Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek tweede jaargang · nummer 81 · 30 november 1960

De klop op de deur

Toen twee Amerikaanse ministers - een vakman voor financiën en een politieke figuur - de vorige week enkele Europese hoofdsteden bezochten, was dat méér dan monetaire routine of een incident vanwege de precaire positie der Amerikaanse betalingsbalans; het was veelmeer het einde van een tijdperk.

In Bonn, waar de reeks bezoeken begon, spraken de Amerikanen vrijwel uitsluitend over geld. De Duitsers met hun aanzienlijke deviezenreserves, overwegend bestaande uit dollars, moesten nu maar eens een deel overnemen van Amerika's taak van financiering der ontwikkeling van achtergebleven gebieden. Zij konden, hoewel met moeite, gedurende een periode van enkele jaren, in totaal ongeveer DM 4 miljard bijdragen aan ontwikkelingshulp, zeiden ze in Bonn. Maar verder, om Erhard te citeren, blijven ze alleen maar goede vrienden en wordt er geen essentiële bijdrage van Duitse zijde

geleverd voor de stationnering van Amerikaanse strijdkrachten in de Bondsrepubliek. Wat ontstemd, reisden de Amerikanen naar Frankrijk, waar speciaal de wijze Baumgartner, voormalig president van de Banque de France, nu minister van financiën, de heren te woord stond. Er valt voor Frankrijk weinig hulp te bieden bij het verbeteren van de Amerikaanse betalingsbalans; de Franse auto's worden van de Amerikaanse markt verdreven en dat mindert de dollarstroom naar Frankrijk al wat. Ten slotte gingen de Amerikanen naar Londen. Ook daar veel vriendschap, maar weinig concreets, slechts een gerucht over het initiatief tot een grote Europese dollarlening aan Amerika. De Britten zijn bezig verplichtingen in dollars aan het internationale monetaire fonds vervroegd af te lossen. Dat kunnen ze des te gemakkelijker doen, daar hun betalingsbalans binnenkort enorm wordt versterkt door het instromen van dollars van

[p. 2]

Ford. De Amerikaanse Ford heeft de Britse Ford opgekocht, voor zover men die nog niet helemaal had. De bijna 50 pct aandelen van de Britse Ford zullen met dollars gekocht worden. Die dollars vloeien dus weg uit Amerika, maar tegelijk lost Engeland de schuld aan het IMF vervroegd af, zodat monetair het effect zo min of meer neutraal is.

De Amerikanen zijn toen teruggekeerd naar Washington en hebben over hun ervaringen niet teveel gezegd. Doorschemeren liet men, dat mogelijk het laatste woord nog niet was gezegd. Intussen is de Amerikaanse goudschat als gevolg van het uitstromen van dollars verminderd tot onder 18 miljard dollar. Dat heette altijd het kritieke moment, waarop dollarverplichtingen en gouddekking nog in evenwicht waren. Vermindert de dollardekking verder dan neemt de kans op devaluatie toe. Die devaluatie is al jaren voorspeld, niet omdat de dollar in wezen zo zwak zou zijn, maar omdat de andere valuta's zoveel sterker zijn geworden - dankzij de dollarhulp. Toch zal een devaluatie van de dollar tal van andere vrij sterkere valuta's ongunstig beinvloeden, wellicht zelfs tot devaluatie dwingen; men denkt met zorg aan het pond sterling.

De eerste vijf jaren na de tweede wereldoorlog was er sprake van een wanverhouding tussen dollarwereld en overige wereld. De dollar heeft toen belangrijk bijgedragen tot verbetering van het evenwicht (Marshallhulp, militaire bijstand, ontwikkelingshulp). Er kwam een periode van vijf jaren met een redelijk evenwicht, na Korea, en daarna begonnen er vijf jaren van teruggang van Amerika's positie. De reis van de beide Amerikanen naar Europa was een dieptepunt. De bezoeken aan Frankrijk en Engeland kunnen niet camoufleren, waar het feitelijk alleen maar om ging: om de schatten van Bonn.

Een dergelijke positie heeft Duitsland in de geschiedenis nog niet ingenomen. De DM is zelfs niet te vergelijken met de vrij vaste Reichsmark uit de Keizertijd tussen 1905 en 1912; het is beter DM te hebben

De tekeningen (‘Lelijk, jong eendje’) in dit nummer zijn van Peter Vos

dan welke andere valuta ter wereld ook. De laatste conjuncturele en andere waarnemingen in West-Duitsland - van de vorige week - geven geen enkele indicatie, dat de toestand op korte termijn kan of zal veranderen. Intussen heeft de Duitse binnenlandse politiek sinds het congres der socialisten de vorige week in Hannover een subtiele wijziging ondergaan. De feitelijke oppositie der socialisten is weggevallen; hun programma is weliswaar niet identiek met dat der rechtse regeringsgroepering, maar het verschilt er belangrijk minder van dan bij vorige verkiezingen in de Bondsrepubliek. Onder deze omstandigheden is een verder economisch uit elkaar leven van Amerika en West-Duitsland niet uitgesloten. Het gevaar dat hierin zit, ligt voor een deel in Berlijn. Indien de Amerikanen op een gegeven moment het besluit zouden nemen de financiëel-economisch onafhankelijke Duitsers alléén voor Berlijn te laten opdraaien (de suggestie is gevallen) wordt de situatie griezelig. Het is namelijk in wezen niet zo, dat het voor het Westen van belang is, dat Berlijn door Amerika wordt verdedigd, maar het is van veel groter belang, dat deze verdediging niet door Duitsers geschiedt. Niet in de verdediging als zodanig zit het probleem, maar in de verdediging door wie. Een geïntegreerde westelijke defensie met Duitsers als element, is, hoewel voor velen soms niet gemakkelijk, nog aanvaardbaar, mits de leiding van Amerika uitgaat en dus elk initiatief. Het plaatsen van de mogelijkheid van enig initiatief bij de Duitsers zou een fout zijn, waarvan de Russen stellig gebruik zouden (moeten) maken.

De reis der Amerikanen was minder de uiting van een crisis met een betalingsbalans, die uit haar evenwicht was gekomen. Het was veelmeer een poging tot het afhouden van een nieuwe ontwikkeling in de politiek, welke ontwikkeling min of meer de logische consequentie van het Wirtschaftswunder was. Behalve op de gesloten deur klopten de Amerikanen op de toegangspoort van een nieuwe politieke periode. Het heeft weinig zin daarover te struisvogelen, het is in menig opzicht zorgelijk. Vooral omdat de Duitsers politiek niet competent zijn.

E. Damen