Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek tweede jaargang · nummer 71 · 21 september 1960

Nederlandse comedie

Prof. de Quay is in een jaar geworden tot wat hij in het begin van zijn periode als minister-president bij Wim Kan al was: de nationale pop waarmee wij allen mogen sollen. De popscène schijnt intussen uit het programma van Kan te zijn verdwenen. Dat is ook begrijpelijk: het cabaret hoort een caricatuur van de werkelijkheid te laten zien, niet een copie. In alle kranten en bij alle partijen, de KVP inbegrepen, praat men spottend, medelijdend of vergoelijkend over zijn cocktail-filosofieën, zijn gebrek aan overwicht, zijn onervarenheid. Wanneer een onderzoek naar de publieke opinie werd ingesteld, met als vraag: ‘Hebt U respect voor prof. de Quay als minister-president?’, zou waarschijnlijk nog geen tien percent van de bevolking met ja antwoorden.

De situatie is komisch, niet alleen bij ieder afzonderlijk ongelukje dat hem overkomt, maar continu, door de positie van algemeen laaggeschatte figuur die hij inneemt op een stoel die voor algemeen hooggeschatte figuren bestemd is. De comedie

duurt zelfs al zo lang dat de grap er wat van af gaat. Het is als met een halfzacht jongetje in de klas: op een gegeven moment krijgen de anderen er genoeg van hem te pesten. Het vervelende is alleen dat dit jongetje in een ogenblik van onbedachtzaamheid tot hoofdman van de bende is gekozen; het valt niet mee een bendeleider afdoende te negeren.

Die situatie die voor de buitenstaanders komisch is en waarover zij na verloop van tijd uitgelachen raken, moet voor degenen die dagelijks met prof. de Quay te maken hebben, en voor het slachtoffer zelf, van het begin af alleen maar pijnlijk zijn geweest. Hoe moeten de andere kabinetsleden zich voelen, de secretaris-generaal en andere ambtenaren van De Quay's departement en de vertegenwoordigers van bedrijfsleven en andere sociale groepen, wanneer zij te maken krijgen met een man om wie door het gros van de bevolking, niet alleen achter zijn rug maar ook ongestraft in het openbaar, wordt gegrinnikt? De meest voor de hand liggende reacties zullen zijn, dat zij zich solidair ver-

[p. 2]

klaren met de underdog in hun midden, dat zij hem proberen op te voeden, dat zij medelijden en medeleven betonen, dat zij hem verdedigen tegenover derden, dat zij hopen op betere tijden en betere prestaties van hun pupil.

Maar zullen zij zich geen zorgen maken over de afbrokkeling van het regeringsgezag waarmee hun eigen gezag samenhangt? Zal er niet een moment komen waarop het hun beter lijkt, uit zelfbehoud, te ageren voor de vervanging van De Quay, ook al verraden zij daarmee iemand die toch althans in naam hun meester, hun ‘eerste burger’ is?

Voor de dominerende politieke figuren in het parlement, zoals prof. Romme en prof. Oud, die het in hun macht hebben de stroman die zij in het zadel hebben geholpen er ook weer uit te lichten, zullen de vragen er anders uitzien. Voor hen is prof. De Quay van het begin af een mindere geweest, een begunstigde die de spits mocht afbijten van een politiek experiment, een vervangbare uitvoerder van hun plannen voor een verandering in bestuursbeleid. Voor hen is het punt van de loyaliteit secundair en dat van de opportuniteit primair. Men krijgt niet de indruk, dat zij beseffen hoe weinig respect er nog maar voor hun maakwerk bestaat en hoezeer daarmee ook hun gezag, buiten èn binnen de kring van eigen parochianen, is gedaald. Het is daarom niet ondenkbaar, dat prof. de Quay in zijn val - die niet lang kan uitblijven nu toegeeflijkheid en leedvermaak allebei steeds meer omslaan in humeurigheid - enige van zijn politieke vaders zal meeslepen. Hij zou dan althans in dit opzicht nog een nuttige functie hebben vervuld.

K.L.P.