Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 15]

Journaal
J.J. Peereboom

In de fietsenstalling van het station Haarlem kwam een rond meisje binnen om ‘eens te vragen waar of eigenlijk de Minahassastraat is’. De staller wist het niet, en ook niet een vriend van hem met het smalst mogelijke gezicht onder een NS-pet; maar wel een stevige vrouw met blij gefriseerd blond haar: het was bij het eindpunt van een buslijn, zij woonde er zelf in de buurt. Was het ronde meisje op de fiets, nee? Dan mocht zij achterop mee, het was alleen een kwestie van de achterband oppompen. Het meisje glimlachte beleefd opzij, maar ik denk niet dat zij ontkomen is. Zij zal op een bagagedrager naar het noorden vervoerd zijn, met een hand aan de heup van haar weldoenster geklemd, het ongemak verzwaard door een lastig gevoel van belachelijkheid.

De scène wordt onnavolgbaar Hollands door die fiets, een echt stalen ros van Fongers waarschijnlijk; maar ook de ongegeneerde hulpvaardigheid is moeilijk ergens anders denkbaar. Zij wordt een beetje benauwend als men er zich een vervolg bij voorstelt van ondervraging onderweg, en een kopje thee opgedrongen bij aankomst. Trouwens, de vriendelijkheid is te onpersoonlijk: er blijft op die manier niets over van het verschil tussen mensen voor wie men zich uitslooft (er woei een straffe wind ook nog) en de anderen aan wie men de bushalte wijst. Na deze aanmerkingen gemaakt te hebben, bleef ik niettemin weldadig bewogen in mijn deel nationale ziel. Zo moet je zijn, of sterker nog, zo ben je: kom achterop, kom theedrinken, neem een appel mee, kom nog eens langs. Het leven wordt al gauw onbeschrijfelijk ingewikkeld met mensen die wij beter leren kennen; niemand zo gewoon en zo gezellig of hij blijkt soms dingen te doen die je niet begrijpt en waar je tegen moet zijn. Alleen met vreemden wordt zonder moeite de ware gezelligheid geschapen, en het geloof in ons aller verwantschap bevestigd. Zo kun je je hart voor de mensen tenminste eens uitdrukken, en 's avonds met een tevreden glimlach gaan slapen, in een goedbedoelde wereld.

Ik werd eraan herinnerd dat er ook een grimmige gezelligheid bestaat in een Haagse winkel waar ik om een incourant horlogebandje vroeg, en de vrouw mij verzekerde dat zij het nooit zou bestellen, al was het desnoods mogelijk: ‘Mijn man vindt het ook kolder’. Het kwam niet bij haar op dat het zielig voor mij kon zijn om mijn voorkeuren zo behandeld te horen, en evenmin dat de communicatie tussen ons door het verschil van smaak bemoeilijkt werd. Ik was buitenspel met mijn idiote bandje, en moest beseffen dat ik mij in die positie geen gevoeligheden kon veroorloven. Zo vreedzaam als ik gestemd werd door de uitnodiging in de fietsenstalling, zo militant voelde ik mij na deze terechtwijzing. Zij deed mij denken aan de woorden, die mij als bijzonder fijnzinnig doorverteld werden, van een Rotterdamse ambtenaar na een ontmoeting met een groep berooide kunstschilders: ‘Ik neem het hun niet kwalijk dat zij leven; maar ik geloof dat zij ongelijk hebben’. Het moet de gewaarwording van buitenspel-staan zijn die non-conformisten vaak tot hoge woorden of diepe gedachten brengt. De gemeenschap is niet lastig voor hen, want alles mag zolang het niet schadelijk is; maar zij moeten zelf lastig worden om het idee te bestrijden dat zij met hun afwijkende voorkeuren eenvoudig niet meer aan het leven meedoen. Het bezwaar is dat zij dan makkelijk het belang van ongewoon-zijn gaan overschatten, als een teken van moed of innerlijke diepte, en dat er soms bijna geen tijd overblijft om te ontdekken wat er uit die buitenspelpositie voor bijzonders te zien is.

