Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek tweede jaargang · nummer 85 · 29 december 1960

Geen politiek drama

Dat het kabinet De-Quay gevallen is op het vraagstuk van de woningbouw was op het eerste gezicht een verrassing. Bij de algemene politieke beschouwingen in de beide Kamers had dit kabinet, tegen de verwachtingen in, weinig kritiek gehad, in de Tweede Kamer zelfs belachelijk weinig kritiek. Het kabinet zit sterk in het zadel, schreven juichende politieke commentatoren. Maar politieke beschouwingen in het parlement, dat is weer duidelijk gebleken, voltrekken zich steeds meer buiten de sfeer van de reële politiek. De werkelijke conflicten komen pas tot uiting bij de behandeling van één punt, in dit geval dus de woningbouw. Die woningbouw was best een conflict waard, ook al was prof. Oud, de hartstochtelijkste verdediger van het kabinet-De Quay, een andere mening toegedaan. Maar wat Oud nog belangrijk vindt is een volslagen raadsel. Vermoedelijk alleen nog maar het kabinet-De Quay ‘an sich’, een kabinet zonder de gehate socialisten erin.

De woningbouw is dus wèl belangrijk, het is een sociaal en vooral ook psychologisch vraagstuk van de eerste orde, al hebben de meeste politici het als zodanig volslagen over het hoofd gezien. Misleid door de verklaringen van dit kabinet, die van het begin af in mei 1959 altijd neerkwamen op het aangeven van de beginselen van het algemene beleid, christelijk-sociaal met een snuifje liberalisme, ontplooiing van het persoonlijke initiatief, grotere inschakeling van de maatschappelijke groepen enz., heeft de regeringsmeerderheid in de Kamer de concrete beleidsfouten te vaak goedgepraat. Het kabinet-De Quay met zijn altijd weer prachtige doelstellingen moest blijven bestaan, mèt de zwakke ministers die erin zaten.

De verrassing van de crisis, veroorzaakt door de woningbouw, is bij nader inzien helemaal geen verrassing. Want de woningbouw was de aanleiding tot, niet de oorzaak

[p. 2]

van de kabinetscrisis. Zoals in 1958 de breuk zichtbaar werd bij de behandeling van de Wet Vervreemding Landbouwgronden (in oktober), begon de breuk zich deze keer reeds af te tekenen bij het compromis over het toto-ontwerp, een compromis dat spanningen bevatte die in de Eerste Kamer tot uitbarsting kwamen. Andere voorboden: het onhandige gedoe van de minister-president op de cocktailparty, de hele kwestie Nieuw-Guinea trouwens met de niet erg geslaagde tocht van de Karel Doorman, en vooral, dat was reeds duidelijk bij de algemene beschouwingen, de loonpolitiek. Dat deze loonpolitiek ook door de a.r. en de c.h. maar zeer matig werd gevonden was ondanks het verwerpen van de socialistische motie heel duidelijk geworden bij de discussie over de interpellatie-Suurhoff. Hoewel zij niet tot een uitspraak kwamen lieten de protestants-christelijken blijken, dat zij met de gang van zaken in de metaalindustrie niet tevreden waren. De houding van de regering was in hun ogen te star en te conservatief. En toen de woningbouw. De antirevolutionairen en de christelijk-historischen konden en wilden bij dit sociale vraagstuk geen concessie meer doen, de twee antirevolutionaire ministers en de anti-revolutionaire staatssecretaris vonden dat zij hun portefeuilles beschikbaar moesten stellen (heel vreemd in een extraparlementair kabinet) en het kabinet-De Quay viel.

Een politiek drama kan ik de val van dit kabinet niet vinden. Het had al veel eerder moeten vallen, er waren daarvoor aanleidingen genoeg. Gelukkig heeft de Tweede Kamer eindelijk ingezien dat men een zwak ministerie niet tot in het oneindige kan blijven steunen. De ziekte van Romme, die met zijn dreigende wijsvinger veel gevaren wist te bezweren, heeft zich sterk doen voelen. Oud was niet in staat het kabinet te redden; de kwantitatieve en kwalitatieve macht van de liberalen is te gering en het politieke vermogen van hun fractieleider reikt lang niet ver genoeg.

Dat er een kabinet van een nieuwe politieke samenstelling komt acht ik onwaarschijnlijk.

Socialisten zullen nooit verantwoordelijkheid kunnen aanvaarden voor de loonpolitiek, die door dik en dun door de K.V.P. is en wordt gesteund. Het gehele sociale beleid van het kabinet-De Quay zou snel moeten worden gewijzigd en dat is natuurlijk onmogelijk. De enige nieuwe mogelijkheid die ik zie is een kabinet van dezelfde politieke samenstelling, maar met nieuwe ministers op de thans zwak bezette plaatsen. Een nieuwe minister-president, een nieuwe minister van defensie (Visser heeft in Parijs voor de zoveelste keer bewezen dat hij ongeschikt is), een nieuwe minister van sociale zaken, die zelf een beleid voert, een nieuwe minister van justitie, een nieuwe minister van verkeer en waterstaat (en dus een nieuwe vice-minister-president) en natuurlijk een nieuwe minister van volkshuisvesting. Over de woningbouw kan men een compromis bereiken, zoals dat ook bij de crisis in 1955 met de huren is gebeurd. Misschien zou men meteen het hele ministerie van maatschappelijk werk kunnen degraderen tot een directoraat-generaal; het moment is er geschikt voor. Binnen de gegeven politieke omstandigheden lijkt mij dit de enige oplossing.

Of het gemakkelijk zal gaan betwijfel ik. Onderdrukte animositeiten tussen de partijen zijn naar boven gekomen, de overwinningsroes van 1959 is allang een kater geworden. Mensen die in een katterige stemming verkeren praten erg moeilijk met elkaar.

A.F. Luyendijk