Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek tweede jaargang · nummer 67 · 24 augustus 1960

Vacantie in de bermen

Honderd jaar geleden was het maken van vacantiereizen het voorrecht van enkelen. Tegenwoordig heeft, althans in een land als het onze, iedereen vacantie. De gemiddelde vacantieduur is hier, feest- en snipperdagen meegerekend, achttien dagen. De meerderheid van de bevolking gebruikt deze vrijheid voor het maken van reizen.

De vacantie, en meer algemeen de vrije tijd, heeft voor velen een belangrijke functie van Gods- en hiernamaalsgeloof overgenomen: ons met ons lot te verzoenen. Het is niet meer het geloof dat zalig maakt, niet meer de arbeid die adelt, maar de vrije tijd die in staat stelt voldoening en plezier te vinden, en daarmee een zin te geven aan het bestaan. Voor het schoolkind zijn de vacanties de lichte plekken in het jaar. Op het traject tussen de grote oasen liggen vele kleine: de weekends in de maand, de woensdagmiddagen in de week, de onverwachte vrije uren in de dag. Negen van de tien burgers beschouwen hun werk als schoolwerk;

het moet gedaan worden, maar daarna begint pas het volle, feestelijke leven.

Het vacantieparadijs valt soms tegen. Er zijn zomers waarin de zon thuis meer schijnt dan in Italië. Het bevriende echtpaar, waarmee men verwachtingsvol de auto en de tent instapt, kan op reis onaangename trekken vertonen die in het dagelijks leven onder de oppervlakte waren gebleven. De hotelkamer kan nostalgie opwekken naar het eigen huis. Het eten kan slecht zijn, de reisleider irritant en de drukte storend. Zo zijn paradijzen. Maar de teleurstelling is verdwenen wanneer de tijd aanbreekt voor het maken van een nieuw plan, voor het opkweken van een nieuwe verwachting.

Onze vacantiereizen zijn vormen van bermtoerisme. Wij gaan niet, zoals vroeger de huursoldaten, de schilders, de kruisridders, de pelgrims en de grootgeldbezitters, een paar maanden of een paar jaar van huis, maar

[p. 2]

een paar weken. Wij laten ons de krant nasturen. Wij gaan op reis met collega's, met een reisgezelschap, met groenten, blikjes en klapstoelen achter in de auto, en met een reisroute van de ANWB. Wij blijven bereikbaar.

Vacantie interrumpeert. Wie met bezetenheid iets doet gaat niet veertien dagen ertussendoor op reis. Wie bezig is aan een roman, wie verliefd is, wie een nieuwe fabriek bouwt, wie een opstand of een beslissende reclamecampagne voorbereidt, laat zijn liefde niet in de steek. Loemoemba en Hammarskjöld gaan nu niet met vacantie. Dat Eisenhower zo veel ging is een bewijs dat hij geen goed president was (ook als men bedenkt dat hij het deed op doktersadvies). Dat minister Luns in de buurt van Klagenfurt zat, toen Indonesië de betrekkingen verbrak, was toeval, maar tekenend. Wij zijn op het ogenblik met vacantie, en er moet al een wereldoorlog uitbreken, zoals in augustus 1939, willen wij eerder thuiskomen dan ons plan was. De vacantiestemming, nu op haar hoogtepunt maar ook in de rest van het jaar nooit helemaal afwezig, is een vijand van de revolutionaire gezindheid. Zij is zowel een oorzaak als een gevolg van onze houdbare democratie en onze betrekkelijke tevredenheid.

In de vacantie is het evenwicht tussen beroepswerk en vrijetijdsbesteding verbroken. De aandacht moet worden gericht op het privéleven, de kinderen, de liefhebberijen. Wanneer de afleiding van het reizen niet bestond, zouden sommige vacantiehebbers verveeld en humeurig raken door deze tijdelijke, maar naar hun idee al snel lang durende periode van vrijheid. Maar nu deze afleiding er wel is, ondervindt de toerist de vrijheid om te doen wat hij wil in zijn vacantie als een verademing. Het is voor hem niet van belang wat hij met die vrijheid doet - hij is bereid veertien dagen aan de leiband van een groepsreis-programma te lopen - maar dat hij haar bezit. Trouwens, ook bij die groepsreis heeft hij zijn vrijheid althans één keer gebruikt, namelijk om de

gebondenheid te kiezen. Vooral voor degenen die in een groot bedrijf of departement werken en het hele jaar overdag de opdrachten moeten uitvoeren die anderen hun geven, is de mogelijkheid om zelf te beslissen over hun tijdsbesteding een grote attractie van de vacantie.

Reizen maakt een mens iets minder dogmatisch over de correcte manier van leven, iets minder totalitair in zijn belangstelling voor het gedrag van buren en familie, iets minder dorps. Hij verliest wat van zijn wantrouwen, van zijn vatbaarheid voor de propaganda,



dat mensen in andere landen met andere klimaten, goden, politieke systemen en eetgewoonten geheel andere wezens zouden zijn. Dat geldt althans voor Europa. Als er nog eens een tijd komt dat alle honderdduizenden die nu naar Italië, Frankrijk en Duitsland gaan, bezoeken brengen aan Rusland, Afrika of China, zou hun dat misschien ook iets minder ontvankelijk maken voor misleidende suggesties over de mensen die daar wonen. Het zal overigens altijd maar een dun laagje blijven, dit begrip voor anderen op grond van reiservaringen. Daarvoor is de toerist teveel gehecht aan zijn vertrouwde omgeving, die hij op zijn korte reis in de vorm van voorwerpen en voorstellingen van zaken van huis heeft meegenomen. Ook in dit opzicht is hij bermtoerist: hij blijft steken in de strook niemandsland die hem scheidt van andermans weg.

K.L.P.