In Parijs verwachten wij geen gezelligheid; zowel de hulpvaardigheid als de bemoeizucht zijn daar uit het openbare leven verdrongen. Ik zweeg van verbazing toen ik 's morgens, de trap afhollend in de gedachte dat ik haast had, op de eerste verdieping staande werd gehouden door een kleine oude mevrouw die mij met een nog tamelijk uitdagende glimlach verzekerde dat ik ook zo hard niet meer zou gaan als ik haar leeftijd had. Hield ik van schilderkunst? vroeg zij vervolgens, dan moest ik eens meekomen, want haar man was zelf schilder in zijn vrije tijd. Daar stond ik in haar

[p. 16]

appartement, tussen wanden bezaaid met oppassende schilderijtjes, meest gezichten op de Notre-Dame en op Royan, waar zij jaarlijks heengingen voor de kuur. ‘Mon mari est un tout petit monsieur qui a l'air de rien du tout, mais il fait de très belles choses’. Ik moest ook even in de slaapkamer komen (de vier kamertjes liepen in elkaar over, er was nergens een gang); daar hing de Heilige Vader, met naast zich een bevriende geestelijke van Royan. En die mooie jonge vrouw boven de schoorsteenmantel? Dat was de dochter, getrouwd met een arts die zich dank zij het spaargeld van schoonvader had kunnen vestigen, maar het vervolgens was gaan houden met de dienstbode, en daar tenslotte ook mee getrouwd was. ‘Als ik mijn dochter was geweest, had ik nooit toegestemd in de scheiding. Kunt U zich voorstellen wat voor een indruk dat moet maken op de mensen, een dokter die trouwt met zijn bonne à tout faire? Ik zou gezegd hebben; wij zijn getrouwd voor God, daar houd ik mij aan, je zoekt het verder maar uit. Houdt u van kersen, mijnheer?’ Vijf minuten later repte ik mij de straat op, met twee vochtige kersepitten nog in de hand geklemd, want er was nergens in het onberispelijke appartement een plaats om ze neer te leggen.

Zo'n blik door een gat in de buitenwereld is genoeg om een paar uur nieuwsgierige affektie te wekken voor alles wat achter de muren verborgen blijft; daarna is de herinnering gedoofd, en de stroeve dagelijkse orde hersteld.

Toen ik K. voor het eerst sinds lang terugzag in de tuin van het Palais Royal, vertelde zij dat zij een moeilijke tijd had gehad. Dat zei zij vroeger ook altijd, meestal zonder bijzonderheden te geven, waar ik ook niet naar vroeg omdat ze toch waarschijnlijk gelogen zouden zijn. Zij was een reusachtige leugenaar, zozeer vervreemd van de waarheid dat zelfs herinneringen die ik met haar deelde, in haar mond klonken alsof zij ze verdraaid had. Deze keer vertelde zij



wel wat er aan de hand geweest was: haar zenuwen waren bezweken, zij had een maand in een kliniek doorgebracht zonder er veel beter van te worden, en was tenslotte gered door een oude vriendin die haar op het spoor gezet had van de Tibetaanse wijsheid. Het werk van één lama in het bijzonder had haar belangrijke diensten bewezen, en zij zou met hem willen corresponderen over voortzetting van haar studiën - ‘ik laat mij vertellen dat ik ervoor begaafd ben’. Wilde ik niet eens bij de Londense uitgever van het boek vragen of en waar de auteur te bereiken was, in Tibet waarschijnlijk, niet meer in Tibet? De volgende dag vroeg ik er vast eens naar bij de uitgever van de Franse vertaling, en werd beloond met een verhaal dat precies bij K. paste. De reddende lama was twee jaar geleden ontmaskerd als een loodgieter in de suburbs. Hij meende in ernst dat hij van Tibetaanse afkomst was, maar de documenten konden het niet bevestigen; intussen moest voor hem gezegd worden dat hij vóór de onthulling ook aan bekwame geleerden een indruk van authenticiteit had weten te geven met zijn boek.

Op zo'n manier neemt de leugenachtigheid van K. de allure aan van een noodlot. Zij bespaarde mij de moeilijke beslissing of ik haar mijn inlichtingen rauw moest laten verslinden, door zich de volgende dag niet te houden aan haar verzekering dat zij mij op zou bellen voor mijn vertrek. Het leek mij dat de profane waarheid haar eigenlijk geen schade zou mogen doen: wat is een lama in Balham als wonder vergeleken bij een onbevlekte ontvangenis? Geografische garanties zijn goed voor kaas en stroopwafels; voor de verlossing van de ziel moeten zij geen verschil maken, maar ik zou toch geaarzeld hebben, na K. voor het eerst betrekkelijk fleurig en bepaald mollig te hebben bevonden. Als ik haar nog eens terugzie, zal het niet zo belangrijk meer zijn. Zij zal dan weer een heel ander verhaal vertellen over haar moeilijkheden, zolang ik haar niet herinner aan wat zij de vorige keer zei.