Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 5]

Reacties van lezers

Kritiek zonder begrip

Niet omdat ik ‘nattigheid’ voelde, maar om tegenover de eenzijdigheid van de in ons land gangbare voorlichting betreffende Algerije eens krachtig de klemtoon op de keerzijde te leggen, schreef ik in het boekje dat U, meneer H.A. Wigbold, in het Hollands Weekblad van 7 december tot voorwerp van uw allesbehalve begripvolle belangstelling maakte, dat ik eenzijdig wilde zijn. Natuurlijk, het is uw goed recht deze bewust gekozen ‘eenzijdigheid’ te verwerpen. Ook al zult U, naar ik veronderstel, 'n dergelijke ‘eenzijdigheid’ niet hebben verworpen toen het vijf jaar lang om ons eigen Nederlands hachje ging; en ook al zou het redelijk zijn geweest, dat U op zijn minst mijn motivering daarvan had vermeld in plaats van één volzin te citeren, die, uit zijn verband gerukt, tot holle frase wordt misvormd.

Verraadt dit soort citeren niet bepaald een welwillende instelling, erger is dat de lezers, die mijn boekje niet kennen, er een volslagen vals beeld van krijgen voorgeschoteld.

Voor wat de vorm betreft kan men weet ik welke kwalificatie ervoor bedenken, maar wie zegt dat het ‘op een larmoyante wijze’ (d.i. sentimenteel-huilerig) is geschreven, weet niet wat men onder larmoyant verstaat of liegt bewust.

Een vrijwel gelijksoortig dilemma dringt zich op bij de suggestie, dat het Franse standpunt in mijn boekje niet of nauwelijks aan bod komt, terwijl in werkelijkheid de letterlijke tekst van De Gaulle's officiële uiteenzetting van dat standpunt niet minder dan zes pagina's beslaat. Een even krasse misvorming ligt in het verwijt, dat het boekje tot de conclusie zou leiden, ‘dat het Franse leger bestaat uit sadisten, die met wellust mensen en liefst onschuldigen folteren’. Op één na zijn de door mij gepubliceerde getuigenissen inzake de folteringen van Franse militairen afkomstig, waarbij ik er nadrukkelijk - dus niet terloops - de aandacht op vestigde, dat er ontelbare getuigenissen zijn van ‘diep geschokte, verontwaardigde officieren en soldaten’. Wie hier een interpretatie als de uwe geeft, meneer Wigbold, wekt de indruk door onzuivere motieven (ik zeg niet: bewust) te worden geleid.

Ik wil niet lang stilstaan bij de domheden, die U mij, klaarblijkelijk als gevolg van uw eigen gebrek aan onderscheidingsvermogen, toedicht. Immers, wie hic et nunc zijn morele houding tegenover het kolonialisme, de inquisitie of de kruistochten bepaalt, moet wel terdege met twintigste-eeuwse maatstaven meten. Dat het manifesteren van deze morele houding en het in verband daarmee signaleren van een tekort aan zedelijk inzicht bij de mensen van een bepaalde tijd in een geheel ander vlak ligt dan het beoordelen van mensen en verschijnselen in hun historische contekst, zal misschien nog eens ooit tot U doordringen.

Verder wil ik erop wijzen, dat ik aan het Algerijnse terrorisme slechts weinig woorden wijdde, terwijl ik de Franse terreur van de laatste honderddertig jaar uitvoerig belichtte, omdat het door mij zelf expliciet erkende karakter van mijn boekje zulks vereiste. Had ik dat aangediend als een alzijdige studie van het Algerijnse vraagstuk, dan zouden uw verwijten niet van grond ontbloot zijn. Nu evenwel mijn bedoeling kennelijk was - ook de litteratuurlijst bewijst het, zoals U terecht opmerkt - tegenover de eenzijdigheid van vele Nederlandse bladen eens de andere zijde te stellen, meen ik deze verwijten te mogen afwijzen. De vaak breed uitgemeten berichtgeving en commentaren op de Algerijnse terreur hebben voor het Nederlandse publiek zo dikwijls

(Zie verder pag. 14)

[p. 6]

eenzijdig de Algerijnen als terroristen te kijk gesteld (welk blad gebruikte het woord terrorisme ooit voor het Franse optreden?), dat een ‘tegenhanger’, waarin eens uitvoerig de Franse terreur wordt belicht en veroordeeld, mijns inziens aan een eis van waarheid en rechtvaardigheid voldoet. Wil men wegens dat bewust gekozen karakter mijn geschrift ‘de halve waarheid’ noemen (ik zou zelf liever van 80-percent-waarheid willen spreken), dan kan ik daar desnoods mee accoord gaan, als men maar erbij vermeldt, dat het de tot nu toe veelal verzwegen helft bevat. U, meneer Wigbold, identificeert halve waarheid en leugen. Het spijt mij, dat ik hier alweer op uw gebrek aan onderscheidingsvermogen moet wijzen. Een halve waarheid is namelijk geen leugen, maar een waarheid, die ter completering om de andere, de ontbrekende helft vraagt. Juist die eenvoudige overweging spoorde mij ertoe aan de in Nederland reeds jaren lang zonder uw protest verkondigde halve waarheid over Algerije met de ontbrekende helft te completeren. Van U als geestdriftig paladijn van de hele waarheid zou ik daarvoor lof in plaats van blaam moeten ontvangen.

