreden der oppositie is niet nieuw; voorafgaande agitaties waren er bij de koningskwestie en bij de schoolstrijd. De loop der dingen te veroordelen als zijnde in strijd met de vormen en de redelijkheid ener parlementaire democratie betekent een verregaande vereenvoudiging van de gehele problematiek alsmede een miskenning van het gewicht der daaraan ten grondslag liggende fenomenen. De zuiver destructieve communistische invloed op het verzet is uitermate gering; de communisten hebben in België geen entrée en geen invloed.

Reeds in de Bourgondische tijd had België in zekere zin het karakter van een industrieland. De Belgische textielindustrie is de oudste van Europa, maar behield daardoor ook het langst haar overwegend ambachtelijk karakter (er behoeft slechts herinnerd te worden aan Mechelse en Brusselse kant). De oorspronkelijke basis van de industrie was agrarisch en in haar oudere ontwikkelingsfase bleef die relatie nog lang bestaan (houtindustrie). De industrie heeft sinds Karel V grote wisselvalligheid gekend, maar haar voornaamste karakteristiek was, dat zij niet met haar tijd meeging, technisch, economisch noch sociaal. Eerder dan de andere Europese landen kreeg België een grote steenkolenmijnbouw (het lichtgas uit kolen werd door de Maastrichtenaar Minckeleers in België uitgevonden; op het gebied van cokesovenbouw genieten de Belgen nóg een wereldreputatie, maar er was uit de mijnbouw altijd een grote intellectuele emigratie naar de Ruhr, Engeland en Amerika). Op basis van de goede kolen ontstonden de basisindustrieën voor ruwijzer en staal. Terwijl de sterk achteruitgelopen Belgische steenkolenproduktie slechts het dubbele produktievolume heeft van de Nederlandse, is de Belgische staalproduktie het zesvoudige van de Nederlandse,

Hoewel de Belgische staalproduktie toeneemt en meer dan 6 pct van de EGKS

[p. 8]

vormt, is deze toeneming relatief de kleinste van de zes landen der EGKS. Door de ertsbases en de specifieke technologische ontwikkeling speelt in België het Thomasstaal een grote rol. Het Centre National de Recherches Métallurgiques te Luik heeft met Arbed in Luxemburg een zeer belangrijk nieuw procédé voor Thomasstaalbereiding ontwikkeld, dat evenwel pas internationaal de aandacht trok nadat het in de Duitse vaktijdschriften was besproken. De economische voordelen der realisering werden in België zeer onvoldoende ingezien en benut.

Kolen, staal en textiel (garen) zijn zeer belangrijke elementen in de Belgische industrie en dus gewichtige factoren in het bruto nationale produkt en belangrijk voor de arbeidsmarkt. De in de industrie werkzame beroepsbevolking is in Belgie ongeveer even groot als in Nederland. Als in Nederland werkt plm 35% in de metaalnijverheid, maar voor textiel (15%) en mijnbouw (12%) liggen de Belgische percentages aanmerkelijk hoger dan in Nederland. De metaalnijverheid (zowel staalindustrie als verwerkende industrie) is geconcentreerd in Wallonië (agglomeraties van Luik en Charleroi) en wat werkgelegenheid betreft, geldt dat ook voor de mijnbouw. De mijnbouw heeft evenwel een nieuwe ontwikkeling gekregen in Belgisch-Limburg, waar met aanzienlijk minder mensen een veel grotere en goedkopere produktie tot stand wordt gebracht. De achteruitgang van de betekenis van de mijnbouw is in België aanzienlijk sterker dan in de andere bekkens van de EGKS. Hoewel men de onhoudbaarheid van de marginale mijnen meer dan tien jaar heeft zien aankomen, is er vrijwel niets aan nieuwe compenserende industrialisatie gedaan.

