Hollands Weekblad. Jaargang 2

Korte commentaren

Een lapmiddel

De voorzitter van de Tweede Kamer heeft weer een poging bekendgemaakt om de begrotingsdebatten meer efficiency en vooral ook meer levendigheid te verschaffen. Het middel, dat daartoe te baat zal worden genomen, lijkt mij echter een lapmiddel, volstrekt niet geschikt om het doel te bereiken. De splitsing van de begrotingsbespreking in twee delen, over het algemene beleid en over de onderdelen, zal geen einde kunnen maken aan de malaise-sfeer die over vrijwel alle debatten in het parlement (dus ook in de Eerste Kamer) hangt. Ondanks de splitsing zal de overgrote meerderheid van de Kamerleden, die uit ongeroutineerde, slechte debaters bestaat (mensen, die alleen door hun specialistische kennis in de Kamer zijn gekomen of vertegenwoordigers van belangengroepen), een dor en slaapverwekkend betoog blijven houden, dat het publiek nooit raakt.

Men zal de parlementaire debatten pas weer efficient en levendig kunnen maken door een straffe wijziging van het Reglement van orde: door de Kamerleden niet langer toe te staan een opgeschreven of uitgetypte redevoering voor te lezen, naar het voorbeeld dus van Engeland en de Vijfde Republiek, waar het een van de goede vernieuwingen is van Debré. Men zou dan slechts gebruik mogen maken van notities en alleen mogen voorlezen uittreksels van documenten.

De redevoering in de vorm van een ‘unwritten composition’ (ook door de ministers) zal in Nederland voorschrift moeten worden, omdat het debat dan pas een werkelijk debat wordt en de achtereenvolgende sprekers geen geprepareerde referaten meer houden en niet meer op een vaak lachwekkende manier in eerste termijn elkaars uitlatingen negeren, omdat men daarmee bij het voorbereiden geen rekening had kunnen houden. Bovendien zal het parlement zijn betekenis als politiek lichaam terug kunnen krijgen door het automatische verdwijnen van de over het algemeen weinig strijdbare technici en ambtenaren (waarvan er volgens de officiële statistiek 20 in de Kamer zitten, dat is ruim 13 procent),

[p. 9]

omdat het improviseren voor hen te moeilijk zal zijn en zij op de achtergrond zullen raken.

Zo voel ik ook voor de Franse splitsing van het salaris van een Kamerlid in een basissalaris en een ‘indemnité de fonction’, een vergoeding, die pas volledig wordt uitbetaald, wanneer het lid van een redelijke mate van aanwezigheid in de Kamer en van een behoorlijke activiteit in de commissies blijk heeft gegeven.

Wil men het parlement zijn prestige teruggeven, dan zal men met dit soort maatregelen moeten beginnen en niet met een formele regeling van de begrotingsbehandeling, die de kern niet raakt. Andere maatregelen, zoals bijvoorbeeld een nieuwe vaststelling van de incompatibiliteiten, zouden dan vanzelf kunnen volgen.

A.F.L.

Elf rectoren

Eenmaal in het jaar krijgen de rectoren van de elf Nederlandse universiteiten en hogescholen de gelegenheid hun inzichten aan een groot publiek bekend te maken. Dat is bij de opening van het academische jaar, die in de meeste plaatsen gepaard gaat met de overdracht van het rectoraat. Hun rede moet een verslag bevatten van de gebeurtenissen in het afgelopen jaar, maar geen enkel voorschrift verbiedt hun dit feitelijk overzicht van moeilijkheden, prestaties en lotgevallen aan te vullen met algemene beschouwingen over, bijvoorbeeld, de politieke functie van de universiteit, of over gebreken in onderwijsmethoden en in de bestaande vormen van wetenschapsbeoefening.

Wie de toespraken van vorige week leest vindt veel over de praktische problemen waarmee de universiteits- of hogeschoolleiding te maken heeft: over het ontbreken van voldoende ruimte om het snel toenemende aantal studenten op te vangen, over de bezwaren tegen het scheppen van nieuwe instituten voor hoger onderwijs, over de lage hoogleraarssalarissen en andere soorten geldgebrek, over de voor- en nadelen van een meerjarig rectoraat. Maar hij vindt niets wat lijkt op een eigen conceptie van de meest ideale, toekomstige universiteit. Hij mist suggesties voor verbeteringen in de manieren waarop hier onderwijs gegeven en wetenschap bedreven wordt, of een verhelderende analyse van de relatie tussen universiteit en rest van de samenleving. De rectoren klaagden over een tekort aan geld, ruimte en bestuurskracht. Hun toehoorders kunnen klagen over een tekort aan ideeën en verbeeldingskracht bij de oratoren.

K.L.P.

Dorpspolitiek

De socialist De Kadt is verleden week bij de debatten in de Tweede Kamer verweten dat hij de Nederlandse zaak internationaal kwaad deed, omdat hij een nogal duidelijke en doordringende kritiek had op de bewindsregeling voor Nieuw-Guinea. De christelijk-historische heer Van de Wetering sprak zelfs over een benadeling ‘voor het forum der wereld’, daarmee zijn Kamer en natuurlijk zichzelf mateloos overschattend. Het werd allemaal iets bedekter gezegd, maar men bedoelde dat De Kadt met zijn kritiek een onvaderlandslievende handeling pleegde, om dat afschuwelijke begrip eens te gebruiken.

Ik vind deze verontwaardiging, die ik ook in verscheidene dagbladen vertolkt zag, ronduit belachelijk en in de sfeer, waarin zich onze staatkundige problemen op dit moment afspelen, van een dorpspolitieke onwaarachtigheid, die weerzin opwekte tegen de meerderheid van de Tweede Kamer. In de bewuste vergadering namelijk had men volkomen zonder zin besloten te zwijgen over het incident van onze ‘filosoferende’ minister-president, die wèl voor een internationaal forum, namelijk de buitenlandse pers, meningen heeft verkondigd, die onaangename verwikkelingen hebben veroorzaakt. Zeer onaangename verwikkelingen zelfs, waarvan de achtergrond door de latere verklaring van prof. De Quay nooit is opgehelderd. Met dit ‘gefilosofeer’ en ook met de Karel Doorman heeft de regering veel meer afbreuk gedaan aan onze door de verontwaardigde heren zo hooggeschatte internationale positie dan De Kadt met zijn opmerkingen, die als Kamerlid in een parlementair debat het volste recht heeft kritiek te oefenen op de plannen van een regering, waarin hij nu eenmaal niet veel vertrouwen koestert.

Niet De Kadt heeft in de discussie de normen van het parlementair fatsoen geschonden, maar de anderen hebben dat gedaan, die de argumenten van een oppositielid smoorden met de dooddoener van ‘schade aan onze internationale positie’. Ik ben benieuwd, met welke zachtaardige bewoordingen de scherpslijpers à la de Indische oud-predikant Van de Wetering straks bij de algemene beschouwingen onze opperfilosoof zullen toespreken, die met zijn overpeinzingen, ja, überhaupt met zijn krachtige beleid onze internationale positie zoveel goed heeft gedaan.

En dan te weten dat er een opvallend absenteïsme in de Kamer was bij de bespreking van dit belangrijke probleem!

A.F.L.