Hollands Weekblad. Jaargang 2

Korte commentaren

Flakkerend kaarsje

Justitie was vroeger een begrotingshoofdstuk, dat de aandacht verdiende. De debatten in de Kamer konden zeer scherp en zeer principieel zijn en toen de ministers Donker en later Samkalden achter de regeringstafel zaten, was het een plezier naar de discussie te luisteren. Dat is voorbij. Sedert de heer Beerman bij het politieke compromis van 1959 dit departement onder zijn hoede kreeg, is het met Justitie bergafwaarts gegaan. Duidelijk bij deze minister is het gebrek aan geestdrift voor zijn taak, die hij dan ook niet vrijwillig heeft gekozen, maar die hem tegen zijn zin is opgedrongen. Veel scheppend werk verricht de heer Beerman niet, zijn twee begrotingen bevatten nog geen enkel concreet punt en zijn antwoorden bij de mondelinge behandeling zijn altijd vluchtig oppervlakkig en, voorzover hij zich daaraan waagt, van een argumentering, die zelden overtuigt.

Nu is de politieke constellatie in de Tweede Kamer zo, dat men het de heer Beerman niet bijzonder moeilijk maakt. Men behandelt in deze Kamer de ministers met de vriendelijke neerbuigendheid van ondergeschikten ten opzichte van hun broodheren. En als iemand van de regeringsfracties bij toeval eens niet de buiging maakt, doch tracht kritisch te zijn, is het van heel korte duur, meer een demonstratie van ‘toch-wel-durven’ dan van kritische zin. Verleden week echter bereikte de Tweede Kamer haar hoogtepunt van serviliteit door het de heer Beerman, ondanks zijn miserabele begroting, zo makkelijk te maken dat de begrotingsbehandeling bijna een aanfluiting werd. De heer Van Doorn, woordvoerder van de K.V.P., sprak, zoals nu al jarenlang, over de spijtoptanten en de pornografie, waarvan hij verschrikkelijk last heeft, de christelijk-historische freule betreurde het lot van de politiemannen, die voor extra verdiensten in de kou op het Binnenhof moeten staan, men praatte en praatte, ook over de Duitse oorlogsmisdadigers natuurlijk, over de toto, over de schrootfraude enz., maar altijd fatsoenlijk en vooral zonder dreiging in de rustige stem. Justitie, vroeger een hel lichtpunt in de begrotingstijd, was nu een heel zacht flakkerend kaarsje in de Kamer, dat overigens

[p. 9]

goed past bij de quietistische sfeer in dit deel van de volksvertegenwoordiging. Het licht brandt nu nog slechts helder, wanneer de boeren achter hun materiële belangen aanzitten. Maar helaas, dat heeft met werkelijke politiek helemaal niets uit te staan.

A.F.L.

Leek

Sinds een jaar of vier heb ik het voorrecht op een kruispunt te wonen in de stad Amsterdam. Ik wil het preciseren: op de hoek van de Hobbemastraat en de Jan Luykenstraat. Ik heb mij in die jaren aangewend, rustig door te blijven werken als ik hartverscheurend remgeknars en bandengepiep hoor, dat niet door een klap en glasgerinkel gevolgd wordt. Mijn tijd is kostbaar. Komt echter ook de klap, dan leg ik alles terzijde en spoed me naar het raam, een dagelijkse ontspanning die geen mens me misgunt. Ik zeg dagelijkse, omdat dat waar is. De Hobbemastraat mondt namelijk bij de Jan Luykenstraat uit in zijn bredere voortzetting, waardoor de meeste automobilisten blijkbaar niet verdacht zijn op auto's uit de Jan Luykenstraat, die voorrang hebben. Mijn ervaring is, dat zij die voorrang ook altijd rücksichtslos nemen, waardoor zij bij herhaling in de linkerflank worden aangereden. Laat ik er meteen bij zeggen, dat er in die vier jaar bij mijn weten nooit doden zijn gevallen op dit kruispunt. Het blijft bij wat schade, maar iedere autocoureur weet, dat schade aan auto's ontzaggelijke bedragen vergt. Het uitdeuken kost je een fiets, met nog een kleinigheid erbij ben je een brommer kwijt. Ik schat dat de schade, jaarlijks op dit kruispunt geleden, omstreeks dertigduizend gulden bedraagt. Als leek vraagt men zich dan af, of het niet voordeliger zou zijn als men een knipperlicht op dit kruispunt maakte, of op zijn minst een waarschuwingsbord neerzette: ‘Pas op!’, of zoiets. Maar nee hoor, op dat idee schijnt nog niemand gekomen te zijn, hoewel er toch geregeld agenten naar deze plek snellen die het gemis aan deze borden zouden kunnen opmerken. Maar misschien hebben zij het te druk met andere zaken. Vandaag tenminste zag ik twee agenten beschäftigt met het glimlachend bekeuren van fietsers en automobilisten, die door het nogal onbenullige stoplicht op de Stadhouderskade bij het Vondelpark reden. Dat moesten ze met zijn tweeën doen, omdat de een de ander aan de overkant een seintje gaf wanneer het stoplicht op rood sprong. Werd er iemand bekeurd, dan stond de ander werken werkeloos toe te zien, en pas als de bekeurder gereed was, sprongen ze weer in gevechtshouding. Ondertussen botsten honderd meter verderop, op het genoemde kruispunt, de auto's lustig op elkaar, zonder dat er een hand naar werd uitgestoken. Als leek (ook in dit speciale geval de verleden tijd van lijk) komt het mij voor, dat één van die agenten nuttiger werk zou verrichten als hij, met losse hand, wat ging staan regelen en waarschuwen op dat kruispunt. Maar ik zeg er bij: als leek. Want wie weet staan die twee agenten bij die stoplichten wel geld in te zamelen voor dat stoplicht op dat kruispunt.

