Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 7]

Korte commentaren

Nieuwe dienstweigeringswet

Er is in een bijzondere kommissie ter voorbereiding aardig getimmerd om en aan een wetsontwerp ‘gewetensbezwaren militaire dienst’ dat misschien nog dit jaar in openbare behandeling komt. Dit ontwerp, dat al vanaf december 1958 onderweg is wet te worden, heeft maar voor een klein aantal lieden direkt belang: vanaf 1950 tot 1960 hebben 1923 personen een beroep gedaan op de huidige dienstweigeringswet, die dan ook van 1923 stamt. Maar het kan voor nietbelanghebbenden wel eens nuttig zijn om te kijken of en hoe er met een minderheid rekening gehouden wordt.

Wie als belanghebbende het voorlopig verslag leest, zal blij zijn met de grote mate van begrip die de verscheidene, enkele, vele en andere leden van de kommissie hebben getoond. Zo is er algemeen bezwaar aantekend, dat het ontwerp evenals de huidige wet de ‘ernstige gewetensbezwaren’ op grond waarvan men volgens de grondwet vrijstelling van militaire dienst kan krijgen, beperkt tot bezwaren tegen het doden van de ‘evenmens’. Door die formulering wordt een aantal gewetensbezwaarden gedwongen of principes te verkondigen die niet de hunne zijn of, ondanks hun ernstige gewetensbezwaren de gevangenis in te gaan. Een keuze is gauw gemaakt.

Op een van de weinige plaatsen waar begrip voor de dienstweigeraar ontbreekt, vragen leden zich af of men de tewerkgestelde niet toch maar bij de BB zou plaatsen. De dienstweigeraars beschouwen de BB meestal als een semi-militaire organisatie - ondanks de vertogen van de overheid - en een maatregel als de voorgestelde zou dus op verzet stuiten. Verder handelt het verslag vrij uitvoerig over de mogelijke openbaarheid van het mondeling onderzoek van de ministeriële advieskommissie naar de ernst van de gewetensbezwaren.

Het ontwerp vertoont een vervelend meten met twee maten als het er om gaat de positie van de tewerkgestelde gelijk te maken aan die van de soldaat. De minister stelt voor om de tewerkgestelde onder een tuchtrecht te brengen ontleend aan het militaire. Dat is onpraktisch en overbodig maar juist daarom een mooi voorbeeld van het krampachtige streven om de tewerkgestelde niet in een voordeliger positie te plaatsen dan de soldaat. Hier staat dit tegenover: de dienstweigeraar moet een jaar langer dienen dan de soldaat, hij krijgt nooit meer dan de soldij van een geoefend soldaat (f 1.25) wat ook zijn funktie of opleiding is, hij krijgt wel een keer in de twee weken reiskosten naar huis vergoed maar kan niet, zoals een soldaat, bovendien nog reizen tegen half tarief. Dat zijn drie praktische voorbeelden van vervelende achteruitstelling van wie zo brutaal is geweest gebruik te maken van artikel 196 van de grondwet. Daarbij komt nog dat door die maatregelen de positie van de dienstweigeraar lijkt op die van een gestrafte. Een dergelijke diskriminatie van gewetensbezwaarden doet aan het mooi regelen van de belangen van een minderheid afbreuk. Waarom toch? Dienstweigeraars doen immers geen vlieg kwaad.

S.R.J.

Dit Europa I

Wanneer ge van Berlin-Tempelhof naar Hamburg vertrekt, komt er nog even een stempel in Uw pas van de Polizeipräsident von Berlin, want dan kan de marechaussee op Schiphol achter een veilig schavotje even een aantekening maken wat voor vlees men in de Nederlandse kuip krijgt. En als ge er dus tóch op komt te staan, kunt ge voor hetzelfde geld in de oostelijke sector van Berlijn naar de Deutschlandsender van de DDR luisteren. Alleen is dat minder eenvoudig dan ge dacht, want Uw vriend wil wel naar de operettes en Brandenburgse concerten luisteren op de zender uit Königs-wusterhausen, maar niet naar de politieke adressen over de talrijke vooraanstaande oud-nazi's, die nu in West-Duitsland vooraanstaande posities bekleden. Want dat is nu het thema: de schurken van weleer zijn nu de vooraanstaande ambtenaren van de Bondsrepubliek. Voor een oncontroleerbaar percentage is dat thema trouwens niet eens helemaal onwaar. Er lopen nergens zoveel politieke avonturiers rond als in West-Berlijn, hetgeen een der voedingsbodems is voor de incidenten. Natuurlijk zijn de heren uit Pankow noch de Russen lekkere jongens, maar van provoceren weten ze in het westen óók wel iets. Ook met de étalages en de way of living. Bij een slagertje in Tegel lagen 41 verschillende soorten worst, waarvan alleen al 13 soorten leverworst, een weelderige welvaart. ‘Waarom kom je niet naar het westen,’ vroeg ik aan de weduwe met de

[p. 8]

15-jarige dochter. ‘Verpest door de weelde kan ze ook nog worden als ze 21 is’, zei het mens, en: ‘Het onderwijs aan de meisjes zit nog niet zo goed in elkaar, dat de ideologie vat op ze heeft. Bij de jongens is dat anders. Daar heerst de “technologische Erziehung”, en dat is een kwalijke zaak.’