De economische achteruitgang van Wallonië is voorafgegaan door een demografische achteruitgang. De Walen vormen nog nauwelijks 40 pct van de bevolking en van de werkende beroepsbevolking nog een kleiner deel. Bovendien wordt als gevolg van de sterke kapitaalconcentratie te weinig in de industriegebieden geinvesteerd en teveel vanuit het grote consumptieve centrum van Brussel ‘belegd’, in Kongolese en buitenlandse waarden. Het rendement van investeringen en beleggingen komt een zeer kleine concentratie ten goede, deels onmiddellijk, door het kapitaalbezit van een zeer kleine groep (overwegend adellijke) miljardairs, deels indirect, doordat deze kleine groep de grote financiële concentraties (trusts) volledig beheerst en zeer invloedrijk is bij de overheid.

De Waalse arbeiders hebben altijd een grote welvaartsachterstand gehad op de arbeiders in andere industriële centra. Doordat België het eerste Europese land was waar de industriële produktie weer goed functioneerde na 1944 is aanvankelijk een deel van die achterstand ingehaald, voornamelijk op het gebied der sociale verzorging, maar allengs is de tijdelijke voorsprong weer in een oplopende achterstand verkeerd. De betrekkelijk hoge lonen bij bijv. de marginale mijnen van de Borinage hebben slechts betekenis indien zij als koopkrachtig inkomen elders worden besteed. De volledige werkgelegenheid in Nederlands Limburg, West-Duitsland en Frankrijk heeft echter de buitenlanders uit de kolenbekkens van België doen vertrekken. Door het grote aantal verzuimdiensten wegens gebrek aan afzet is het mijnwerkersinkomen aanzienlijk gedaald. De produktiviteit ligt voor Borinage en Luik ver beneden de andere bekkens. Door de hoge productiviteit van de Kempen is op het ogenblik het

[p. 9]

gemiddelde per ondergrondse dienst en per man voor heel België 1400 kg (Duitsland 2000 kg; Nederland 1950 kg); er zijn echter mijnen met een rendement van 650 kg. Het gevolg is, dat de meeste Belgische kolen op de wereldmarkt onverkoopbaar zijn en dat de invoer van goedkopere buitenlandse kolen sterk toeneemt. Daarmede is een groot deel van de steenkolenindustrie op de lange duur ten dode opgeschreven en deze ontwikkeling zal haar invloed op de kostprijs van het staal, van de metaalprodukten en van het nationale inkomen niet missen.

Het is derhalve begrijpelijk, dat ter gelegenheid van de Loi Unique tevens een poging is gedaan de economische structuur van de meest industriële concentratie van het land te verbeteren. Dit werkt evenwel - àls het werkt - pas na verloop van geruime tijd. Intussen wordt de arbeidersstand nu geconfronteerd met gebrek aan werkgelegenheid, teruglopende inkomsten en verhoging van de kosten van het primaire levensonderhoud. De toch al grote afstanden tussen de standen worden opnieuw vergroot. In de Vlaamse en Limburgse gebieden is de diversiteit van de middelen van bestaan veel groter en de lokale economie dus minder kwetsbaar. Ook is daar - ofschoon het geboortenoverschot er ook minder wordt - niet die vergrijzing die Wallonië kent, hetgeen een gunstiger consumptieve impuls voor de economische structuur betekent.

Wallonië weet zich de dupe van machtige rudimenten van een vroeg-middeleeuws door de katholieke kerk overheerst feodalisme en het heeft voor de zoveelste keer geprotesteerd. Dat dit protest ontaardde in wanordelijkheid en erger ligt voor een klein deel aan het emotionele Waalse temperament. Het ligt verder aan de zwakke positie der socialisten, die niet tegen de preekstoel noch tegen de financiële machtsconcentraties zijn opgewassen en om de zoveel tijd geen andere uitweg hebben dan de straat. Uit de diepten van hun levensgevaarlijke kolenmijnen en uit de slecht geoutilleerde fabrieken hebben de Walen weer eens - en stellig vergeefs - om gerechtigheid geroepen. Niet tegen het onrecht van vroeger eeuwen, dat een Van Gogh er beleefde, van honger, koude en andere misère, maar het onrecht ener volstrekt onvoldoende-sociale verdeling van het nationaal inkomen, waarvan een essentieel deel nu eenmaal moet worden aangewend voor investeringen, die niet alleen de continuiteit van de welvaart garanderen, maar ook enige expansie van die welvaart mogelijk maken naar een Europees niveau.