N.S.

Waar is een toneelschrijver nog goed voor?

In het afgelopen jaar hebben we kunnen genieten en walgen van drie toneelstukken, waarin minstens honderd maal hartstochtelijk God wordt aangeroepen, honderd maal Gods bestaan even hartstochtelijk wordt ontkend, waarin vrouwen pijnlijke behandelingen ondergaan en mannen in ruwe pijen de armen zeer wijd uiteen werpen, terwijl andere mannen zich verdierlijkt over de grond wentelen, kortom een sfeer die afwijkt van de gebruikelijke society in 19e eeuws Rusland, 17e eeuws Frankrijk of 20e eeuws Angelsaksië, waarin wij meestal onze acteurs en actrices zien rondwandelen. Deze drie zeer pretentieuze stukken waarin kosmische problemen op turbulente wijze behandeld worden, waren J.B. van MacLeish, Tanchelijn van Mulisch, De duivel en God van Sartre. Het is niet de bedoeling deze stukken te bespreken. Daar zijn ze, ondanks hun zelfde onderwerp, te ongelijksoortig voor. Het is duidelijk dat het idealistisch gefemel van MacLeish, en het commerciëel gefemel van Mulisch niets maar dan ook niets betekenen naast de krachtige, duidelijke en voor velen ook overtuigende taal van Sartre. Maar het is de moeite waard de reacties van het publiek te zien. De drie premièrezalen van deze spectaculaire stukken waren, naar we mogen aannemen, gevuld met het meest ontwikkelde theater-publiek dat ons land kan opbrengen. Tachtig procent ervan komt waarschijnlijk nooit in een kerk. Maar eeuwen calvinistische indoctrinatie was je niet met een paar zondagen in bed liggen af. Het was verbijsterend hoe dit publiek zonder enige zelfstandigheid alle theologie uit de drie stukken gretig binnen slikte. Als er maar veel God, Waarheid, Mens, Leven en Dood in een zin staat is die zin waard om in kuchvrije stilte door een dankbare zaal geacepteerd te worden. Hoe deze nobele begrippen syntactisch in de zin verwerkt zijn doet er

[p. 10]

niets toe. Het geteem van J.B. (lees dan nog liever Job), de zinloze tirades van Tanchelijn (luister dan liever naar Lou de Palingboer) de prachtigste monologen van Goetz worden als gelijkwaardig verwelkomd. Ook als er bij Sartre eens een passage is die kennelijk bedoeld is om een opvatting te ridiculiseren wordt die met ontzag en ernst aangehoord. De door de regie toch erg duidelijk aangezette bespotting van het Walden dat Goetz in het derde bedrijf heeft gesticht, kreeg geen lachje. Terwijl de zaal er toch als de kippen bij was om op werkelijk ontroerende ogenblikken, die er ondanks de zwakke voorstelling toch waren, in gehinnek uit te barsten. Paarlen werpen voor hinnekende kippen zonder kop. Wat heeft het voor zin een toneelstuk moeizaam uit het Frans te vertalen als elke chimpansee met een schrijfmachine waarop toetsen met ‘God’, ‘Het Goede’, ‘Waarheid’ en ‘Leven’ voorkomen een dialoog kan schrijven die het Nederlandse publiek precies evenveel kunstgenot schenkt?

B.C.