Hollands Weekblad. Jaargang 2

Reacties van lezers

De president en de televisie II

Hofland heeft in de drie maanden dat hij in Amerika was zijn ogen goed de kost gegeven. Ik heb dan ook niets toe te voegen aan de beschrijvingen van de door hem genoemde televisieprogramma's (H.W. 6 juli). Wel heb ik bezwaar tegen de door hem gebruikte term ‘manufacture of dissent’, want het typische van ‘dissent’ is dat het zelden gekweekt behoeft te worden - het is er. Dat is niet het geval met ‘consent’, en zeker niet wanneer het onderwerpen betreft als de U-2 affaire en de daarop gevolgde crisis in Parijs.

De strekking van Hofland's betoog is, denk ik, dat de ‘manufacture of consent’ niet zo erg is wanneer men daarnaast ook voor de ‘manufacture of dissent’ zorgt. (Hij zegt trouwens: ‘the manufacture of consent’ wordt (in Amerika) gecompenseerd door de ‘manufacture of dissent’, ook in de programma's van zulke geldverdienende organisaties als NBC.’) Dat is natuurlijk niet helemaal juist. Wat Hofland vermoedelijk heeft willen betogen is, dat zolang er ten aanzien van een bepaald onderwerp het voor en tegen worden gepresenteerd, er geen reden tot ongerustheid bestaat. Maar dat is iets anders dan het tegenover elkaar stellen van ‘manufactured consent’ en ‘manufactured dissent’.

Het verschil is er een van integriteit. De presentatie van voor en tegen is er een waarbij aan beide zijden met ‘heilige feiten ‘wordt gewerkt. Daar kan men wijzer van worden. Van het tegenover

[p. 9]

elkaar stellen van gekweekte ‘consent’ en ‘dissent’ wordt men niets wijzer - het is propaganda waar aan beide zijden de feiten ondergeschikt zijn gemaakt aan het standpunt.

Had Hofland zijn reis naar Amerika niet in een verkiezingsjaar gemaakt, dan had hij kunnen waarnemen dat er doorgaans weinig politici in televisieprogramma's optreden, en nog minder wanneer zij partijpolitieke bedoelingen hebben. De politici die men in andere dan verkiezingsjaren op de televisie ziet, hebben meestal iets te maken met nieuws dat op dat ogenblik actueel is en zelden worden zij uitgenodigd om ‘op zure toon enige dingen over de president te zeggen.’ Dat wordt overgelaten aan de televisie-commentators, die dan eenzelfde functie vervullen als een hoofdartikel in een dagblad.

Meer dan in Nederland het geval is, wordt in de Amerikaanse pers een scherpe scheiding aangehouden tussen ‘reporting the news’ en ‘editorializing’. In sommige gevallen wordt het met deze scheiding niet zo nauw genomen, maar over het algemeen is men er zich zeer bewust van. Geen wonder in een land waar aanklachten wegens smaad of laster aan de orde van de dag zijn.

Deze scheiding wordt ook in de Amerikaanse televisie gemaakt. Nog niet zo lang gelden werd de ‘equal time’ voorziening (Section 315 (a)) van de Federal Communications Act, waarbij candidaten voor een politieke functie eenzelfde hoeveelheid zendtijd wordt gegarandeerd zodra een hunner het voorrecht van een verschijning in een televisieprogramma heeft gehad, geamendeerd. Dit amendement houdt in dat het optreden van een erkende candidaat in een (1) bona fide nieuwsuitzending, (2) nieuws interview, (3) nieuws documentaire, of (4) directe reportage van gebeurtenissen in het nieuws (en hieronder vallen ook politieke congressen), vrijgesteld is van de bepaling van Section 315 (a).

Evanston (V.S.)

