Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 10]

Korte commentaren

Geen samenspel

Als aan de ene kant de besturen en de apparaten van de Europese gemeenschappen blijk geven van zin voor samenspel met de nationale situaties en met kwesties die min of meer samenhangen met de ontwikkeling der gemeenschappen, zou verwacht mogen worden dat de nationale instanties dat ook weten op te brengen. Nadat een paar weken geleden echter de monetaire situatie in West-Duitsland een zekere mate van verder ingrijpen door de Bundesbank noodzakelijk maakte, heeft ook de Nederlandse Bank in samenwerking met de handelsbanken monetaire conjunctuur-regulerende maatregelen genomen. Tegen de maatregelen - en tegen een ijskastplan bij de Ned. Bank tot regeling van eventueel nadere binding van te grote bankliquiditeiten - valt uit hoofde van verstandige economische politiek weinig in te brengen. Wel zijn er vrij diepgaande verschillen tussen de aanpak van de banken in Nederland en West-Duitsland, in tegenstelling tot de situatie in Frankrijk en België waar het bankwezen door de centrale bank niet of nauwelijks wordt gereguleerd. In de activiteiten van de centrale banken in die landen, waar van hen enige activiteit mag worden verwacht (Nederland en Duitsland dus) is het evenwel opvallend, dat er althans voor het oog geen enkele vorm van samenspel bestaat met de gemeenschappen, in casu speciaal met de EEG. Toch wordt binnen het apparaat van de EEG steeds verder gewerkt aan een zekere ‘Europeanisering’ van de monetaire politiek. Voor een betere coördinatie en dus voor beter samenspel zouden de raden der ministers van economische zaken moeten zorgen. Bij de recente landbouwkwesties in de EEG is evenwel weer eens duidelijk gebleken, dat deze ministers zich toch in de eerste plaats als exponenten voelen van nationale constructies, om niet te zeggen nationale emoties. Hier wreekt zich de structuur van het EEG-verdrag, die werd bepaald door allerlei nationale reserves. Het ‘baas in eigen huis’ blijven was een begrijpelijk verlangen toen de regeringen het verdrag moesten sluiten. Er is trouwens geen enkele reden waarom men een nationale positie zonder meer zou moeten opgeven als men een begin maakt met een economische integratie waarvan men van te voren wist dat er vele jaren - ja zelfs wellicht verscheidene generaties - mee gemoeid zouden zijn. In zaken waar het internationale samenspel echter alleen maar ten gunste van de gemeenschap als economisch fenomeen en ten gunste van de gemeenschap als idee had kunnen worden aangewend, is het jammer dat eigenlijk vrijwel geruisloos wordt voorbijgegaan aan de kansen om zonder van dirigisme verdacht te worden een situatie te regelen die in feite haar moeilijk karakter aan internationale verhoudingen dankt.

E.D.

Zandloper op zijn kop

De meeste Nederlandse columnisten zoeken het in goedkope cursieve humor. Zo niet de zandloper in de Nieuwe Rotterdammer. Ik herinner mij nog levendig het eerste stukje dat ik van hem las, waarin hij een vergelijking maakte tussen Hellas-Rome en Engeland-Frankrijk. Nu hoeft men nog nooit een gymnasium, Londen of Parijs gezien te hebben om te begrijpen dat in zo'n vergelijking Hellas (cultuur!!) met Frankrijk, en Rome (imperium) met Engeland gelijkgesteld moet worden. Maar de zandloper slaagde erin met behulp van een Ionisch zuiltje in Liverpool juist Frankrijk met Rome en Engeland met Griekenland te vergelijken. Dat was een knap stukje werk en sindsdien heb ik met stijgende bewondering de geniale zandloper, onder aanroeping van al wie er in afgelopen dertig eeuwen maar gestorven is, de ene ongelooflijke omdraaiing op de andere zien stapelen. Maar nu, op het eind van zijn carrière, heeft hij een tour de force uitgehaald waar al het vorige bij verbleekt. Op 22 juli, de dag dat alle kranten ons meldden dat de Amsterdamse agent die een Volkskrant-journalist had mishandeld zich nu op een chauffeur had geworpen, publiceert de zandloper zijn visie op het geval. Hij begint op te merken dat het relaas over de neergeslagen journalist ‘voldoening en leedvermaak’ bij de lezer veroorzaakt. Misschien in Rotterdam, ik had het nog niet opgemerkt. Maar het wordt nog veel mooier. Lees: ‘Een ter aarde geworpen journalist, een man-met-blocnote opgebracht, voortgezeuld en misschien beledigd, het doet de man die zulke dingen van anderen in de krant pleegt te zetten geen goed als ze over hemzelf in de krant komen te staan. Wordt hij bij het insisteren op zijn recht dan ook nog met een schouderophalen bejegend, dan is het beter het hier maar bij te laten en aan

[p. 11]

dat geringschattende gebaar niet nog eens extra ruchtbaarheid te geven. De pers, machtig als zij is, almachtig als zij weleens denkt te zijn, toont zich van haar zwakste zijde door zich over een al dan niet reëel onrecht te beklagen. Dit zijn nu eenmaal de risico's van ons vak.’