Voor iedereen, die lezen kan, is het duidelijk, dat mijn boekje beoogt te protesteren en op te wekken tot protest tegen een evident, reeds honderddertig jaar voortdurend onrecht, dat Frankrijk thans al zes jaar lang tracht te continueren met behulp van folteringen en massaslachtingen, waarbij vergeleken - zelfs de Franse cijfers bewijzen het - de Algerijnse terreur het noch in omvang, noch in intensiteit halen kan. Protesteren nu is iets anders dan het leveren van een alzijdige beschouwing. Toen in Nederland fel tegen het neerslaan van de Hongaarse opstand werd geprotesteerd is geen enkele schrijver op het idee gekomen eens een ‘objectief’ beeld te geven van de vele ideologische, politieke, psychologische en andere faktoren, die als verklaringsgronden voor het Russische optreden konden dienen. Zelfs de ergste misdaden dragen wel ergens hun verklaringsgronden in zich; maar op het ogenblik dat een misdaad geschiedt gaat men daarover niet delibereren. Men neemt er stelling tegen, zo fel mogelijk, en laat het genuanceerde oordeel aan de rechtbank over.

Was dat onze plicht tegenover Hongarije - en ik behoor niet tot degenen, die zich toen afzijdig hielden - dan is het ook nu ten aanzien van het Algerijnse drama onze plicht. Dat U, meneer Wigbold, probeert dat protest te ontkrachten door het - afgezien nog van de reeds gesignaleerde mistekening - te confronteren met de eisen, die men aan een studie pleegt te stellen, wijst er ten zoveelsten male op, dat er op zijn minst aan uw onderscheidingsvermogen iets hapert.

Fons Hermans

Naschrift

De heer Hermans beantwoordt mijn zakelijke kritiek met onvriendelijke opmerkingen over mijn persoon. Het lijkt me geen bewijs van sterkte. Ik zal hem op die weg dan ook niet volgen.

Ik constateer: dat hij niet ingaat op mijn uitdaging om ook maar één veroordeling van martelingen door een FLN-leider te tonen; dat hij niet ingaat op mijn kritiek op zijn snierende opmerking over De Gaulle; dat hij mijn opmerkingen over het gebruiken van terreur als politiek middel niet bestrijdt; dat hij toegeeft een zeer eenzijdig beeld van de folteringen te hebben gegeven etc.

Volgens de heer Hermans mag ik daar echter geen kritiek op leveren want hij is bewust eenzijdig geweest. Des te erger. Ik zou de verontwaardiging van de heer Hermans wel eens willen zien wanneer iemand de doorbraak zou afkraken zonder de geschriften der voorstanders te hebben gelezen met het argument: ‘Ja maar het diende slechts ter completering’. De heer Hermans schijnt nog steeds niet te begrijpen dat men objectief kan voorlichten en toch heel duidelijk partij kan kiezen. (Ik zou hem aanraden Aron of Servan Schreiber eens te lezen). Juist dat zou zijn protest kracht hebben gegeven. Nu heeft hij de zaak, die hij wil dienen, geen goed maar kwaad gedaan.

Volgens de heer Hermans heb ik het recht zijn eenzijdigheid aan de kaak te stellen verloren omdat ik nooit tegen het onrecht in Algerië geprotesteerd zou hebben. Hij vergist zich. Al in 1955 heb ik in het Nederlandse jongerenparlement onder voortdurende interrupties - want toen was het nog echt progressief! - een scherpe aanval op de Franse politiek in Noord-Afrika gedaan en dit later op verschillende plaatsen, o.a. in de hem niet onbekende Nieuwe Eeuw, herhaald. Ik neem hem in het geheel niet kwalijk dat hij dat niet weet. Ik constateer alleen dat hij opnieuw dingen neerschrijft zonder ze te verifiëren. (Een ondeugend opmerkinkje: waar stond de heer Hermans toen eigenlijk?).

Voor de rest troost ik me met de gedachte dat ik nog geen onderscheidingsvermogen heb maar het allemaal nog wel eens zal begrijpen. Daar wacht ik dan maar op.

H. Wigbold