H.L. Leffelaar

Vals spel van Scheepmaker

Uit het artikel Vals spel van Fellini in het Hollands Weekblad van 29 juni begrijp ik, dat N. Scheepmaker bijzonder veel weet van de Nederlandse filmkritiek en bijzonder weinig van de toestanden in het huidige Italië. Het schijnt hem te zijn ontgaan dat La dolce vita - afgezien van de meer of minder diepe betekenis die men verder aan deze film wil hechten - een satirische kroniek is, samengesteld uit gebeurtenissen, ongelukken en schandalen die zich de laatste jaren in Italië hebben voorgedaan en die door de Italiaanse dag- en weekbladpers in geuren en kleuren zijn verslagen.

Het Christusbeeld dat door een helikopter naar het Sint Pietersplein wordt vervoerd is verwant aan het Madonnabeeld dat anderhalf jaar geleden op dezelfde manier in Florence werd neergelaten. De striptease aan het eind van de film is geïnspireerd op de ‘spogliarello’ tijdens een etentje van Romeinse aristocraten, de onvermijdelijke Anita Ekberg en enkele minder opvallende sterren, onder wie een Turkse danseres die op deze wijze de aandacht op zich wilde vestigen. De atmosfeer in het huis van Steiner met inbegrip van het populaire stukje Bach herinnert aan de momenteel overigens langzaam uitstervende milieus van Russische emigranten die in Italië na 1918 zijn ontstaan. De door Scheepmaker om ‘artistieke’ redenen gewraakte moord van Steiner op zijn kinderen tenslotte en de thuiskomst van zijn nog niets vermoedende en door journalisten omringde vrouw zijn vrijwel letterlijk gekopieerd naar soortgelijke episoden uit een beruchte tragedie in Turijn, waar de protagonist overigens geen kunstenaar maar een ingenieur was die aan het hoofd stond van een, naar verluidt, bloeiend bedrijf.

Het is natuurlijk interessant te vernemen dat Scheepmaker het oordeel van de Nederlandse filmkritiek over La dolce vita deelt en dat deze eensgezindheid als een uitzonderingstoestand moet worden beschouwd. Interessanter nog had ik dit oordeel gevonden wanneer het niet had bestaan uit vage projecties van een naar mijn smaak typisch Nederlandse ethiek, maar gebaseerd was geweest op reële argumenten.

Florence

J.A. Emmens

Naschrift

‘It is me what’, zou mijn vroegere Engelse leraar zeggen. Alles in Fellini's film is dus echt gebeurd! In dat geval zwicht ik: La dolce vita is toch een meesterwerk, evenals Mrs. Miniver en De tien geboden.

Alleen blijft mijn twijfel ten aanzien van het geval Steiner. Het mag dan vrijwel letterlijk gekopieerd zijn naar soortgelijke episoden uit een beruchte tragedie in Turijn, maar het feit blijft dat de kopie niet letterlijk is, en dat de hoofdpersoon in Turijn geen kunstenaar was maar een ingenieur. In zulke extreme gevallen (extreem, zelfs in Italië, want de kranten hebben er vol van gestaan) is de geringste afwijking er al oorzaak van dat het doel grandioos wordt gemist. Bij een minder extreem geval, als van een voetballer die een penalty moet nemen, mag de afwijking bij het afvuren van het schot gerust een paar centimeters zijn. De kans dat het schot doel treft is nagenoeg even groot. Bij een zo extreem geval als een schot op de maan echter is de geringste afwijking in hoek van afvuring, aanvangssnelheid enzovoort er oorzaak van dat de maan op vele duizenden kilometers wordt gemist.

Als we aannemen dat het Turijnse geval van de ingenieur psychologisch verantwoord is omdat het gebeurd is, dan vervalt dit certificaat toch onmiddelijk zodra de ingenieur een kunstenaar wordt, zijn vrouw een ander kapsel draagt en zijn kinderen anders reageren op havermout. Een echte Steiner zou anders hebben gereageerd dan hij in de film doet.

Het mag waar zijn dat Emmens meer afweet van de toestanden in het huidige Italië, dan ik, daar staat tegenover dat ik vermoedelijk beter bekend ben in de milieus van Russische emigranten.

Amsterdam

N. Scheepmaker