Men ziet het: de zandloper heeft zichzelf vogelvrij verklaard en de Rotterdamse dieven, bruten, politieagenten, moordenaars, afpersers en ander tuig zullen het zich geen twee maal laten zeggen. Maar in de N.R.C. zullen wij over de mishandeling van haar zandloper geen verslag vinden - het was nu eenmaal het risico van zijn vak. Slechts het ontbreken van de zandkolom zal de lezer opmerkzaam maken dat hier een man voor zijn beroep gesneuveld is. En er zal veel leedvermaak en voldoening in het land zijn.

B.C.

De wegkwijnende politiek

‘De welvaart kweekt verveling’, zegt de schrijver van ‘Dezer dagen’ in de NRC, en wijst dan op de gevaren van die verveling: bij sommigen een behoefte aan gewelddadigheid - passief en actief - bij anderen een behoefte aan domweg verandering, een breken met het democratisch patroon zoals wij dat tot dusver hebben gekend.

Inderdaad, wanneer wij avond aan avond, raam aan raam dezelfde blauwig verlichte hoofden nog altijd zwijgend voor dezelfde beeldbuis vinden, wanneer wij de nozems en hun vriendinnen op hun zwakke, onzekere benen zien slenteren of zo'n beetje wippen op de maat van het glimmende, zacht gorgelende geluidkastje op de buik, dan is dat pure verveling. Onze verveling, maar is dat ook de hunne en zo ja, vervelen zij zich dan nog harder dan vroeger toen zij meer in kroegen zaten en achter de hor en dus buiten onze gezichtskring? Het is moeilijk te zeggen, temeer omdat zij zelf het woord verveling bijna nooit in de mond nemen, de mannen tenminste niet. Misschien zijn zij die ondervinding wel na hun kindertijd vergeten, nadat hun hoogte- en dieptepunten geleidelijk met de jaren zijn weggeslibd. Intellectuelen en kunstenaars spreken soms van verveling, kinderen en een bepaald soort vrouwen. Trouwens, ze erop uit te zien trekken, op bromfietsen, scooters en steeds meer in auto's, in touringcars als suikerpaleizen op rubber, naar de Rivièra, dat brengt zelfs mij als toeschouwer geen verveling. Goed, vroeger waren er meer spanningen, de klassenstrijd, maar gaven die, gecombineerd met de mokkende verveling van bijna-armoe in een donker straatje, meer vervulling dan de genoegens van het nieuwe kleinkapitalisme voor allen? Ik kan mij ook niet goed voorstellen dat wij op deze manier, steeds welvarender en eensgezinder, tot het einde der dagen zullen voortleven, maar evenmin dat de massa's zich uit louter verveling tegen de democratie of zichzelf zullen keren.

Dit alles neemt niet weg dat, zoals de schrijver van ‘Dezer dagen’ stelt, het gebrek aan spanningen, aan herkenbare verschillen, een bedreiging kan gaan vormen voor onze democratische instellingen. Zal die bedreiging dan voorlopig wel niet van de massa's komen, dan toch misschien wel van de andere categorie die de schrijver noemt, ‘de anderen die uit behoefte aan domweg verandering zouden willen breken met het democratisch patroon zoals wij dit tot dusver hebben gekend’. Inderdaad, wanneer het voeren van beleid nog meer zal gaan lijken op een spel van een kleine groep deskundigen met prognosecijfers, ingebouwde stabilisatoren en andere gadgets, terwijl 95 procent van de natie van woensdagavond tot maandagmorgen op het strand of het voetbalveld zit, dan moet het voor een krachtig deskundige met behoefte aan leven uit één stuk betrekkelijk eenvoudig zijn de macht tot zich te trekken met behulp van een paar procent van die ‘anderen’. Een beroep op de massa zal hij dan niet eens behoeven te doen, want tegen die tijd zou de belangstelling voor de publieke zaak zo kunnen zijn gezakt dat men in het geheel niet meer zou merken dat er iets veranderd was, totdat men ineens werd verplicht de auto in te leveren omdat marcheren frisser en gezonder is of verplicht zich te organiseren in kantoor- en fabrieksgewijze corporaties. Maar zo spectaculair hoeft het niet eens; wanneer de politiek zoals wij die kennen geleidelijk uit raden en parlement zou wegdruppelen terwijl wij slapen in de resterende groenstroken, dan zou een kleine oligarchie de zaken kunnen gaan leiden zonder ook maar iets van verkiezingen of andere democratische instituten formeel af te schaffen. Tegen die tijd kunnen wij onze broeders aan de andere kant van de Oder weer de hand reiken. Maar laten wij met H.J.A. Hofland hopen dat, wanneer wij eenmaal aan onze nieuwe welvaart zijn gewend, ‘er ruimte komt voor nieuwe programma's en behoefte aan nieuwe daden’, al mag de hemel weten waaruit zij zullen bestaan. Al of niet verplichte deskundigendienst in de onderontwikkelde gebieden, verplicht museumbezoek of lessen in literatuur, liefde en pianospel?

A.L.S.