E.D.

Dit Europa II

Toen ik op een Limburgse h.b.s. zat, was in veruit de meeste Limburgse dialecten het woord voor ‘terug’ in dialect ‘truk’ of ‘truuk’, behalve in het gebied binnen de z.g. Benrather Linie van Kerkrade en Vaals met omgeving, waar ze duidelijk ‘zurück’ zeiden. Uit verzet zijn ze in 1940 in het grensland met veel nadruk hoog-Hollands gaan praten, tot onder in mijnen toe. Maar nu is er geen reden meer om geen mazzel te maken en nu staat het hele grensland van Mook tot Vaals vol met aanprijzingen: Bürgerliche Küche, Zimmer zu vermieten, Prima Kartoffeln. En als ze thuis dialect spreken, zeggen ze zuiver hoogduits ‘zurück’ waar ze vroeger ‘truuk’ zeiden. De atlas der Nederlandse dialecten mag wel eens worden herzien, want schoon is de moedertaal, maar beter is de sterke valuta.

E.D.

Armin Hary

Toen de Westduitser Armin Hary in Rome na tientallen jaren de Amerikaanse hegemonie doorbrak door de 100 meter hardlopen te winnen, bekende de televisiereporter ons dat hij nu ook een beetje trots was, omdat Hary een Europeaan was. We mogen ons afvragen of deze reporter door eenzelfde Europees gevoel bezield zou zijn geweest als Hary een Rus, of zelfs maar een Oost-duitser was geweest. Ik betwijfel het. Zijn trots moet dus terug te voeren zijn op een zuiver Westeuropees, of misschien zelfs NATO-chauvinisme, en heeft vrees ik niets te maken met de Europa-één gedachte, want die werpt alle chauvinisme juist verre van zich. Het is tegenwoordig allemaal een beetje moeilijk, vooral voor reporters, die naar een ver land worden gestuurd om successen van vaderlanders te melden. In deze tijd, waarin het internationalisme hoogtij viert en Nederland in samenwerking met nog een stel kleine landjes hardnekkige pogingen doet tot één groot verdeeld land te komen, voelt men zich een beetje burgerlijk als men het Wilhelmus meezingt of een bronzen medaille voor Wieger Mensonides harder toejuicht dan een gouden medaille voor Anita Lonsbrough.

Aan de andere kant bleek er na het Holland Festival van dit jaar bij critici en toeschouwers toch ook een gevoel van onbehagen te zijn achtergebleven, toen na een maand bleek dat er van Nederlandse manifestaties nauwelijks sprake was geweest en de buitenlanders de boventoon hadden gevoerd. Is dit nu toe te juichen of niet? Blijkbaar niet, want niemand juichte. Een Holland Festival dient meer met Holland te maken te hebben dan de plaats van opvoering alleen, meende men. Een klein beetje nationale trots kan in zo'n geval geen kwaad. De Joegoslaven bijvoorbeeld, lijden wat hun cultuur betreft minder aan een minderwaardigheidscomplex dan de Nederlanders, en zij hebben dat bewezen tijdens de XIe Zomerspelen in Dubrovnik van 10 juli tot 24 augustus. Een halve maand langer dus dan het Holland Festival.

Opgevoerd werden: vier Joegoslavische stukken en vijf buitenlandse, w.o. Hamlet, Phèdre en Antigone (van Anouilh). Aha, zegt ge, toch een meerderheid voor het buitenland, maar al die buitenlandse stukken werden in het Servo-Kroatisch door Joegoslavische gezelschappen opgevoerd. De vier, ook al buitenlandse, opera's (van Dvorak, Rossini, Donizetti en Purcell) werden alle door de opera van Ljubljana ten gehore gebracht, en hetzelfde gold voor het merendeel van de concerten, die werden uitgevoerd door het koor van het leger, de ‘Solisten van Zagreb’, het Stedelijk Orkest van Dubrovnik, het Sloveens Vocaal Octet, de bariton Ruzdjak uit Zagreb, de pianiste Tomsic uit Dubrovnik, de violist Ozim uit Ljubljana, het Radiokoor van Zagreb, het Symfonieorkest van Radio Joegoslavië en het Radiokoor van Belgrado, waarbij alle dirigenten (natuurlijk) Joegoslaven waren. De enige buitenlanders, behalve de talrijke bezoekers (in 1959 ongeveer 30.000 op de 61.354) waren een Poolse pianiste, een Russische pianist, het Hongaarse Tatrai Quatuor en de Weense tenor Dermota. Met de drie folkloregroepen uit Belgrado, Zagreb en Skopje mee, vormt deze opsomming dus wel een duidelijk bewijs van Zuidslavië's geloof in eigen kracht en niet minder van het nationalistische denken in dat toch communistische land. Valt dit nu te loven of te laken? Het lijkt me een kwestie van mentaliteit, die ook tot uitdrukking komt in de namen van de Joegoslavische sigarettenmerken: Morava, Vardar, Drina e.d. Eerlijke namen van Joegoslavische rivieren.

N.S.